Nənəmin on üç övladı ölüb. O, İkinci Dünya Müharibəsindən az sonra ailə qurmuşdu. Müharibə və ondan sonrakı illərdə davam edən aclıq, çətin həyat şərtləri ona gətirib çıxarmışdı ki, nənəmin övladları bir-birinin ardınca dünyalarını dəyişmişdilər.   Uşaqlıq illərimdən nənəmlə bağlı ən çox yadımda qalan şeylərdən biri, onun üzündən heç vaxt əskik olmayan kədəri idi. Böyüyəndən, ana olandan sonra nənəmin üzündəki o "dünyadan uzaqlaşmış" ifadənin də izahını tapmışdım - övlad itirəndən sonra valideyn özü də mənəvi anlamda itir, yoxa çıxırmış...   Müharibərlərin ən dəhşətli tərəflərindən biri, açılan atəşlərin və partlayan bombaların uşaqlardan da yan keçməməsidir. Bütün müharibələrdə uşaqlar da həyatlarını itirir, yaralanır, fiziki və mənəvi zədələr alaraq, ömür boyu bu yara ilə yaşamalı olurlar.  İnsanlıq Eynşteyni, Tolstoyu, Mariya Kürini, Bethoveni və yüzlərlə başqa dühanı itirəndə, kimi itirdiyini anlayırdı və bu dühalara yas tuturdu. Təsəvvür edin ki, bu insanlar uşaqkən müharibədə həyatlarını itirsəydilər, biz necə dəyərli, vacib adamlardan məhrum olacaqdıq. Bəşəriyyət bu dahilərsiz  elmi-texniki, mənəvi anlamda necə kasıblayacaqdı...   Bu gün də dünyada minlərlə uşaq müharibə vaxtı öz həyatını itirir. İraqda, Suriyada, Əfqanıstanda və onlarla başqa ölkələrdə hər gün ölüm qorxusu altında yaşayan yüz minlərlə uşaq var. Bu gün biz yüzlələ, minlərlə məsum varlıqlarla yanaşı, gələcəyimizin, insanlığın dahilərini itiririk amma bundan xəbərimiz də yoxdur. Çünki yarıda qırılan ömürlər bizi bu körpə qurbanların gələcəyindən məhrum edir. Dünya öz körpə övladlarını müharibələrdə itirir...    Yanlış anlaşılma olmasın deyə, vurğulayım, gələcəyi nə, necə olur-olsun, hər bir uşağın həlak olması, ölümü insanlıq faciəsidi. Bir dahi qədər, gələcəkdə öz həyatını sadə, heç bir özəlliyi olmadan yaşayacaq balaca varlıqların da həyatı qiymətlidir. Bu dünyaya gəlmiş hər bir varlığın öz payına düşən ömrü bütün yaşamaq haqqı var. Hər bir insanın həyatı dəyərli, hər bir insan, bir dünyadır. Tanrının verdiyi ömrü yaşamaq hamısının haqqıdır.    Təəssüf ki, biz azərbaycan xalqı da, müharibədə öz körpə balalarını qurban verən xalqlardan biriyik. Bəli, bu dəhşət bizim də körpələrimizdən yan keçmədi. İstər birinci, istər ikinci Qarabağ müharibəsində biz onlarla övladımızı itirdik. Xocalı faciəsindən tutmuş, ötən ilki 44 günlük savaşa qədər bu otuz il ərzində bizim də körpələrimiz silahların, bombaların hədəfi olaraq, əbədiyyətə qovuşdular.    Sinəsində ürək gəzdirən heç bir kəs uşaq ölümlərinə laqeyd qala bilmir. Savaşların bu balaca qəhrəmanlarına qarşı içimizdə daima bir təəssüf hissi olur, biz onların ölümünü həzm edə bilmir, sağ qalan yaxınlarına dəstək olmağa çalışırıq. Hərə əlindən gələni edir və müharibədə övladını itirmiş valideynlərin, yaxınların yarasına bir cürə məlhəm olmağa çalışır.   İncəsənətin də az qala bütün sahələri müharibələrin uşaq qurbanlarını həssas qəbul edir. Rəngkarlıq, heykəltaraşlıq, ədəbiyyat və kino müharibədə həlak olmuş, yaralanmış uşaqlara əsərlər həsr edir və incəsənət bu insanlıq faciəsinə qarşı öz tövrünü ortaya qoymuş olur, öz borcundan çıxmağa çalışır.      Məsələn, Çexiyada, Liditsa şəhərində müharibədə həyatın itirmiş 82 uşaq üçün qoyulmuş abidə-kompleksi də bu sənət nümunələrindən biridir. "Mən Liditsanın itirdiyi 82 övladını onlara geri qaytarıram!" deyən heykəltaraş Mariya Uxitilova düz 20 il boyunca heykəllərin üzərində çalışsa da, bu mənəvi yükün ağırlığına davam gətirməyərək, 1989-cu ildə vəfat etdi. Onun işini əri və qızı davam etdirərək, 2000-ci ildə abidə-kompleksin işini başa çatdırdılar.   İncəsənətin, ədəbiyyatın savaşda həlak olan uşaqlara əsərlər həsr etməsi, bu günahsız varlıqların ölümünü statistika, say olmaqdan çıxarır, insanlıq faciəsinin necə böyük olduğunu göstərə bilir.   Müharibədə itirdiyimiz övladlarımız bir say, statistika olaraq, qalmasın deyə, bu gün biz də, Qarabağ Dirçəliş Fondu olaraq, yeni bir layihə başladıq.  Müharibədə həyatını itirmiş körpələrimiz barədə mümkün olan bütün məlumatların, mətn və fotoların, xəbər və xatirələrin yer aldığı bir platforma yaratmaq qərarına gəldik. Ümid edirik ki, bu addımımız, körpələrin yaxınlarının yanan qəlbinə səpilən bir ovuc su olmaqla yanaşı, həm də müharibədə itirdiyimiz körpələrimizlə bağlı sənət əsərləri yaratmaq istəyəcək yaradıcı insanlarımız üçün də qiymətli bir baza olacaqdır.    Müharibə və uşaq...Ölüm və uşaq...Bu sözlərin eyni cümlələrdə işlədilməsi necə də qorxulu, ağrılıdır. "Müharibə", "ölüm", "həlak", "silah" kimi sözlərin "uşaq" kəlməsi ilə yanaşı gəlməsi insanlıq faciəsidir. Bu sözlər hər dəfə bir araya gələndə dünyada neçə həyat başlamadan bitir, nə qədər arzular, xəyallar bir anın içində qırılıb, yarımçıq qalır, neçə məsum varlıq vaxtsız əbədiyyətə qovuşur.    Müharibə və uşaq sözləri bir daha bir yerə gəlməsin. Dünyamız o qədər dinc, o qədər sakit bir yerə çevrilsin ki, savaşlarda həyatını itirən uşaqların olduğunu görməyək. Bu sözlər bir-birindən uzaq, o qədər uzaq olsun ki, bir cümlədə işlətmək heç vaxt mümkün olmasın!   Aybəniz İsmayılova,  Qarabağ Dirçəliş Fondunun Fandreyzinq və Kommunikasiya şöbəsinin rəhbəri  

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Silahlı Qüvvələrin Ali Baş Komandanı cənab İlham Əliyevin tapşırığına əsasən Tovuz rayonu istiqamətində döyüşlərdə şəhid olan hərbi qulluqçuların ailələrinin hərtərəfli diqqətlə əhatə olunması və onlara yüksək qayğı göstərilməsi istiqamətində konkret addımlar atılır.  Müdafiə naziri general-polkovnik Zakir Həsənovun tapşırığı ilə iyulun 16-da Müdafiə nazirinin müavini general-leytenant Kərim Vəliyev, eləcə də nazirliyin idarə rəisləri general-mayor Rasim Əliyev, general-mayor Rasim Babayev və digər zabitlər Qəbələ rayonunda şəhid general-mayor Polad Həşimovun və Bakı şəhərində şəhid polkovnik İlqar Mirzəyevin ailələrini ziyarət ediblər. Hər iki ailənin qayğıları ilə maraqlanan Müdafiə Nazirliyinin yüksək rütbəli zabitləri bir daha Ali Baş Komandanın və Müdafiə nazirinin  başsağlıqlarını şəhid ailələrinə çatdıraraq, Prezident İlham Əliyev tərəfindən onlar üçün ayrılan mənzillərin sertifikatlarını ailələrə təqdim ediblər.   Söhbət zamanı şəhid general-mayor P. Həşimovun və polkovnik İ. Mirzəyevin ailə üzvləri göstərilən diqqət və qayğıya görə ölkə başçısına və nazirliyin rəhbərliyinə minnətdarlıqlarını bildiriblər. Onu da qeyd edək ki, Tovuz rayonu istiqamətində döyüşlərdə şəhid olan bütün hərbi qulluqçuların ailələrinin qayğıları öyrənilir və onların həlli istiqamətində də addımlar atılacaqdır.

20 Yanvar Azərbaycan xalqının milli azadlıq və demokratiya uğrunda mübarizəsini boğmaq, xalqa ağır mənəvi zərbə vurmaq məqsədilə qabaqcadan hazırlanmış təcavüzkarlıq aksiyası idi. Bu qanlı faciəni törədənlər Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin bərpasının qarşısını bütün vasitələrlə almaq istəyirdilər. Ermənilərin əsas məqsədi isə Dağlıq Qarabağın Azərbaycandan qoparılaraq Ermənistana birləşdirilməsi idi. Bu məkrli planın ilk qurbanları Ermənistanda yaşayan azərbaycanlılar oldular. Bu fikirləri Şəhidlər xiyabanını ziyarət edən Azərbaycan tarixinin qəhrəmanlıq səhifələrindən sayılan 20 Yanvar hadisələri ilə bağlı AZƏRTAC-a müsahibəsində Azərbaycan Respublikası Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatının sədr müavini, ehtiyatda olan polkovnik Cəlil Xəlilov deyib. Ehtiyatda olan polkovnik qeyd edib ki, həmin ağır günlərdə - 1990-cı il yanvarın 21-də ulu öndər Heydər Əliyev Azərbaycanın Moskvadakı daimi nümayəndəliyinə gələrək xalqı ilə birlikdə olduğunu bəyan edib. Dahi rəhbər bu hərbi təcavüzə qarşı kəskin etirazını bildirib, imperiya rəhbərliyinin cinayətkar əməllərini pisləyib. Bu tarixi çıxışın mətni respublikaya, dünyaya geniş yayıldıqdan sonra xalqın qəlbində ümid çırağı yanıb. Ulu öndər Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışından sonra dahi şəxsiyyətin təşəbbüsü ilə 20 Yanvar faciəsinə dövlət səviyyəsində siyasi-hüquqi qiymət verilib. Cəlil Xəlilov 20 Yanvar facisəsinin Azərbaycanın müstəqilliyi və ərazi bütövlüyü uğrunda həlak olmuş şəhidlərin xatirəsinin yad edilməsi, xalqımızın qəhrəmanlıq, birlik günü olduğunu bildirib, şəhidlərin heç vaxt unudulmayacaqlarını, onların xatirəsinin xalqımızın qəlbində əbədi yaşayacağını vurğulayıb.

Prezident İlham Əliyev Azərbaycan Respublikasının Tovuz rayonunu Ermənistan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin intensiv atəşə tutması nəticəsində mülki əhaliyə, dövlət əmlakına, o cümlədən, infrastruktur obyektlərinə dəymiş ziyanın aradan qaldırılmasına dair əlavə tədbirlər haqqında sərəncam imzalayıb. Sərəncama əsasən, Azərbaycan Respublikasının Tovuz rayonunu Ermənistan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin intensiv atəşə tutması nəticəsində Tovuz rayonunun Ağdam, Dondar Quşçu, Vahidli, Əlibəyli, Yuxarı Öysüzlü və Aşağı Öysüzlü kəndlərində mülki əhaliyə dəymiş ziyanın aradan qaldırılması məqsədilə Azərbaycan Respublikasının 2020-ci il dövlət büdcəsində nəzərdə tutulmuş Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ehtiyat fondundan Azərbaycan Respublikasının Fövqəladə Hallar Nazirliyinə bir milyon manat məbləğində vəsait ayrılıb.   Maliyyə Nazirliyi müvafiq məbləğdə maliyyələşməni təmin etməlidir. Nazirlər Kabineti Tovuz rayonunun Ağdam, Dondar Quşçu, Vahidli, Əlibəyli, Yuxarı Öysüzlü və Aşağı Öysüzlü kəndlərində sosial infrastrukturun yaxşılaşdırılması məqsədilə zəruri hesab olunan işlərə dair təkliflərini bir ay müddətində Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə təqdim etməlidir.