Azərbaycan xalqının hər zaman şəhidlərinin xatirəsini uca tutduğu, onları daim böyük hörmət və ehtiram hissi ilə yada saldığı məlumdur. Son illər bir sıra rayonlarda Şəhidlər Xiyabanlarında həyata keçirilən yenidənqurma işləri, şəhidlərimizin adının əbədiləşdirilməsi istiqamətində atılan addımlar, şəhid ailələrinə olan qayğıkeş münasibət buna nümunədir. Bu baxımdan Masallı rayonundakı Şəhidlər Kompleksi  müstəsna əhəmiyyətə malikdir. Bu kompleksi digər analoqlarından fərqləndirən, ona müstəsnalıq, təkrarsızlıq qazandıran bir sıra amillər var ki, bu amillərin hər biri özlüyündə milli tariximizin, qəhrəmanlıq salnaməmizin carçısıdır.   247 işıqlı sima: Ölümsüzlük və əbədiyaşarlıq nümunələri...   Masallıdakı Qəhrəmanlar Parkındakı Şəhidlər Kompleksinin ən mühüm özəlliklərindən biri bu kompleksdə Masallı rayonunda olan bütün şəhidlərin fotolarının, habelə onlarla bağlı informasiyaların öz əksini tapmasıdır. Başqa sözlə desək, bir tək bu kompleksi ziyarət etməklə Masallı rayonunun şəhidləri ilə bağlı bütün zəruri məlumatları əldə etmək, bu rayondan olan soydaşlarımızın erməni işğalına qarşı mübarizədəki fədakarlığına şahid olmaq mümkündür.   Komplekslə bağlı təqdiredici məqamlardan biri də məlum kompleksdə həm Birinci Qarabağ Müharibəsinin, həm də İkinci Qarabağ Müharibəsinin bütün şəhidləri haqqında məlumatların cəmlənməsi, onların hamısının vahid platforma əsnasında  ictimaiyyətin diqqətinə çatdırılmasıdır. Bu isə xalqımızın Qarabağ uğrunda son 30 ildə apardığı mübarizə və onun nəticəsini bir tam olaraq qiymətləndirməyə imkan verir. Daş abidə və mərmər platformadan boylanan 247 işıqlı simaya – ölümsüzlük və əbədiyaşarlıq nümunəsinə baxdıqca dövlətimizin ərazi bütövlüyü uğrunda aparılan bu mübarizənin nə qədər böyük, nə qədər anlamlı, nə qədər müqəddəs olduğunu daha dərindən anlayırsan. Anlayırsan ki, hər şey – hətta zaman belə həyatını vətəninə, xalqına, bayrağına və torpağına fəda edən insanları unutdurmağa, onların cəsarət və qəhrəmanlığına olan heyranlıq hissini azaltmağa qadir deyil.   Məlumat üçün qeyd edək ki, kompleksdə Masallı rayonundan olan bütün şəhidlərin – 247 şəhidin hamısının xatirəsi əbədiləşdirilib ki, onların 242-si haqqında məlumat fotolar və qısa informasiyalar halında, Azərbaycan Respublikasının Milli Qəhrəmanı və Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı adına layiq görülən 5 nəfər şəhidimiz haqqında bilgilər isə büstlər və onların üzərindəki məlumatlar şəklində əks olunub.   Tunc büstlər və dəmir iradəli qəhrəmanlar kompleksi...   Masallıdakı Şəhidlər Kompleksində diqqət çəkən məqamlardan biri də kompleksdə şəhidlərin fotoları ilə yanaşı, qəhrəmanların büstlərinin də yer almasıdır. Bütövlükdə Şəhidlər Kompleksində 5 qəhrəmanın büstü mövcuddur ki, onlardan 3-ü Birinci Qarabağ Müharibəsinin Milli Qəhrəmanı, 2-i isə 44 günlük İkinci Qarabağ savaşının Vətən Müharibəsi Qəhrəmanıdır. Dəmir iradəli qəhrəmanların tuncdan hazırlanan bu büstləri Şəhidlər Kompleksində xalqımızın mübarizə əzminin, igidlik və qəhrəmanlıq ruhunun əzəli-əbədi təntənəsi kimi ucalmaqdadır. Heç şübhəsiz, bu büstlər bügünkü və gələcək nəsillərə yaşadıqları xoş və işıqlı günlərə görə kimlərə minnətdar olduqlarını xatırladacaq, dar məqamda onları yeni zəfərlərə, qələbələrə ruhlandıracaqdır. Bu büstlər öz əzəmətli görkəmləri ilə həm də gənc nəsillərə başa salacaq ki, bu xalq onu yaşadan qəhrəmanlarını öz ruhunda, qəlbində, könül dünyasında sonsuza kimi yaşatmağa qadirdir.   Milli mübarizəmizin 20 Yanvar səhifəsinin əks olunduğu tarixi yaddaş kompleksi...   Masallıdakı Şəhidlər Kompleksinin unikallığını təmin edən amillərdən biri də, bu kompleksdə sadəcə Birinci Qarabağ Müharibəsi və Vətən Müharibəsi ilə yanaşı, həm də müstəqilik tariximizin ayrı-ayrı dönəmlərinə məxsus mübarizə tariximizin əks olunmasıdır. Buna nümunə olaraq Şəhidlər Kompleksində 1990-cı ilin 20 Yanvar tarixinə aid  abidəni göstərmək olar.   Azərbaycan xalqının azadlıq və müstəqillik mübarizəsinin şanlı səhifələrindən biri olan 90-cı ilin yanvar olayları, bu olaylar zamanı xalqımızın ölümə açıq-aşkar meydan oxuması faktı Masallıdakı Şəhidlər Kompleksində parlaq boyalarla əks olunmaqdadır. Bu abidə Azərbaycan xalqının bu günə - öz müstəqilliyinə və ərazi bütövlüyünə hansı mübarizələrdən, sınaq və imtahanlardan keçib gəldiyini göstərir. Bir sözlə, Masallıdakı Şəhidlər Kompleksini ziyarət edən hər kəs Birinci və İkinci Qarabağ müharibələri ilə yanaşı, 20 Yanvar hadisələri haqqında da aydın təəssürat əldə edə bilər.   Şəhidlər Kompleksində tarixin daş yaddaşına hopdurulan bütün əsrlərin ən qorxunc cinayəti – Xocalı soyqırımı abidəsi!   Masallıdakı Şəhdilər Kompleksində erməni faşizminin Azərbaycan xalqına qarşı çoxsaylı cinayətlərini əks etdirən guşə də mövcuddur ki, bu guşədə 1992-ci ilin 26 fevral Xocalı soyqırımı ilə bağlı abidə yer alır. Bu abidə Xocalı soyqırımı qurbanlarının xatirəsinə ehtiram əlaməti olmaqla yanaşı, həm də erməni vəhşiliyini ifşa edən, erməni vandalizmini aləmə car çəkən, bu vəhşiliyin zamana sığmayan dəhşətlərini anlatan bir abidə kimi mühüm tarixi-mənəvi əhəmiyyətə malikdir. Məlumat üçün qeyd edək ki, Prezident İlham Əliyev erməni faşizminin törətdiyi cinayətlərə görə beynəlxalq hüquq qarşısında cavab verməsinin vacibliyini qeyd edib, dövlətimizin bu istiqamətdə bundan sonra da mütəmadi addımlar atacağını vurğulayıb. Habelə, ölkə başçısı erməni faşizminin Azərbaycan xalqına qarşı törətdiyi tarixi cinayətlərin unudulmayacağını, bu cinayətlərin qorxunc mahiyyəti haqqında beynəlxalq ictimaiyyətin daim məlumatlandırılması gərəkdiyini də qeyd edib. Bu baxımdan Masallıdakı Şəhidlər Kompleksində Xocalı soyqırımı ilə bağlı inşa edilən abidə sadəcə gənclərin deyil, gələcəkdə bu rayona səfər edən xarici turistləri, əcnəbi vətəndaşları Xocalı soyqırımı, erməni cinayətləri haqqında məlumatlandırmaq baxımından da böyük önəm kəsb edir. Sözügedən abidə tarixi qan yaddaşımızı özündə əks etdirməklə yanaşı, həm də mühüm təbliğati əhəmiyyətə malikdir.   Xatırladaq ki,  Xocalı soyqırımının bütün dünya dövlətləri tərəfindən tanınması, bu cinayətdə iştirak edən şəxslərin məsuliyyətə cəlb edilməsi dövlət siyasətimizin daim diqqət mərkəzində saxlanılan vacib istiqmaətlərindən biridir. Artıq uzun illərdir ki, Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti Leyla xanım Əliyevanın rəhbərliyi altında “Xocalıya ədalət” kampaniyası həyata keçirilir ki, kampaniyanın məqsədi beynəlxalq birliyi bu soyqırım haqqında məlumatlandırmaq, erməni cinayətlərini ifşa etmək, bu cinayətə imza atanların məsuliyyəət cəlb edilməsi üçün siyasi-hüquqi zəmin formalaşdırmaqdır. Bu baxımdan Masallıdakı Şəhidlər Kompleksində Xocalı soyqırımı ilə bağlı ucaldılan abidə dövlət siyasətimizə mühüm dəstək kimi də xarakterizə edilə bilər.   Böyük qələbənin vahid simvolu: “Dəmir yumruq!”   Şəhidlər Kompleksində Vətən müharibəsi ilə bağlı abidələrdən biri də 3.6 metr hündürlüyündəki “Dəmir yumruq” abidəsidir. Bu abidə torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsi məqsədi ilə Ali Baş Komandanın rəhbərliyi altında Azərbaycan ordusunun  həyata keçirdiyi “Dəmir yumruq əməliyyatı”na hörmət və ehtiram əlaməti olaraq ucaldılıb. “Dəmir yumruq” abidəsi xalqımızın düşmən üzərində əldə etdiyi qəti qələbənin simvolu olmaqla yanaşı, həm də düşmən üçün daimi xəbərdarlıq siqnalı, zəruri xatırlatmadır. Necə ki, Prezident İlham Əliyev Vətən müharibəsindən sonra da dəfələrlə “dəmir yumruğun” yerində olduğunu xatırladıb və açıq şəkildə qeyd edib ki, əgər gələcəkdə Ermənistan yenidən xam xəyallara, cəfəng iddialara qapılarsa, o zaman “dəmir yumruğun” ölümcül zərbəsini təkrar hiss edəcəkdir. “Dəmir yumruğun” yerində olduğunu, heç hara getmədiyini xatırladan Ali Baş Komandan, ermənilərin 44 günlük Vətən müharibəsindən dərs çıxarmasının vacibliyini vurğulayıb. Bu baxımdan Masallıdakı Şəhidlər Kompleksində yüksələn “Dəmir yumruq” abidəsi ölkə başçısının tarixi xəbərdarlığının heykəlləşən, maddiləşən təsdiqidir. Əminliklə demək olar ki, bu abidə, ümumilikdə bu kompleks hər zaman xalqımızın ən müqəddəs and yerlərindən biri kimi vətəndaşlarımız tərəfindən kütləvi şəkildə ziyarət ediləcək, məktəblilər, yeniyetmə və gənclər yaxın keçmişimizlə bağlı ən böyük həqiqətləri bu məkanı ziyarət etməklə əldə edəcəklər. “Dəmir yumruq” abidəsi qalib müharibənin qalib vətəndaşlarına hər zaman öz güc və qüdrətinə əminlik hissi təlqin edəcək, gənc nəslin öz gücünə olan inamını artıracaqdır.   Xalqa, dövlətə, prezidentə sevgi və sədaqətlə xidmətin nümunəsi, yaxud görünən əməllərin “görünməyən” müəllifi...   Masallıdakı Şəhidlər Kompleksi sabahdan – Zəfər Gününün birinci ildönümündən etibarən istifadəyə veriləcək olsa da, artıq çoxdan media və sosial mediada bu komplekslə bağlı bir sıra məlumatlar yer almaqdadır. Lakin çox az adama məlumdur ki, milli tariximizə, vətənimiz və dövlətimizə böyük töhfə olan bu kompleks millət vəkili Məşhur Məmmədovun maddi-mənəvi səyi nəticəsində ərsəyə gəlib. Xalqa, dövlətə, prezidentə sevgi və sədaqətlə xidmətin nümunəsi olan bu kompleks, vətən eşqinin hansı möcüzələr yarada biləcəyinin real təsdiqidir. Hər zaman böyük və təqdirəlayiq əməllərin müəllifi olan, fəqət gördüyü əməllərdən bəhs etməyi sevməyən təvazökar millət vəkili, Masallıdakı Şəhdilər Kompleksi kimi möhtəşəm layihəyə imza atmaqla ictimai şüura, həm də belə bir mesaj ünvanlamış oldu: “Hər kəsin yaşından və peşəsindən, sosial statusu və maddi durumundan asılı olmayaraq bu xalq, bu dövlət üçün edə biləcəyi hökmən nə isə vardır. Önəmli olan öz vicdanının səsini dinləmək, edə biləcəyin hər şeyi sevgi və məsuliyyətlə, heç bir qarşılıq və təmənna gözləmədən edə bilməkdir”.   Seymur ƏLİYEV      

Veteran.gov.az xəbər verir ki, Cəlilabad RİH və rayon Veteranlar Təşkilatının birgə təşkilatçılığı ilə Natəvan Zahidqızının "Sonsuzadək yaşayanlar" kitabının təqdimatı keçirilib.  Cəlilabad  şəhər 9 saylı  tam orta məktəbin geniş akt zalında təşkil olunmuş tədbirdə şəhid valideynləri,  qazilər, Bakıdan gələn mətbuat nümayəndələri, məktəbin müəllim və şagird kollektivi iştirak ediblər. Tanınmış mədəniyyət işçisi Xeyrulla Şahbazov tədbiri giriş sözü ilə açdıqdan sonra Dövlət himni səsləndirilib, vətənimizin ərazi bütövlüyü uğrunda canlarını qurban vermiş şəhidlərimizin əziz xatirəsi bir dəqiqəlik sükula yad edilib. Rayon Veteranlar Təşkilatının sədri Ədalət Salman çıxış edərək təqdimatı keçirilən kitabda ayrı-ayrı rayonlardan olan 19 şəhidin şərəfli həyat və döyüş yolu haqqında ətraflı məlumat verildiyini bildirib. O, bədii sözün gücü ilə şəhidlərin adlarını əbədiləşdirən və onları xalqa tanıdan belə kitabların böyüməkdə olan gənc nəslin vətənpərvərlik ruhunda tərbiyəsində müstəsna əhəmiyyət kəsb etdiyini xüsusi vurğulayıb.  Tədbirdə çıxış edən "Yurd" jurnalının redaktoru Zəhra Məmmədova, şəhid anası Natəvan Həbibi, şəhid atası Habil Hüseynov, Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı Rəşad Abdullayevin ömür-gün yoldaşı Gülnarə Abdullayeva, Azərbaycan Jurnalistlər və Yazıçılar  Birliklərinin üzvləri Püstə Rəvan, Əli Yusif, Əfrahim Abbas,  Elmira Aslanxanlı,  Almaz Alıqızı, Bayram Tovuzlu, Ruhiyyə Abbaszadə, şəhid Əhməd Abdullayevin oğlu Hüseyn Abdullayev və başqaları öz çıxışlarında Zəfər tarixi yazan qəhrəman oğullarımızın şücaətindən danışıblar, şəhidlərdən bəhs edən "Sonsuzadək yaşayanlar" kitabının müəllifi Natəvan Zahidqızına öz təşəkkürlərini bildiriblər. Onlar, həmçinin şəhid ailələrinə və qazilərə dövlətimiz tərəfindən  göstərilən diqqət və qayğını məmnunluq hissi ilə qeyd ediblər. Təqdimatı keçirilən kitabı qələmə alan, "Yurd" jurnalının əməkdaşı Natəvan Zahidqızı çıxış edərək tədbirin təşkilatçılarına və iştirakçılara öz minnətdarlığını bildirib, şəhid ailələrinə kitablarını hədiyyə verib. Sonda xatirə şəkilləri çəkdirilib.

İkinci Dünya Müharibəsi dünya tarixinin ən qanlı və amansız müharibələrindən biri olmaqla yanaşı, keçmiş SSRİ xalqlarının, o cümlədən Azərbaycan xalqının qəhrəmanlıq salnaməsinə çevrilmişdir. Bu müharibə Azərbaycan üçün yalnız cəbhə döyüşləri deyil, həm də mənəvi sınaqları ilə yadda qaldı. Minlərlə azərbaycanlı döyüşlərdə iştirak etmiş, arxa cəbhədə isə xalq bütün resurslarını və gücünü səfərbər edərək qələbəyə töhfə vermişdir. Azərbaycan SSR müharibə dövründə SSRİ-nin əsas neft bazası kimi çıxış etmiş və qələbənin təmin olunmasında mühüm rol oynamışdır. Cəbhələrdə döyüşən azərbaycanlılar sırasında təhsilli, ziyalı kadrlar da xüsusi seçilirdi. Onlar yalnız döyüşçü deyil, həm də təşkilatçı, təbliğatçı, həkim, mühəndis, partizan kimi də fəaliyyət göstərirdilər. Bu qəhrəmanlardan biri də kimya elmləri doktoru, professor, partizan hərəkatının fəal üzvü Mikayıl Rəhim bəy oğlu Qulubəyov olmuşdur. Ailədən gələn maarifçilik və vətənpərvərlik ruhu Mikayıl Qulubəyovun bütün həyat və fəaliyyətinə təsir etmişdir. Mikayıl Qulubəyov 30 mart 1915-ci ildə Yelizavetpol qəzasının Mollavələdli kəndində (indiki Goranboy rayonunun Şəfəq kəndi) dünyaya göz açmışdır. Onun atası Rəhim bəy Qulubəyov dövrünün tanınmış maarifçisi, Zaqafqaziya Müəllimlər Seminariyasının məzunu, “Əməkdar müəllim” fəxri adına layiq görülmüş fədakar pedaqoq olmuşdur. Rəhim bəy ömrünü kənd yerlərində savadsızlığın aradan qaldırılmasına, təhsilin yayılmasına həsr etmişdi. Onun təşəbbüsü ilə qızlar məktəbə cəlb olunmuş, məktəblərdə axşam kursları təşkil edilmişdi. Belə bir ziyalı ailəsində böyüyən Mikayıl Qulubəyov ilk təhsilini atasından almış, 1933-cü ildə Quba Kənd Təsərrüfatı Texnikumunda, ardınca isə 1939-cu ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin Kimya fakültəsində (indiki BDU) təhsilini fərqlənmə diplomu ilə başa vurmuşdur. Elmi fəaliyyətə 1940-cı ildə Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı İnstitutunda (indiki ADAU) başlamış və üzvi kimya kafedrasında assistent vəzifəsində çalışmışdır. 1942-ci ilin martında ordu sıralarına çağırılan Mikayıl Qulubəyov qısa müddətdə hərbi hazırlıq keçərək Stalinqrad döyüşlərində iştirak etmişdir. 1942-ci ilin sonunda Şərq cəbhəsində gedən döyüşlərdə yaralanaraq almanlara əsir düşmüş və ardıcıl olaraq Almaniya, İtaliya, daha sonra Yuqoslaviyaya sürgün olunmuşdur. Lakin o, burada da təslim olmamış, 1943-cü ilin əvvəlində əsirlikdən qaçaraq Yuqoslaviya partizan hərəkatına qoşulmuşdur. Yerli partizanlar arasında "Doktor Mişa" ləqəbi ilə tanınan Mikayıl Qulubəyov həm döyüşçü, həm də təcrübəli kimyaçı və yaralılara yardım edən tibb işçisi kimi fəaliyyət göstərmişdir. O, Azərbaycan xalqının qəhrəman oğlu Mehdi Hüseynzadənin (Mixaylo) ən yaxın silahdaşlarından biri olmuşdur. Mehdi ağır yaralandığı zaman onu son nəfəsinə qədər qoruyan, qucağında can verən və gecənin qaranlığında üzü qibləyə məzar qazıb dəfn edən şəxs məhz Mikayıl Qulubəyov olmuşdur. Yuqoslaviya hökuməti onun xidmətlərini yüksək qiymətləndirərək Mikayıl Qulubəyovu "Qəhrəmanlıq ordeni" və "Qəhrəmanlıq medalı" ilə təltif etmişdir. Bu fakt Mikayıl Qulubəyovun beynəlxalq miqyasda tanınmış bir döyüşçü və insanlıq fədaisi olduğunu göstərir. Müharibədən qayıtdıqdan sonra Mikayıl Qulubəyov elmi fəaliyyətini davam etdirmiş, Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı İnstitutunda kafedra müdiri vəzifəsində işləmişdir. Kimya elmləri namizədi, daha sonra doktorluq dissertasiyası müdafiə etmiş, professor elmi adına layiq görülmüşdür. Alim kimi Azərbaycanda üzvi kimyanın inkişafında mühüm rol oynamış, yüzlərlə tələbəyə dərs demiş, bir çox gənc kimyaçının elmi rəhbəri olmuşdur. Onun elmi əsərləri həm Azərbaycanda, həm də keçmiş SSRİ məkanında tanınmışdır. Mikayıl Qulubəyovun həyatı bir Azərbaycan ziyalısının bütöv obrazını təqdim edir: ailədən qaynaqlanan maarifçilik, müharibədə göstərilən vətənpərvərlik və müharibədən sonrakı elmi fəaliyyət onun şəxsiyyətində vəhdət təşkil edir. O, öz dövrünün fədakar ziyalısı olmaqla yanaşı, həm də Azərbaycan xalqının Böyük Vətən Müharibəsində verdiyi əvəzsiz töhfənin canlı simvoludur. Azərbaycan xalqı bu gün də Mikayıl Qulubəyov kimi ziyalılarını, alimlərini, döyüşçülərini hörmətlə xatırlayır. Onun həyat yolu yalnız tarixi bir fakt deyil, həm də gənc nəsillər üçün vətənə, elmə və insanlığa xidmət nümunəsidir. Cəlil Xəlilov Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatının sədri, polkovnik