Bütün Azərbaycan o FOTOlara baxır... Hətta bütün dünya baxır... O qədər heyrətamiz, doğma və misilsizdir ki... Sanki həyatımızın, taleyimizin, şərəfimizin, qürurumuzun, dünənimizin, bu günümüzün, gələcəyimizin, ən önəmlisi, Qələbəmizin fotolarına baxırıq. Bəli, o fotolardan Vətən görünür. Vətənimiz... Prezident İlham Əliyev Bayraqdır, Dövlətdir, Millətdir o görüntülərdə. Sülh sazişi hələ bağlanmayıb. Yalnız atəşkəs elan olunub. Erməni silahlı dəstələri hələ torpaqlarımızı tərk etməyib. Hətta rusiyalı sülhməramlılarla erməni başıpozuq dəstələrinin atışmaları barədə sosial şəbəkələrdə xəbərlər dolaşır. İşğaldan azad edilən ərazilərin minalardan təmizlənmə prosesinə başlanılmayıb. Belə bir riskli və təhlükəli şəraitdə Prezident Füzuli və Cəbrayıla – işğaldan azad olunmuş rayonlarımıza səfər edir. Daha da heyrətamizi: Tək deyil, həyat yoldaşı, həm də sözün bütöv mənasında silahdaşı, Birinci xanım, Birinci vitse-prezident da yanındadır. Təsəvvür edin, biz media rəhbərləri olaraq o bölgələrə səfərimizin təşkil olunması üçün cəmi 1 gün öncə müraciət etmişik. Bizə cavab verilib ki, hələ təhlükəlidir, gözləyin. Amma İlham Əliyev Mehriban xanımla birlikdə həmin o təhlükəli ərazilərdədir... O qədər əzəmətlidir ki... Prezident İlham Əliyevin əzmini, əzəmətini, cəsarətini və miqyasagəlməz qəhrəmanlığını gördükcə sevinc və fərəhdən adamın ayaqları yerdən üzülür. Bir insan Vətənini və Torpağını necə bu dərəcədə, bu səviyyədə, bu böyüklükdə sevə bilər? Bu nə sevgidir, bu nə inamdır, siz nə edirsiniz, Cənab Prezident! Dünənəcən qanlı döyüşlərin getdiyi ərazilərdir bura. Terrorçu mahiyyətli ölkəylə düşmənik... Hələ üstəlik, Mehriban xanım deyir ki, “maşını saxla, piyada gedək”... Mən əminəm ki, dövlət rəhbərliyinin təhlükəsizliyinə məsul olanlar da ən azı bizim qədər şokdadır... Hər şey spontandır. Görünən odur ki, heç nə, heç bir şey uzun-uzadı, öncədən planlaşdırılmayıb. Füzuli... Şəhidlərimizin qanıyla suvarılan torpaq. Prezidentin Füzuli müjdəsini verdiyi çıxışı yadınızdadır? Demişdi ki, Füzuli döyüşlərini dünya hərb elmi araşdıracaq, öyrənəcək. Bu, o Füzulidir. Ali Baş Komandan məhz orada maşını saxlayır, enir və sonsuz sevgiylə, ehtiramla, şövqlə onu alqışlayan insanları salamlayır. İnsanlara yaxınlaşır. Heç bir narahatlığı yoxdur. İnsanlara səmimiyyətlə, sevgiylə, inamla baxır... İnsanlar “İlham” qışqırmır, insanlar İlham Əliyevi görən kimi “Qarabağ” deyir, “Vətən” qışqırır. Bilirsinizmi bu nə deməkdir? Bu, İlham Əliyevin Yurd, Vətən, Qarabağ olması deməkdir! O səhnəyə dəfələrlə, təkrar-təkrar baxdım. Nə gördüm, nə hiss etdim, bilirsiz? Bir yazar üçün gördüklərini yazmaq çox asandır. Amma hiss etdiklərini qələmə almaq, sözə çevirmək o qədər çətindir ki... Ürfani Sevgi var İlham Əliyevə. Bu, alışdığımız, təsəvvür etdiyimiz və ya etməyə çalışdığımız o məlum duyğulardan daha fərqli, daha ötə və daha üstün Sevgidir. Yaxın-uzaq keçmişimizə, tariximizə nəzər salaq, xatırlamağa çalışaq. Kimə qarşı olub bu sevgi? Tariximizin ən şanlı səhifələrini yazan Nadir Şaha olmayıb. Dilimizin əzbəri deyil bu isim. Baxmayaraq ki, Hindistanı fəth etmişdi. Sələflərindən qalan dövlət ərazilərini ikiqat artırmışdı, böyütmüşdü. Milyon kvadratkilometrlərlə ölçülən torpaqlar qatmışdı torpağımıza. Böyük Sərkərdəmizə sayğı vardı, etimad vardı, sevgi də vardı. Ancaq... İlham Əliyevə olan Sevgi Selindən fərqli... İlham Əliyevə olan sevgini yalnız Şah İsmayıl Xətaiyə olan xalq məhəbbəti ilə müqayisə etmək olar. Şah İsmayıla ürfani sevgi vardı. Bu, bir şaha, fatehə, sərkərdəyə olan münasibət deyildi. Mistik idi. Göylərlə əlaqəliydi, İlahi qatları vardı. Ona görə də 500 ildir dəyişmir, unudulmur, itmir, o enerji qəlbimizdədir. Məhz qəlbimizdə... Qarabağda “yüksək”, “uca”, “yuxarı” sözlərini adətən belə ifadə edirlər: “qəlbi”. Yəni ən yuxarı, ən üstün, ən uca. Şah İsmayıl ürəyimizin, qəlbimizin ən uca yerində olub həmişə. Əsrlərdir belədir... İndi İlham Əliyev həmin o QƏLBİ yerə - qəlbimizin ən UCA yerinə taxt qurub. Ürfanla, mistika ilə real qəhrəmanlığın - yeri gəlmişkən, mənim düşüncəmdə İlham Əliyev yalnız Milli Qəhrəman deyil, bu rütbədən, bu addan, bu fəxarətdən daha yuxarıdadır – cəsarət və əzəmətin mücəssəməsi kimi... Biz onu Prezident, Ali Baş Komandan kimi yox, ən başlıcası, öz doğmamız, əzizimiz, ciyərparamız kimi sevirik! Və o da bunu hiss edir. Şuşanı niyə aldı? Niyə Xankəndini yox, məhz Şuşanı?! Çünki bilirdi ki, Şuşa mənəviyyat paytaxtımızdır. Şuşasız bu toplum yarımçıq olar, dolu olmaz, bütöv olmaz. Ən ağır, ən çətin, hətta ağlasığmaz döyüşlər gedib Şuşa uğrunda. Canımızla, qanımızla, qəlbimizlə, qolumuzun, dizimizin gücüylə, təpəriylə almışıq Şuşanı. Şuşa qələbəsi, Şuşa döyüşü fərqlidir, çox fərqlidir. Bu yerüstü döyüş deyil. Bu, Göy döyüşüdür. Heç təsadüf deyil ki, Ali Baş Komandan bu savaşı iki dövlət arasında gedən müharibə adlandırmır, “Xeyirlə Şərin mübarizəsi”, Xeyirin Şər üzərində Qələbəsi adlandırır... Təəccüblənməmək, heyrətlənməmək, sevməmək mümkün deyil. Ali Baş Komandanım xanımının əlindən tutaraq Xudafərinə doğru gedir. Çünki o bilir ki, Şuşa nə qədər ruhumuzun paytaxtıdırsa, Xudafərin də bir o qədər Ruhumuzun birliyidir. Milli birliyimizdir, milli qürurumuzdur, milli dirçəlişimizdir Xudafərin. Xudafərinin mesajları bütün Azərbaycan türklərinədir – 50 milyon insanımıza yönəlik çağırışdır, ismarışdır, sevgi və həmrəylik mesajıdır. Bütün bunlar təsadüfdür? Yox. 30 illik arzularımızın məhz indi reallaşması təsadüf ola bilərmi? Niyə 10 il öncə yox, 10 il sonra da yox, məhz indi? Çünki İlham Əliyev hesablamışdı bütün bunları. Dövlətin gücləndirilməsi, ordunun gücləndirilməsi, bütün resursların Qələbə üçün toparlanması və yönəldilməsi, dəqiq hesablamalar və Zəfər. Xarici ekspertlər deyir, “İlham Əliyev xəritəni düzgün oxumağı bacardı”. Yalnız xəritənimi? Harda başlayıb harada bitirməyi, dünyanın supergüclərini, ermənipərəstləri, düşmənin havadarlarını mat qoyaraq, hər kəsi və şeyi son dərəcə dəqiqliklə, əminliklə hesabladı və müharibəni uddu. İndi o Qalibdir, o diktə edir, o həll edir bundan sonra olacaqları... Xankəndiylə bağlı dediklərinə diqqət edin... Yollarla, yeni yollarla bağlı planlarına diqqət edin. “Hələlik...” deyir. “Hələ ki...” Ərazi bütövlüyümüz deyir. Ermənilərə heç bir statusun verilməyəcəyini deyir. Ermənistana təzminat davası açılacağını deyir... Yəni müharibə bitməyib Azərbaycan Prezidenti üçün. Müharibə başlayır. Ən çətin və ən ağır müstəvidə... İlham Əliyevlə Mehriban Əliyevanın – Prezidentlə Birinci vitse-prezidentin əyinlərindəki hərbi geyim həm də bunun işarətiydi. İşğaldan azad olunan bölgələrimizə - erməni vandalizminin həyat izlərini sildiyi o torpaqlara Can, Həyat və İşıq aparmaq missiyasıydı... Gözəl günlər yaşayırıq... Ağrılarımız keçəcək... Yaralarımızı sarıyıb sarmalayacaq, sağaldacağıq... Bütün savaşlarımızın sonu Qələbəylə bitəcək... Qələbə Azərbaycana o qədər yaraşır ki... Aynur Camalqızı

Пограничник - это не просто служба солдата, сержанта, офицера, генерала. Пограничник - это образ жизни: нелегкой, трудной, суровой, необычной, необходимой, нужной, к тому же почетной. Генерал-майора Мустафу Джафаровича Насирова знаю многие годы за время его службы в пограничных войсках. Родился он в семье служащего 25 октября 1921 года в г.Дербенте. Мустафа Джафарович, окончив Дербентское педагогическое училище, в 1938 году поступил в 2-годичный институт и с 1940 года работал учителем, а затем завучем Сабнавинской неполной средней школы. Службу в армии начал солдатом под Москвой в январе 1942 года и ушел в отставку генерал-майором спустя 45 лет, в мае 1987 года. О Насирове М.Д. написано немало книг и статей. Документальная повесть “Семь листков из древа жизни” выдержала три издания. Впервые она была издана отдельной книгой на азербайджанском языке в 1984 г. На русском языке в журнальном варианте была опубликована в № 1 журнала “Литературный Азербайджан” за 1987 г., а в 1988 г. отдельной книгой на русском языке. По сценарию этой же повести снят художественный фильм “На родных берегах”. Но в то время  очень многое, и в том числе служебная деятельность генерал-майора Насирова была засекречена. В этой статье я постараюсь коротко описать штрихи из его служебной деятельности, о которых ранее не было публикаций. В июле 1943 года, пройдя трехлетнюю программу за девять месяцев, в соответствии с требованиями  военного времени, Саратовского военного пограничного училища, он стал офицером, и с этого момента началась его командная деятельность в пограничных войсках. И началась она в Киргизском округе, в горах Памира. В марте 1947 г., вопреки всяким ожиданиям, был назначен военным комендантом г.Фрунзе по войскам НКВД. Воспользовавшись этим, он поступил экстерном в Киргизский государственный педагогический институт и окончил его Полный курс в июле 1948 года. В том же году был направлен в военную академию МГБ и по окончании ее начал службу заместителем начальника отдела боевой подготовки в штабе Азербайджанского пограничного округа КГБ СССР. Будучи в округе одним из пяти офицеров с высшим военным образованием и человеком с творческими наклонностями, он быстро обнаружил, что в системе боевой подготовки пограничных войск слишком многое копируется из сухопутных войск Советской Армии без учета специфики и основного предназначения пограничных войск. Уже в эти годы, как отмечено в Азербайджанской Советской Энциклопедии, был опубликован ряд его материалов по вопросам совершенствования системы боевой подготовки и пограничной службы. В скором времени он был назначен начальником штаба Пришибского пограничного отряда (ПОГО), начальником Нефтчалинского, а затем и начальником Нахичеванского ПОГО. Следует отметить, что Насиров М.Д. был первым и единственным азербайджанцем, выдвинутым на столь ответственные посты в пограничных войсках КГБ СССР. Особенно ярко проявилась его командирская деятельность в Нахичеванском ПОГО, которым он командовал с сентября 1962 г. по октябрь 1968 г. Анализируя состояние охраны границы, он пришел к выводу о необходимости введения новых положений, новых форм и методов охраны границы, в соответствии с возможностями, поступающих в войска новых технических средств охраны границы, вопреки сопротивлению тех, кто считал их рискованным. Он один за другим проводил эксперименты, учения, показательные занятия в присутствии ответственных офицеров старших штабов и управлений, добивался публикаций в общесоюзном ведомственном журнале "Пограничник", в том числе “Секретном сборнике статей” этого же журнала, а также в окружной газете, доказывая не безынтересность своих нововведений.  12 ДЕКАБРЯ 1963 г. В окружной газете появилась статья “на верном пути”, посвященная опыту работы начальника нахичеванского пого. В ней, в частности указывалось: “С того дня, как подполковник насиров стал во главе большого пограничного коллектива, прошло чуть больше года. Часть добилась определенных успехов на пути повышения бдительности и боеготовности. Ее ратные дела отмечены переходящим красным знаменем цк кп азербайджана. Вырос авторитет и уважение к командиру. Воины избрали мустафу джафаровича депутатом верховного совета республики”. После нескольких месяцев командования отрядом Насиров М.Д. был назначен пограничным комиссаром СССР по Нахичеванскому и Джульфинскому участкам, а еще через 2 месяца пограничным уполномоченным СССР по совместно с Ираном строительству обоих - Араксинского и Мильско-Муганского гидросооружений, на пограничной с капиталистической страной реке. К тому же это был период разгара “холодной войны” со всеми вытекающими отсюда трудностями. Это был единственный в истории СССР случай. Зная, насколько важно строительство гидросооружений не только для Нахичеванской Республики, он трудился, не зная ни сна, ни отдыха. Абсолютная истина, что ни на одного начальника отряда до и после него одновременно не возлагались три такие ответственные должностные обязанности, к тому же с одним окладом. Относясь с любовью к своему народу, он проявлял гибкость и смелость, чтобы облегчить бремя многочисленных ограничений жестких правил пограничного режима и режима границы, содействовал улучшению условий жизни и хозяйственной деятельности населения.Не случайно в 40 годовщину нахичеванской автономной республики мустафа джафарович указом президиума верховного совета азербайджанской республики от 14 октября 1964 г. был награжден почетной грамотой” за заслуги в развитии экономики и культуры нахичеванской автономной республики. он дважды избирался депутатом верховного совета, неоднократно награждался почетными грамотами президиума верховного совета нахичеванской автономной  республики, а 19 декабря 1967 года был удостоен ордена красного знамени, что являлось редким явлением в мирное время. 70-е годы за всю историю Советского Азербайджана отличались резкой активизацией военно-патриотического воспитания молодежи, популяризацией военной службы, офицерской профессии, широкой и крупномасштабной подготовки национальных военных кадров. И все это, и многое другое делалось по инициативе, настойчивости, мудрой и смелой политике тогдашнего Первого секретаря ЦК КП Азербайджана Гейдара Алирза оглы Алиева. Впервые на высокие воинские должности были выдвинуты азербайджанцы, в частности, первым заместителем командующего Бакинским округом ПВО был назначен генерал-полковник Т.Я.Агагусейнов, командующим зенитно-ракетными войсками этого же округа - генерал-лейтенант Д.Г.Расулбеков, командующим Каспийской флотилией - вице-адмирал Г.Г.Касум- беков, начальником Бакинского высшего командного общевойскового училища - генерал-лейтенант В.Э.Баршатлы. Впервые в званиях генерал-лейтенанта оказались председатель КГБ З.М.Юсиф-заде и военком республики Касумов М.М. В ноябре 1968 г. Насиров был назначен заместителем начальника Оперативно-войскового отдела (ОВО) КЗакПО (Краснознаменный Закавказский Пограничный округ) КГБ СССР в г.Баку по руководству оперативно-служебной деятельностью пограничных войск на азербайджанском участке государственной границы, а в декабре 1972 г. заместителем начальника войск КЗакПО КГБ СССР, начальником ОВО в г.Баку и в 1974 г. получил звание генерал-майора. Масштабы деятельности Насирова, возросшие тесные связи с руководством партийных советских органов более чем 20 пограничных районов, резко расширили возможности по выдвижению национальных кадров в пограничных войсках, принятию активного участия в общественно-политической жизни республики. К 55-ой годовщине октября в пограничных войсках не было ни одного азербайджанца в звании полковника, на должностях комендантов пограничных участков, командиров частей, аппарате управления войск округа. К 70-й годовщине октября их оказалось десятки. При поддержке и помощи руководства республики ему удалось развернуть большое строительство жилых, служебных зданий, оздоровительных и спортивных комплексов, целых военных городков в Садараке, Шаруре, Нахичевани, Пришибе, Ленкоране, Мардакянах, Баку и т.д., которые ныне очень пригодились пограничным войскам независимой Азербайджанской Республики. В эти годы широкой и масштабной оказалась и его творческая деятельность. Писатель Александр Авдеенко в своей книге “Граница”, изданной тиражом 100 000 экземпляров (Издательство “Советская Россия”, Москва, 1977), пишет: “Истинно пограничная память у Насирова. Есть в нем еще одна особенность, которую так ценят на границе: творческая одержимость. Он был неутомимым искателем всевозможных новинок, облегчающих борьбу с нарушителями. Таким и остался. Он, как отличный шахматист, умеет думать за противника. Угадывает, упреждает хитроумные его ходы” (стр. 184). Мустафу Джафаровича отличают исключительная принципиальность и честность, о чем я знаю из многочисленных публикаций, теле- и радиопередач. Когда его единственного сына в 1981 году направляли в Афганистан, он не обратился ни к кому из своих многочисленных высокопоставленных знакомых и друзей в республике, в КГБ СССР, и его сын - Элыпад, отслужив установленный срок, вернулся с наградой, как и тысячи других, вовлеченных в эту авантюру. Об этих качествах Насирова М.Д. говорит и его избрание еще за 2 месяца до выхода в отставку на общественную должность председателя впервые созданного Азербайджанского Совета ветеранов войны, труда и Вооруженных сил. Активностью, настойчивостью, решительностью, честностью, любовью к народу отличалась его служебная работа по руководству оперативно-служебной деятельностью пограничных войск в Азербайджане. Известно, что по Закону о прохождении военной службы того времени генерал-майоры, генерал-лейтенанты могли служить до 55-летнего возраста. Военный Совет пограничных войск страны дважды по пять лет продлил ему прохождение службы. Он был единственным генералом в пограничных войсках (кроме командующего пограничными войсками страны), прослужившим в войсках до 65-летнего возраста. Именно в те годы он был назначен “Старшим пограничным представителем Погранкомиссарского аппарата Союза Советских Социалистических Республик на границе СССР с Шахиншахским правительством Ирана”. Затем направлен на учебу на “Высшие академические курсы усовершенствования руководящего состава при Военной Академии Генерального штаба ВС СССР”. Трижды приказом Председателя КГБ СССР он назначался председателем Государственной экзаменационной комиссии по выпуску Московского и Алмаатинского высших командных пограничных училищ. За эти же годы он четырежды избирался депутатом Верховного Совета Азербайджанской Республики, членом Президиума Верховного Совета, был награжден орденами Трудового Красного Знамени, Отечественной войны I степени. Ему было присвоено звание “Почетный сотрудник госбезопасности СССР”, почетные звания “Заслуженный юрист” и “Заслуженный пропагандист Азербайджанской Республики”. Во всем этом огромную роль сыграли забота и внимание руководителя нашей республики Г.А.Алиева к проблемам границы - основе безопасности страны. Даже спустя пять лет после ухода Насирова в отставку руководство КЗакПО и ГУПВ страны в своих поздравительных адресах к 70-летию М.Д.Насирова высоко ценили его заслуги, выразили благодарность и признательность. В частности в нем указано: “Вас, Мустафа Джафарович, помнят и высоко ценят тысячи офицеров границы как прекрасного руководителя и старшего начальника, высокоэрудированного специалиста и принципиального офицера, душевного человека и замечательного товарища”. Именно таким я знал все годы Мустафу Джафар оглы, истинного патриота, нашего уважаемого аксакала. Уважаемый Мустафа муаллим! В канун Вашего 80-летия от всей души желаю Вам крепкого здоровья, долголетия, счастья и благополучия. Выражаю Вам свою признательность и благодарность. Много раз мне приходилось беседовать с одним из старейших ветеранов капитаном 1 ранга в отставке Александром Александровичем Гритченко, который  с особой теплотой вспоминая о первом председетеле Азербайджанской Республиканской Организации ветеранов войны, генерал-майор Мустафе Джафаровиче Насирове и моя душа с каждым разом заполнялась огромной гордостью за этого прекрасного человека. И передо мной встает его образ. Не раз мне довелось побывать на азербайджанской границе. А в тот день выпало счастье встретиться с заместителем начальника войск Закавказского пограничного округа генерал-майором Мустафой Джафар оглы Насировым. Мы вышли на горную тропу рано утром. Солнце еще только выползало из-за гор, и в ущелье было чертовски темно и холодно. Солнце здесь не бывало от сотворения “щели”, как на пограничном языке называется ущелье. Стуча сапогами и ботинками по скользским камням, вместе с генералом Насировым мы брели вдоль пересохшего ручья, пока обломок скалы намертво не перегородил нам “щель”. Дальше тропы не было. Тут мы осознали, что ее вообще нет, этой тропы. Есть только направление, в котором следует двигаться. А уж как двигаться, это дело каждого из нас. Только надо иметь талант, умение и смелость. - Ползем наверх, - произнес начальник погранотряда. И мы начали штурм скалы. Наверху был каменистый мертвый склон, длинный и такой крутизны, что, казалось, он вел прямо на небо. И горы были такие же мертвые и каменистые. Впрочем, все было именно таким и должно было быть в этот час: раскаленная как сковородка под ногами, и между ними мы пятеро, генерал, майор, сержант и я, которые жарились в собственном соку... Хотелось остановиться, передохнуть, но пограничники и я вместе с А.Гритченкор шагали и шагали вперед с неукоснительной точностью заданного ритма - шаг их был не широк и не быстр, но казалось, что так они могут идти сколько угодно. И не было силы, которая могла бы помешать им. Это был знаменитый “пограничный шаг”. И генерал Насиров легко, твердой поступью, преодолевал один барьер за другим. Но вот подошло время остановиться. И невольно зашел оживленный разговор и А.Гритченко, переводя дыхание, произнес: -  Тяжелая у вас служба. Неспокойная... Пыль, горы... А что все-таки самое трудное? - Жара, конечно, - ответил начальник заставы. Сейчас еще ничего, только тридцать пять. Через неделю будет за сорок. Даже ночью. - Нет у нас самого трудного, - высказался один из офицеров, - Год прослужишь - ко всему солдат привыкает. Служба как служба. Теперь пришла очередь отвечать генерал-майору Насирову. - Нет, конечно, есть у нас “самое трудное” - отдаленность от центров. Отсюда идет оно, самое трудное... Дети живут где- то далеко от тебя - школы при заставе, сами понимаете, нет. Жена все чаще твердит: “Должна же я когда-то работать по специальности. Попробуй возрази... И солдат видит каждый день одно и тоже - те же горы, те же лица. Нет разнообразия. А ведь оно бодрит... Но у трудностей одна собственность - они создают самые крепкие коллективы. Как ни парадоксально, самый тяжелый для пограничника день службы - последний. В этот день и слезы не редкость. И снова мы идем, припадая к земле и вздымая пыльные облака. Может, километр, может, два. Все вверх и вверх. Расстояние для нас больше не существует, есть только усталость, пыль и желание остановиться и выпрямиться. Когда же он кончится - этот подъем. Теперь мы шагали над “щелью” по узкому каменному карнизу и ощущали, как ноги сами старались сделать шаг вверх по склону. Иногда солдатский сапог или ботинок натыкался на камень, который, постукивая, летел куда-то вниз, куда человеку городскому лучше не смотреть. И вот прямо над нашими головами проходила линия границы... Между нами и ею - неодолимая каменная стена, стометровый природный барьер, доступный разве что пугливым и быстрым зверям. А человеку тут вроде бы делать нечего. И все же это граница, ворота в наш дом. - Трава примята, - замечает сержант, нагибаясь над травой, прибитой зверем. - Должно быть, молодая коза... Разрешите посмотреть, товарищ генерал? Граница есть граница. Все под наблюдением. Не понятно что - выясни. И сержант поднялся еще выше. -  Оттуда, с хребта мир - как с самолета, - замечает начальник заставы. -  А сержант, он что - альпинист? -  Да нет... - такой же, как все. Такой, как все. И родился мой второй вопрос: какой он, сегодняшний пограничник. - Обыкновенный парень, - ответил генерал Насиров. - Окончил среднюю школу. До призыва работал где-то на производстве или в селе. Любит свою службу и гордится ею. Начальник пограничного отряда: - Я бы добавил, что он еще не постиг всех премудростей жизни... Конечно, далеко не постиг, потому, что в нем еще немало детства, хотя образован он лучше, чем его предшественники. Внешне он - крепкий, загорелый. Обязательно спортсмен. Предпочитает волейбол, гимнастику, штангу, турник. Верный товарищ, хотя и сдержан в чувствах. Любит писать письма. И если бы ему дать два выходных подряд, он провел бы их, сочинял письма родным, друзьям, знакомым, девушке... Что еще о пограничнике. Исполнителен, терпелив, настойчив, честен. Работяга и умеет делать все. Словом, будь я девушкой, держал бы в прицеле только пограничника. Потом дозорная тропа ведет нас вниз. Спускаясь, хватаемся за кусты, чтобы не упасть. Скоро оказываемся внизу. Прислушиваясь к первозданной тишине, долго петляем, перебираясь с камня на камень. Над нами кружат орлы и поет какая-то птица. Большая черепаха шуршит галькой, не стесняясь нашего присутствия. И разное зверье лениво греется на той стороне “щели”, куда смогло заглянуть солнце. Человек здесь только гость и не смущает истинных хозяев мира, живущих по своим законам... - Генерал Насиров прибыл! Бойцы заставы застыли в положении “смирно”. Мустафа Джафар оглы вместе с нами двигался по небольшой тропинке, вглядываясь в лица пограничников. И вот заместитель начальника войск пограничного округа, человек, у которого каждая минута на счету, подолгу в тот час разговаривал с ними. Значит, беседа у него с ними, прибывшего на столь отдаленную заставу, была важнее остальных дел, значит, большую роль играет сержант, если генерал обратился к нему: - Давно служите на границе? - Так точно!.. Мустафа Джафар оглы Насиров прошел большой и тернистый путь командира и видного военачальника. о нем писать трудно. потому, что он первый генерал-пограничник азербайджанской республики, и о нем очень много написано. да и сам генерал о многом поведал в своих статьях, воспоминаниях. к тому же в объемистом личном деле мустафы джафар оглы представлено около сотни интереснейших документов: служебные характеристики, аттестации, наградные листы... Нельзя читать их без волнения. Много раз приходилось встречаться с генералом На- сировым в Астаре, Ленкорани, Пришибе, Нахичеване, на Баилове у морских пограничников и после увольнения его в отставку в Азербайджанском Республиканском Совете ветеранов... Читая документы из личного дела, повесть “семь листков древа жизни”, смотря на серебристом экране кинорассказ о славном генерале, А.Гритченко восхищался этим замечательным военачальником. перед глазами - подвиги людей в зеленых фуражках и их командарма насирова. особенно восхищали слова вышестоящих начальников о том, что он всесторонне, отлично подготовленный генерал, обладает обширным оперативно- тактическм кругозором, умело руководит работой подчиненных штабов и отделов штаба пограничного округа. и слова: “достоин присвоения очередного воинского звания...". "достоин награждения орденом...” всегда приводили в восторг. Неоценимое значение в действиях погранвойск в Азербайджане принадлежало ее командующему генерал-майору М.Д.Насирову, блестяще доказавшему умение руководить войсками в самой сложной обстановке. Он был исключительно волевым начальником, отлично знающим войска, тактические приемы боя, умел превосходно организовать взаимодействие отрядов и застав. Будучи смелым и энергичным, он предпочитал всегда лично следить за ходом действий с передового наблюдательного пункта. И каждый воин - пограничник знал, что их командарм рядом. Говоря о м.д.насирове, как о видном азербайджанском военачальнике, нельзя не отметить его высокие личностные качества. отличительными чертами характера этого человека являются твердость при проведении в жизнь принятых решений, спокойствие и уверенность, стремление быть всегда в курсе событий, связанных с организацией и несением ответственной пограничной службы. именно это позволяло ему своевременно реагировать на изменение оперативной обстановки на государственной границе. Многие сослуживцы генерал-майора М.Д.Насирова отзываются о нем с глубоким уважением не только как о талантливом пограничном начальнике, но и как о чутком, отзывчивом человеке. Они отмечают его удивительный такт в отношениях с подчиненными, уважение к личному составу, воинское достоинство. Это общительный, с прекрасным чувством юмора, располагающий к себе человек. Мягкий, глубокий голос, плавная степенная речь, особое обаяние завораживали собеседника. Говорит он медленно, тщательно следя за формулировками. Генерал Мустафа Джафар оглы Насиров - это неутомимый источник энергии, которой он заряжал всех окружающих людей. На границу часто приезжал руководитель Азербайджана Г.А.Алиев. Мудрые его советы и рекомендации генерал Насиров твердо и неукоснительно проводил в жизнь. А.Гритченко неоднократно приходилось разговаривать с сослуживцами генерала м.д.насирова. они встречались с ним в самой различной обстановке. и ни разу не слышали. чтобы он повысил на кого-то голос. он был прост, доступен, внимателен, деликатен в отношениях с каждым. умел отличать, сделать выговор в такой форме, которая не задевала самолюбия подчиненных, их человеческое достоинство. он всегда со всеми на вы - и с солдатами и полковниками, и уже одно это создавало атмосферу взаимного уважения, спокойной деловитости. Мустафу Джафар оглы любили и уважали в пограничном округе. А.Гритченко. как он уже говорил, сотни раз довелось встречаться с генералом Насировым. Он, как правило,  первым протягивал руку. Часто говорил что-то приятное, а теплое рукопожатия оставалось на долгие годы. Прошли десятки лет после первой встречи, но навсегда запомнился мне прославленный военачальник - высокого роста, стройный, красивый, на груди почетные знаки отличия, орденские колодочки Славной страницей биографии Мустафу Джафар оглы Насирова стало руководство им в течение восьми лет азербайджанским республиканским советом ветеранов. на этом почетном и ответственном посту вновь в полную силу проявились его замечательные организаторские способности, еще полнее раскрылись такие достоинства, как внимание к людям, готовность отдать все свои силы и способности служению родине. А.Гритченко хорошо помнит, как собрался Пленум Азербайджанского Республиканского Совета ветеранов. В повестке дня - вопрос о создании ветеранской организации и выборе ее председателя. Там все шло, как говорится, без сучка и задоронки. Слово предоставили Мустафе Джафар оглы. Речь его оказалась живой, взволнованной. И главное, в ней чувствовалось видение ветеранских проблем, свой взгляд на разрешение. И этим генерал Насиров окончательно покорил участников Пленума и все проголосовали за его избрание. И еще несколько штрихов к портрету восьмидесятилетнего юбиляра. Генерал-майор М.Д.Насиров далеко известен за пределами Азербайджана. О нем говорят как о человеке рассудительном, добром, отзывчивом. И это так в жизни Мустафа Джафар оглы помог многим. И ныне он всегда отзывается на беды людей. Но он же непримирим,  когда дело касается ущемлений прав и интересов фронтовиков и тружеников тыла военных лет. Несмотря на огромную занятость, М.Д.Насиров вел и проводил многогранную деятельность по военно-патриотическому воспитанию молодежи и воинов, много раз избирался депутатом Верховного Совета и кандидатом д члены ЦК КП Азербайджана. Когда генерал добивался той или иной победы, то становился неузнаваемым. Кажется, он весь светится, источает необычайную радость. Таким был легендарный пограничник - генерал-майор Насиров. вот почему А.Гритченко учитывая популярность и известность Мустафы Джафар оглы, рискнул взять на себя смелость быть в числе других составителем книги о его славном жизненном и боевом пути. ...Сердцем и разумом служил Отчизне в пограничных войсках первый легендарный азербайджанец - генерал-майор М.Д.Насиров. Он, несмотря на свой преклонный возраст, отдавал все свои силы и знания служению Родине. Таким его знали и знают. Таким он запомнился не только убеленными сединами ветеранам. Таким, как он, хотят быть юноши, обдумывающие свое место в жизни. Как всегда, генерал-майор Мустафа Джафар оглы Насиров не щадил себя. Сделать больше, помочь людям - постоянное его кредо. Работа продолжалась – важная, ответственная и очень нужная. Раздвинь стены - все равно всех бы не вместил зал. Его заполнили пожилые, умудренные жизнью люди. На пиджаках у них красовались боевые награды... Среди них был и генерал- майор Мустафа Джафар оглы Насиров, элегантный, представительный. В фигуре, во всем облике, в манере поведения была строгая военная выправка, генеральская осанка. Лицо Мустафы Джафар оглы, на котором отразился большой груз пережитого, вся внешность внушали уважение и почтение. Невольно думаешь: "Яркая личность, образ, символизирующий воинскую честь, и людское достоинство, святой долг, и неотступность в соблюдении принципов даже в малом, ничего для себя, готовность пойти на самопожертвование ради высокой цели... Годы жизни, большой и непростой путь, спрессовали и волевые качества, собрали их в стальную пружину, но не лишили радости и улыбки. И это не придуманное, не вычитанное откуда-то впечатление. Согласитесь, не каждый день встречаешь такую цельную, неординарную личность. Теперь понятно чувство и состояние сидевших тогда в марте 1987 года ветеранов в зале, внимательно разглядывавших заметную фигуру генерал-майора М.Д.Насирова и ждавших от него первых слов... Его только что избрали председателем впервые созданного в Азербайджане республиканского Совета ветеранов войны, труда и Вооруженных Сил. В состав бюро вошли бывшие видные работники партийных и государственных органов Б.М.Гусейнов, Н.И.Ноздря, С.Р.Муртузаев, Р.И.Махмудов, С.Г. Азизов, С.Г.Салимов, генерал-майор А.А.Аббасов, полковник в запасе М.М.Касумов и др. ...В один из дней телефонный звонок из административных органов Центрального комитета Компартии Азербайджана, куда его приглашали, невольно взволновал тогда Мустафу Джафар оглы. Встретили его в этом учреждении приветливо и после непродолжительной беседы "о житье-бытье" сообщили нечто неожиданное: "Есть решение бюро ЦК о создании в нашей республике ветеранской организации и избрании вас ее председателем на общественных началах. Надо сказать, что необходимость образования в Азербайджане такой республиканской организации давно диктовалась самой действительностью. Такие объдинения уже существовали в ряде республик Советского Союза. Как у нас в стране, а также и за рубежом люди доброй воли выражали горячее стремление к объединению усилий в борьбе за жизнь без войн и военных конфликтов. И, конечно, тон в таких выступлениях задавали те, кто в суровое военное и послевоенное лихолетье с оружием в руках и за станком на производстве защищали свои народы от вражеского нашествия. И это понятно. Именно ветераны второй мировой и труженики тыла военных лет в полной мере познали все ужасы смертельных схваток с сильным и коварным врагом. Именно эти закаленные в непрерывных боях, походах и труде люди отчетливо осознавали величайшую ответственность  и за судьбы мира. С тех пор прошло четырнадцать лет. Возглавив Азербайджанский Республиканский Совет ветеранов генерал-майор М.Д.Насиров сделал очень многое для того, чтобы эта общественная организация заняла достойное место в стране. При этом надо иметь в ввиду, что в то время в Азербайджане не было столь масштабной общественной организации с весьма специфичными задачами и принятыми на себя функциональными обязанностями. В подобных случаях начинали с “нуля”. Конечно, бюро и Мустафа Джафар оглы Насиров постарались заимствовать и перенимать опыт у других союзных республик и  ранее созданного в Азербайджане 10 июня 1960 г. Бакинского комитета ветеранов войны, но главным методом председателя Республиканского Совета ветеранов М.Д.Насирова являлся поиск собственных наиболее действенных путей деятельности организации. И надо отдать ему должное в том, что своей творческой одаренностью, завидной работоспособностью, задавал тон в ветеранской работе. При этом надо вспомнить, что обязанности Азербайджанского Республиканского Совета ветеранов Мустафа Джафар оглы принял будучи еще заместителем начальника войск Закавказского пограничного округа. Легко понять, какую дополнительную нелегкую ношу взвалил на себя этот многоопытный военный руководитель. Многим, в том числе и Александр Александровичу посчастливилось поработать с Мустафой Джафар оглы несколько лет, промелькнувших как одно мгновение. По разным вопросам приходилось обращаться к генералу во имя защиты фронтовиков и тружеников тыла военных и послевоенных лет. Разнообразные и сложные проблемы ветеранов требовали принятия четких, порой безотлагательных решений. Не помню случая, чтобы М.Д.Насиров переносил важные дела “...на потом”, перепоручал кому-то исполнения определенных заданий, если веское слово оставалось за председателем Республиканского Совета ветеранов. Во всякой обстановке советы, рекомендации Мустафы Джафар оглы были исключительно конструктивными. При этом все, кто с ним общался, постоянно видели в нем человека корректного, скромного, обаятельного. Приведу небольшой эпизод. Один из старейших ветеранов нашей организации капитан 1 ранга в отставке Гритченко А.А. вспоминает: «Мне, прослужившему в Военно-Морском Флоте немало лет, были привычны уставные взаимоотношения между старшими и младшими, и я, естественно, обращался к Мустафе Джафар оглы по воинскому званию. В очередной раз после подобного "чинопочитания" генерал меня мягко остановил и сказал: "Александр Александрович, у меня есть имя и отчество..." Но вернемся к первому Пленуму Азербайджанского Республиканского Совета ветеранов. Там все шло, как говорится, без сучка и задоринки. Слово предоставили генерал-майору М.Д. Насирову. Речь его оказалась живой, взволнованной. И главное, в ней чувствовалось видение ветеранских проблем, свой взгляд на их разрешение. И этим Мустафа Джафар оглы окончательно покорил участников Пленума АРСВ: все проголосовали за его избрание председателем. От вновь избранного председателя Совета ждали немедленных действий. А он присматривался, изучал положение дел, знакомился с документами, беседовал с руководителями Советов. Из их докладов внешне складывалась вроде бы благополучная картина: немало поездок в районы Республики, была реакция на просьбы и жалобы ветеранов. И все-таки чувствовалось, что далеко не все устраивало Мустафу Джафар оглы. У него зрели какие-то свои решения.      И вот заседание президиума Республиканского Совета. На- сиров первым взял слово. -          Работаем мы много, - сказал Мустафа Джафар оглы. И этим как бы подчеркнул свою причастность к общим делам. Но есть в нашей деятельности что-то схожее с пожарной командой: чуть что, мчимся туда, где возникла у нас необходимость. Согласны с этим? Дружных ответов не последовало. Не просто было отрешиться от того, что уже стало почти привычным. -          А велика ли при этом эффективность нашего влияния на региональные ветеранские организации, - рассуждал Насиров. - Полагаю, что нет. Словом, нам надо искать новые подходы к своей работе. Словно проверяя реакцию на сказанное, председатель Совета окинул взглядом  присутствовавших. И уловив в глазах членов президиума интерес к его мысли, предложил: -          Давайте для начала вместе подумаем о каком-либо крупном мероприятии в нескольких районах. Через несколько дней встретимся снова и обсудим все в деталях. Предложение Мустафы Джафар оглы буквально взбудоражило активистов Республиканского Совета ветеранов. В обсуждение идеи включились многие. В конце-концов было найдено решение: провести зональный семинар руководителей ветеранских организаций. Генерал Насиров улыбнулся. Он безошибочно почувствовал, что его поддержат. Вскоре такие семинары состоялись в Казахе, Агдаме, Физули, Зангелане, Ханкянды, Шуше, Лачине и других районах. Вступительным словом председателя Азербайджанского Республиканского Совета ветеранов Насирова открылся большой и интересный разговор о коренных проблемах, волновавших тогда ветеранов. Но в центре внимания, в первую очередь, остались вопросы Карабахской войны, усиления военно-патриотического воспитания молодежи и воинов вновь создаваемой Национальной армии и потом уже социальные вопросы. Это и понятно. Ветеранам жить непросто. Пенсия у многих из них невелика, дополнительных доходов нет. Что делать в этих условиях. На этот вопрос, в какой-то степени, дали руководители исполнительных властей, которые также присутствовали на этом семинаре. ...А впереди были подобные мероприятия в других регионах республики. Им было суждено внести много нового в жизнь ветеранских организаций Азербайджана. И снова шел поиск того, чем обогатить жизнь ветеранских коллективов, как поднять уровень их работы, на решение каких задач их нацелить. Как всегда, мобилизовал свои силы Мустафа Джафар оглы, особенно обратив внимание на единение ветеранских организаций. Генералу М.Д.Насирову не раз приходилось встречаться с пред- t седателем одной из лучших ветеранских организаций страны Нахичеванской автономной области Б.А.Рустамовым, оценивая его заслуги он был избран в бюро Азербайджанского Республиканского Совета ветеранов, а также в Президиум и затем стал Первым заместителем. А потом еще несколько лет был председателем Азербайджанской Республиканской Организации ветеранов, распоряжением Президента страны Г.А.Алиевым был награжден «Орденом Шохрат». По болезни умер. Похоронен в аллее Почетного захоронения. Огромную работу ветеранская организация проводила и ныне проводит в связи с войной в нагорном Карабахе. Огромная заслуга председателя Азербайджанского Совета ветеранов генерал-майора М.Д.Насирова состоит в том, что он в период военного конфликта в Карабахе, являющегося самой трудной для Азербайджана проблемой, сумел организовать работу ветеранов всех категорий в условиях тяжелой войны. В результате агрессии вооруженных сил Армении оккупировано 20 процентов азербайджанских земель и имеется 1 миллион беженцев. Бывшие фронтовики, труженики тыла военных лет, ветераны Вооруженных Сил часто выезжали и выезжают на передовые позиции, в затишьях между боями рассказывали о подвигах своих фронтовых друзей, показывали фото и письма военных лет, привозили выпущенные ветеранами книги, брошюры, плакаты, листовки, обменивались опытом боевых действий и т.п. В свою очередь участники боев в Карабахе рассказывали убеленным сединой ветеранам о своих нелегких фронтовых буднях. Благодаря усилиям бывшего в то время Президента Г.А.Алиева Президента Азербайджана И.Г.Алиева вот уже соблюдаются условия прекращения огня в Карабахе с обеих сторон. Однако на переднем крае все равно бывает напряженная обстановка. Но ветераны всех категорий, как и раньше, поддерживают свои тесные связи с воинами Вооруженных Сил Азербайджанской Республики. Бывал там и генерал-майор М.Д.Насиров. Но больше всего его тянуло на границу. И всегда он там желанный гость. Его богатейший опыт исключительно безупречной службы на южной границе становится достоянием сотен воинов. Многое было сделано ветеранами по выходу Азербайджана из информационной блокады, доведения правды о подлых действиях армянских сепаратистов, активизация работы по военно-патриотическому воспитанию. Одной из проблем, высветившихся в ходе перестройки, стала проблема военнослужащих, проходивших службу в Советских Вооруженных Силах, создалось предвзятое отношение к ним, что обеспокоило не только самих военнослужащих, но и их родителей. Для выполнения этих задач ветераны В.Баршатлы, Б.Гусейнов, Герои Советского Союза А.Кулиев, М.Магерамов, ветераны-активисты М.Касумов, Н.Муртузаев, А.Агаев, С.Азизов выезжали в гг. Москву, Санкт-Петербург, Киев, Минск, Калугу, Саратов, Читу и др., а также в многие города Азербайджана. Состоялись две встречи с ветеранами Армении. Все это принесло свои положительные плоды. Примечательной традицией ветеранской общественности стали принятие Закона о ветеранах, Закона об увековечении погибших и умерших, а также торжественные проводы молодежи в Вооруженные Силы Азербайджанской Республики, уроки мужества и патриотизма, тематические вечера, практика проведения в школах военно-патриотических конкурсов на лучшее сочинение, рисунок, песню, приемы рапортов от школьников о проделанной работе по пропаганде славных боевых традиций, создание книг Памяти, Книг и Досок Почета ветеранов, клубов фронтовиков, Комитетов Памяти Маршала Советского Союза Г.К.Жукова и дважды Героя Советского Союза генерал-майора А.А.Асланова, выпуск книг, брошюр, буклетов, плакатов, листовок и многое другое.  И не было в Азербайджане ни одного общественного мероприятия, где бы не участвовал генерал-майор М.Д.Насиров. Шла ли речь о сооружении памятников, мемориалов, бюстов героев Великой Отечественной и Карабахской войн, содержании воинских захоронений, праздничных мероприятиях, проведении военно-спортивных игр, работе поисковых отрядов - всюду можно видеть его, заслуженного ветерана. На встречах со школьниками и студентами, призывниками и воинами, в трудовых коллективах и на пограничных заставах районов и в самом г. Баку генерал-майор М.Д.Насиров рассказывал о героике боев, о подвигах советских воинов в сражениях за Родину против немецко-фашистских захватчиков в 1941-1945 гг. В своих воспоминаниях он рассказывал о стойкости и мужестве, отваге и героизме, беззаветной преданности Отечеству наших воинов, их неукротимое стремление разгромить врага, даже ценою собственной жизни. Столь же активен Мустафа Джафар оглы, заботился о ветеранах войны, труда и Вооруженных Сил, об инвалидах Отечественной войны, о семьях погибших при защите Родины, о воинах-интернационалистах и Карабахской войн. Генерал-майор в отставке М.Д.Насиров был доволен своей службой и с гордостью называл себя "счастливым пограничником". Такого чуткого, отзывчивого, внимательного отношения к людям, которые постоянно проявлял Мустафа Джафар оглы Насиров к людям, я, пожалуй, не наблюдал. Его встречи с ветеранами всякий раз превращались в задушевные беседы. Мустафа Джафар оглы обладает бесценным даром человека, умеющего выслушать собеседника, понять его, а потом сделать все, чтобы помочь боевому побратиму. Давалась такая помощь нелегко. Тем не менее, бывший председатель не уставал заботиться о людях, какого бы труда это ему не стоило. И еще одна черта характера Мустафы Джафар оглы Насирова, особо уважаемая всеми, кто с ним общался, - завидная человеческая простота. Оставаясь на должности руководителя Ветеранской Организации Республики была достойно оценена руководством Республики. Указом Президента Азербайджанской Республики от 4 октября 1991 года за заслуги в деле пропаганды, активную работу по военно-патриотическому воспитанию молодежи Насирову М.Д. было присвоено почетное звание “Заслуженный пропагандист Азербайджанской Республики.” В дальнейшем ветеранскую организацию плодотворно возглавляли Багадур Мамедкулиевич Гусейнов, Балоглан Ашрафович Рустамов, Алиовсад Мамедшахович бахышов и ныне руководит прославленный воздушный десантник, бывший министр Обороны Азербайджанской Республики в самое тяжелое время для Азербайджана Карабахской фойны генерал-майор Дадаш гарибович Рзаев, который в связи с 80-летием со дня рождения распоряжением Президента Азербайджана Ильхам Алиева был награжден Орденом «Шохрат». Его с большой любовью фронтовики и труженики тыла называют командующим ветеранскими войсками Азербайджана, а их у нас еще более 10 тысяч человек. «Все люди, сражавшиеся на фронте и самоотверженно трудившиеся в тылу, - говорил в своей речи Президент Азербайджана Ильхам Алиев, - достойны самого глубокого уважения. Ваш, пример, является ярким  образцом для нынешних и грядущих поколений. Ветераны гордятся такой высокой оценкой и очень душевно благодарят главу страны за постоянную заботу о них. Об этом свидетельствует то, что 7 мая 2015 года в Баку состоялось открытие нового административного здания Организации Ветеранов Войны, Труда и Вооруженных Сил. В открытии нового административного здания приняли участие Президент Азербайджанской республики Ильхам Алиев и его супруга Мехрибан Алиева. Здание создано на основании соответствующего распоряжения главы государства. У входа установлен бюст великого лидера. Председатель Организации ветеранов генерал-майор Дадаш Рзаев проинформировал Главу Государства о том, что в новом административном здании созданы все условия для плодотворной деятельности. В целом оснащение здания отвечает самым высоким стандартам и все создано для того чтобы достойно воспитывать молодежь и воинов в духе патриотизма и героизма без фальсификации Великой Отечественной войны 1941-1945 годов. Ветераны очень благодарны Президенту страны за выделенные в нынешнем году из своего резерва для нужд Ветеранской Организации полмиллиона манат. Свою статью хочу закончить очень трогательными словами из песни «Спасибо за то, что Вы есть!». Пускай к погоде ноют раны, И счет годам пошел большой, Но не стареют ветераны Своей солдатскою душой.   И как в бою во имя жизни, Так и сейчас они в строю. Народу, Родины и Отчизне И труд, и сердце отдают.   Ветераны войны, ветераны. Нашей Родины гордость и честь Ветераны войны, ветераны Вам спасибо за то, что вы есть!   Ветераны Азербайджанской республики всегда в боевом строю!   Совсем недавно мне довелось душевно беседовать с одним из старейших ветеранов, активно работающий в Ветеранской Организации на протяжении 56 лет, которому через 4 месяца исполнится 95 лт А.А.Гритченко, который очень тепло и обстоятельно рассказывал о первом председателе генерал-майоре в отставке Мустафе Джафаровиче Насирове, которые легли в основу всей моей статьи. Память о легендарном пограничнике, первом председателе Ветеранской Организации Азербайджана, настоящем человеке Мустафе Джафаровиче Насирове, с кого лепили жизнь целые поколения нашей молодежи, а также  других замечательных людях, прошедших горнило жестокой и кровавой войны с фашизмом и блестящей Победе над врагом 9 мая 1945 года, будет жить вечно благодарной памяти всех народов.   Заместитель Председателя Организации Ветеранов Войны, Труда и Вооруженных Сил Азербайджанской Республики полковник                                                                                       Джалил Халилов  

Avqustun 17-də “Yaşıl Teatr” Bakı Konsert Kompleksində Heydər Əliyev Fondunun təşkilatçılığı ilə dünyaşöhrətli opera və estrada müğənnisi, bəstəkar, SSRİ-nin və Azərbaycanın Xalq artisti Müslüm Maqomayevin 80 illik yubileyinə həsr olunmuş xatirə gecəsi keçirilib. AZƏRTAC xəbər verir ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva tədbirdə iştirak ediblər. Xatirə gecəsində ulu öndər Heydər Əliyevin Müslüm Maqomayev haqqındakı fikirlərini əks etdirən fraqmentlər nümayiş olundu. Sonra Müslüm Maqomayevin “Odlar Yurdu Azərbaycan” mahnısı səsləndirildi. Daha sonra Azərbaycan Respublikasının Xalq artistləri Azər Zeynalov, Dinarə Əliyeva, Elçin Əzizov, Emin Ağalarov, Samir Cəfərov, Əməkdar artist Azər Rza, Başqırdıstan Respublikasının Xalq artisti Askar Abdrazakov, Gürcüstanın Xalq artistləri Nani Breqvadze, Vaxtanq Kikabidze, italiyalı tenor, dünyaşöhrətli müğənni Alessandro Safina, Nürnberq Opera Teatrının solisti, vokalçıların Müslüm Maqomayev adına birinci beynəlxalq müsabiqəsinin laureatı Cavid Səmədov, Rusiyanın Əməkdar artisti Yana Melikayeva və digər ifaçılar Azərbaycan və xarici ölkə bəstəkarlarının əsərlərini ifa etdilər. Eləcə də Müslüm Maqomayevin repertuarından əsərlər səsləndirildi, görkəmli müğənni haqqında videoçarxlar nümayiş olundu. Konsertdən sonra Prezident İlham Əliyev, birinci xanım Mehriban Əliyeva və unudulmaz sənətkarın ömür-gün yoldaşı, SSRİ Xalq artisti, məşhur opera müğənnisi Tamara Sinyavskaya səhnəyə gələrək ifaçılarla görüşdülər. Xatirə gecəsində çıxış edən Prezident İlham Əliyev dedi: - Bu gün unudulmaz bir gündür. Bu gün səhər əziz Müslümün şəhərimizin ən gözəl yerlərindən birində - bulvarda abidəsini açdıq. Onu da bildirməliyəm ki, bu günə qədər bulvarda heç bir abidə olmamışdır. Birinci abidə Müslümün şərəfinə qoyulub və bu, təbiidir. Çünki bulvar şəhərimizin gözüdür. Bulvar Müslümün də ən sevimli yeri olmuşdur. Bu gün bu abidə bir daha onu göstərir ki, Azərbaycan xalqı Müslümü nə qədər sevirdi və o, bu sevgiyə nə qədər layiq idi. Bu gün bizim incəsənət ustaları bizə gözəl bir hədiyyə bəxş etmişlər. Mən əminəm ki, bu konserti dinləyən hər kəs böyük zövq almışdır. Müslümün unudulmaz siması bir daha gözümüzün önündən keçdi. Onu yaxından tanıyanlar bir daha gördülər ki, o, nə qədər böyük sənətkar, nə qədər gözəl insan idi. Bugünkü konsertin bütün iştirakçılarına təşəkkür etmək istərdim. Biz bu gün səhərdən Müslümün gününü qeyd edirik. Şəhərin ən gözəl yerində, Dənizkənarı Bulvarda, unudulmaz “Mavi əbədiyyət” mahnısında tərənnüm etdiyi, hamımızın çox sevdiyi Xəzər dənizinin fonunda Müslümün möhtəşəm abidəsi ucalır, onun gözəlliyini, istedadını, qamətini, məğrur simasını, ləyaqətini təcəssüm etdirir. Bu gün biz abidəni açarkən mən dedim ki, indi səslənən “Əlvida, Bakı” mahnısı vəfatından az öncə onun tərəfindən yazılıb və mən onu ilk dəfə Bakıda, Filarmoniyanın binasında keçirilən Müslümlə vidalaşma mərasimində dinlədim, o, mənə çox təsir etdi. Çünki o, şəhərlə, dostları ilə, həyatı ilə vidalaşırdı. Bu mahnını yazmağın ona necə çətin olduğunu, onun hansı hisslər keçirdiyini yalnız təxmin etmək olar. Əlbəttə, bu barədə danışarkən mən dedim, burada ucalan bu abidə onu göstərir ki, Bakı onunla heç vaxt vidalaşmayıb və heç bir zaman vidalaşmayacaq. O, bizimlədir. Mən bizim ifaçılara təşəkkür etmək istəyirəm. Əminəm ki, bu gün Azərbaycan ifaçılarının gözəl səsləri hamımızı heyran etdi. Bu, bizim fəxrimizdir. Bu, onu göstərir ki, Müslümün yaradıcılığı yaşayır və xalqımızın nəsil-nəsil nümayəndələri yaradıcılıqda zirvəyə ucalır. Bu gün biz Müslümlə onun bütün həyatı boyu fəxr etdiyimiz kimi, bugünkü gözəl ifaçılarımızla da fəxr edirik. Əlbəttə, mən dost ölkələrdən gələn bizim əziz, sevimli qonaqlarımıza xüsusi təşəkkür etmək istərdim. Bu gün bizimlə olduğunuza, Müslümə olan sevginizə, onun haqqında xatirələrinizə, ona münasibətinizə görə sizə təşəkkür edirəm. Bu gün unudulmaz gündür. Biz əziz dostumuzu, qardaşımızı, Azərbaycan xalqının böyük oğlunu bir daha xatırlayaraq deyirik ki, Müslüm həmişə bizimlədir. Bu gün Nani xanım bu barədə mahnı oxudu. Hörmətli Vaxtanq ölkəmizə həsr edilən gözəl mahnı və ecazkar popurri ifa etdi. Bu gün çıxış edən bütün ifaçılarımız Müslüm obrazından ruhlanmışdı. Hamıya Allahdan cansağlığı, bütün ölkələrə, xalqlara firavanlıq arzu edirəm. Yaşasın Azərbaycan. Sağ olun. x x x Qeyd edək ki, Müslüm Maqomayev 1942-ci il avqustun 17-də Bakıda anadan olub. O, ilk dəfə səhnəyə 14 yaşında çıxıb. 1960-70-ci illərdə Müslüm Maqomayevin şöhrəti artıq bütün dünyaya yayılmışdı. Həmin dövrdə Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrının solisti olub, İtaliyanın dünyaşöhrətli “La Skala” teatrında təcrübə keçib. 31 yaşında SSRİ Xalq artisti adına layiq görülüb. Onun repertuarında 600-dək əsər var. Müslüm Maqomayev həm də gözəl mahnılar müəllifidir. Xalq şairi Nəbi Xəzrinin sözlərinə bəstələdiyi və dillər əzbəri olan əzəmətli "Azərbaycan" mahnısı isə ölkəmizə ithaf edilmiş ən gözəl əsərlərdən biridir. Müslüm Maqomayevin milli musiqi mədəniyyətimizin inkişafındakı xidmətləri hər zaman yüksək qiymətləndirilib və o, müstəqil Azərbaycan Respublikasının ali mükafatları – "Şöhrət" və "İstiqlal" ordenləri ilə təltif edilib. Qeyd edək ki, avqustun 17-də Bakının Dənizkənarı Milli Parkında unudulmaz sənətkar Müslüm Maqomayevin abidəsinin açılışı olub.                                    

Noyabrın 11-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Silahlı Qüvvələrin Müzəffər Ali Baş Komandanı İlham Əliyev və Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyeva 1 saylı Kliniki Tibbi Mərkəzdə müalicə olunan hərbçilərlə görüşüblər. AZƏRTAC xəbər verir ki, dövlətimizin başçısı görüşdə çıxış edib: “Əziz hərbçilər, Vətən Müharibəsi başa çatdı. Azərbaycan bu müharibədə parlaq qələbə qazandı, torpaqlarımız işğaldan azad olundu, işğalçıları torpaqlarımızdan qovmuşuq.   Mən gəlmişəm ki, bu parlaq qələbə münasibətilə sizi şəxsən təbrik edim, sizə öz təşəkkürümü bildirim, Azərbaycan xalqının təşəkkürünü bildirim ki, siz qəhrəmancasına döyüşərək, düşmənin torpaqlarımızdan qovulmasında müstəsna xidmətlər göstərmisiniz, yaralanmısınız, öz həyatınızı risk altına atmısınız, böyük şücaət göstərmisiniz.  İkinci Qarabağ müharibəsi tarixdə Azərbaycanın şanlı qələbəsi kimi qalacaq. Bu qələbənin qazanılmasında bütün xalqımız birlik, həmrəylik göstərmişdir. Atılan addımlar bütün bir məqsədi güdürdü ki, qısa müddət ərzində az itkilərlə düşmənə elə sarsıdıcı zərbə vuraq ki, düşmən məcbur olub torpaqlarımızdan çıxsın. Döyüş meydanında qazanılmış qələbələr siyasi müstəvidə də qələbənin qazanılmasını şərtləndirdi. Əgər döyüş meydanında biz bu qələbəni qazanmasaydıq, inanmıram ki, işğalçı qalan torpaqlardan çıxacaqdı. Necə ki, torpaqlarımızı 30 ilə yaxın müxtəlif yollarla işğal altında saxlamağa can atan düşmən bu işğalı əbədi etmək istəyirdi, biz danışıqlar yolu ilə də heç bir nəticə əldə edə bilməzdik. Biz bu müharibəni şəhidlərimizin canı-qanı bahasına, hərbçilərimizin rəşadəti hesabına, dövlətimizin siyasəti hesabına qazanmışıq. Mən xahiş edirəm ki, Vətən müharibəsində şəhid olmuş bizim bütün bacı-qardaşlarımızın xatirəsini yad edək, bir dəqiqə sükutla yad edək. Allah bütün şəhidlərimizə rəhmət eləsin! Allah sizə şəfa versin! Allah bütün yaralı əsgər və zabitlərimizə şəfa versin! Bu qələbə Azərbaycan tarixində əbədi qalacaqdır. Həm döyüş meydanında, həm danışıqlar masası arxasında biz istədiyimizə nail ola bildik. Füzuli, Cəbrayıl, Zəngilan, Qubadlı, Şuşa şəhərlərini hərbi güc hesabına azad edə bilmişik. Bayrağımızı o torpaqlara sancmışıq, bayrağımızı dalğalandırmışıq. Bu gün bütün dünya gördü ki, Azərbaycanın gücü nədən ibarətdir. Həm siyasi sahədə, həm hərbi quruculuq sahəsində, hərbçilərimizin peşəkarlığı sayəsində biz müharibənin ilk günlərindən üstünlüyü əldə etdik və ardıcıllıqla bu son hədəfə qədər uğurla irəliləmişik. Döyüşlər şiddətli xarakter almışdı, düşmən müqavimət göstərirdi. Bunu da hər kəs bilsin, bu 44 gün ərzində əldə edilmiş qələbə bizim hərbçilərimizin peşəkarlığı, qəhrəmanlığı hesabına qazanılıb. Düşmən işğal edilmiş torpaqlardan öz xoşu ilə çıxmaq istəmirdi və siz - bu döyüşlərdə fəal iştirak edən insanlar yaxşı bilirsiniz ki, 30 il ərzində hansı istehkamlar qurmuşdular. O istehkamları yarıb keçmək, o müdafiə xətlərini dəf etmək çox böyük qəhrəmanlıq və hərbi peşəkarlıq tələb edirdi. Bir də ki, o bölgənin coğrafiyası özlüyündə bir istehkamdır. Şuşa alınmaz qala sayılan bir şəhərdir. Pənahəli xan o şəhəri elə salmışdır ki, Şuşa sakinlərini düşməndən maksimum dərəcədə mühafizə edə bilsin. Şuşanı bir neçə gün ərzində az itkilərlə və şəhərə böyük zərər vurmadan almaq böyük peşəkarlıq, rəşadət rəmzidir. Düşmən 30 il bu torpaqlarda hazırlıq işləri görüb. Bu hazırlıq işləri onu göstərir ki, öz xoşu ilə torpaqlarımızdan çıxmaq istəmirdi. Əgər istəsəydi, bu məsələlərə nə üçün bu qədər vəsait ayırırdı? Bu, onu göstərir ki, bütün bu dövr ərzində - 30 ilə yaxın dövr ərzində düşmən sadəcə olaraq bizi aldadırdı, vasitəçiləri aldadırdı ki, onlar bizim torpaqlarımızdan çıxacaqlar. Bu, yalan idi və döyüş meydanında mövcud olan mənzərə bunu təsdiqləyir. Eyni zamanda, işğaldan azad edilmiş torpaqların mənzərəsi onu göstərdi ki, bu düşmən Azərbaycan xalqına nifrət hissi ilə yaşayıb, əks təqdirdə, bütün binaların sökülməsinə nə ehtiyac var? İşğaldan azad edilmiş ərazilərimizin demək olar ki, 99 faizində bütün binalar dağıdılıbdır - yaşayış binaları, məktəblər, xəstəxanalar, ictimai binalar, tarixi abidələr, əcdadlarımızın qəbirləri, məscidlərimiz. İndi biz bu görüntüləri yayırıq, mətbuatda hər kəs bunu görə bilər. Bu, vəhşilikdir, vandallıqdır, bu, hərbi cinayətdir. Düşmən hərbi cinayət törədib və artıq göstəriş verilib ki, dəymiş ziyanın hesablanması, onun uçotu təmin edilsin. Artıq qruplar səfərbər edilib, beynəlxalq ekspertlər dəvət ediləcək. Beynəlxalq ekspertlərin iştirakı ilə bütün dağıntıların maddi və mənəvi ziyanı hesablanacaq və biz - həm insanlar fərdi qaydada, eyni zamanda, mütəşəkkil qaydada düşməni beynəlxalq məhkəmələrə verəcəyik, onlar təzminat ödəyəcəklər, öz çirkin əməllərinə cavab verəcəklər və cavab verirlər. Biz çalışırdıq ki, bu məsələ sülh yolu ilə həll olunsun. O cümlədən, mən 17 il ərzində ölkə başçısı kimi çalışırdım ki, məsələ sülh yolu ilə həll olunsun və bu məsələnin uzanmasının əsas səbəbi də budur. Bir də beynəlxalq vasitəçilər bizi inandırırdılar ki, bu məsələ sülh yolu ilə həll oluna bilər. Ancaq son bir il ərzində gördük ki, bizi sadəcə olaraq aldadırlar, sülh prosesi demək olar, iflic vəziyyətə düşmüşdü. Ermənistanın yeni rəhbərliyi qəbuledilməz, zərərli addımlar və ifadələrlə faktiki olaraq danışıqlar prosesini məhv etmişdi və son aylar ərzində bunu heç də gizlətmirdi. Nümayişkaranə elə addımlar atılırdı ki, həm bizə, həm bütün dünyaya göstərsinlər ki, işğal edilmiş torpaqlar əbədi işğal altında qalacaq. Onlar müxtəlif xəritələr dərc etmişdilər. Bu xəritələrdə “Dağlıq Qarabağ Respublikası”nın sərhədlərini müəyyən etmişdilər, o sərhədlərin içərisinə bütün işğal edilmiş torpaqlar da daxil idi. Onlar bizim tarixi şəhərlərimizin adlarını dəyişdirmişdilər, yeni eybəcər adlar vermişdilər. Bütün kəndlərimizin adlarını dəyişdirmişdilər. Tarixi-mədəni irsimizi silmək istəyirdilər. Xaricdən erməniləri Şuşaya gətirib məskunlaşdırmaq istəyirdilər. Yeni kommunikasiyaların, yolların çəkilişi nəticəsində o məskunlaşmanı, xüsusilə Arazboyu yerləşən rayonlarda o məskunlaşmanı sürətləndirmək istəyirdilər. Xaricdə yaşayan ermənilərin maliyyə və siyasi dəstəyi hesabına bir neçə ölkədə bəzi bələdiyyələr artıq “Dağlıq Qarabağ Respublikası”nın tanınması haqqında qərarlar qəbul etmişdilər. Bütün bunlar nəyi göstərir? Bütün bunlar onu göstərir ki, onlar hesab edirdilər, bax, bu yollarla həm işğalı qanuniləşdirəcəklər, həm də qondarma kriminal qurumun tanıdılması istiqamətində uğurlar qazanacaqlar. Görəndə ki, bizi, sadəcə olaraq, aldadırlar, bizi, müqəddəs yerlərimizi təhqir etməyə çalışırlar, biz sözümüzü dedik və mən bunu gizlətmirdim. Bütün bu dövr ərzində - 17 il ərzində demişdim ki, əgər bu məsələ sülh yolu ilə həll olunmasa, bunu hərbi yolla həll edəcəyik. Kim nə deyir-desin, bu gün də eyni fikirdəyəm, eyni sözlərimi deyirəm. Bu 44 gün ərzində mənə nə qədər zənglər oldu, nə qədər siqnallar göndərildi ki, dayanın, dayanın. Deyirdim ki, şərt qoyuram düşmən qarşısında, çıxsın torpaqlarımızdan biz dayanaq. Bəyanat versin ki, çıxıram, biz dayanaq. Cədvəl versin, tarix versin, biz dayanaq. Amma düşmən hesab edirdi ki, bizim uğurlu hücumumuzun qarşısını ala bilər. Artıq birinci həftələrdən sonra dərk etdilər ki, bizim qabağımızda dura bilməyəcəklər. Ona görə beynəlxalq ictimaiyyətə daha fəal şəkildə müraciət etməyə başladılar ki, beynəlxalq təşkilatlar, bəzi ölkələr bizi dayandırsınlar. Mən isə deyirdim ki, heç kim bizi dayandıra bilməz, sona qədər gedəcəyik. Paşinyan şərtlərimi qəbul etməli, bəyan etməlidir ki, filan tarixdə filan rayonlardan çıxır və buna nail olduq. Noyabrın 9-da imzalanmış birgə bəyanat faktiki olaraq Ermənistan sülh kapitulyasiya aktı idi. Necə ki, vaxtilə İkinci Dünya müharibəsi başa çatandan sonra Hitlerin əlaltıları müttəfiq ölkələrin hərbi rəhbərlərinin qarşısında kapitulyasiya aktını imzalamışlar, mən də deyirdim ki, eyni qaydada Paşinyan canlı formatda, videokonfrans şəklində kapitulyasiya aktını imzalamalıdır. Amma açığını deyim, ondan sonra Rusiya Prezidenti Vladimir Putin məndən xahiş etdi ki, mən bu məsələdə çox da təkid etməyim. Mən hesab etdim ki, onsuz da Paşinyan kifayət qədər alçaldıldı, öz çirkin əməllərinə görə cəzalandırıldı, faktiki olaraq diz çökdü, mənim bütün şərtlərimi qəbul etdi. İmzalanmış bəyanatda Ağdam, Laçın, Kəlbəcər rayonlarından işğalçı qüvvələrin çıxarılmasının cədvəli də təsdiq olundu. Dedim etiraz etmirəm. Dedim getsin harada istəyir imzalasın, qaranlıq bir otaqda, bir anbarda, kameralardan uzaq bir yerdə imzalasın. Belə də oldu. Mənim və Prezident Putinin imzalanma mərasimini bütün Azərbaycan xalqı gördü. Paşinyan, sən harada imzalamısan bu sənədi? O qədər də əhəmiyyətli deyil. Çünki indi onu tapmaq mümkün deyil. Heç kim də soruşa bilməz, ay Paşinyan, sən bunu harada imzalamısan? Biz bir daha gücümüzü göstərdik, xalqımızın birliyini göstərdik. Göstərdik ki, heç bir qüvvə bizim qabağımızda dura bilməz, heç bir qüvvə bizi haqq yolumuzdan döndərə bilməz. Bu tarixi missiyanı siz icra etmisiniz - Azərbaycan əsgəri, Azərbaycan giziri, Azərbaycan zabiti icra edib. Əlbəttə ki, bizim güclü ordumuz var, texniki təchizat da yüksək səviyyədədir. Bütün dünya gördü ki, biz hansı texniki imkanlardan istifadə edirik. Onu da deyə bilərəm ki, bu gün bizim əldə etdiyimiz qələbə və apardığımız hərbi əməliyyatlar həm texniki imkanlar baxımından, eyni zamanda, operativ addımlar, əməliyyatların hazırlanması və icra edilməsi baxımından bütün dünyada öyrənilir. Bu, yeni nəsil müharibə üsuludur, hansı ki, planlaşdırma, texniki təchizat, texnologiyaların tətbiqi, əməliyyatların düzgün planlaşdırılması və həyata keçirilməsi, hərbçilərimizin döyüş qabiliyyəti və mənəvi ruh birləşir, vəhdət təşkil edir. Ancaq mən bunu artıq bir neçə dəfə demişəm, bu qələbəni qazanan bizim texniki vasitələr yox, əsgər və zabitlərimizdir. Onlar torpağımızı düşməndən qarış-qarış azad edə-edə bu Qələbəni, bu Zəfəri xalqımıza nəsib etdilər. Ona görə bu qələbənin birinci qəhrəmanı Azərbaycan əsgəridir, Azərbaycan zabitidir və hər kəs bunu bilməlidir. Biz sübut etdik ki, biz böyük xalqıq. Biz sübut etdik ki, biz həmrəylik göstəririk, birlik göstəririk və bu birlik onsuz da cəmiyyətdə var idi. Ancaq bu zəfərdən sonra bu, daha da yüksək səviyyəyə qalxdı. Bu birlik bizə imkan verəcək ki, işğaldan azad edilmiş torpaqlara yenidən həyat qaytaraq, məcburi köçkünlərimizi o yerlərə maksimum qısa müddət ərzində qaytaraq. Qarabağ bölgəsi, gözəl tarixi diyarımız sanki yenidən doğulacaq, yenidən canlanacaq, dirçələcək. Azərbaycanın ayrılmaz hissəsi və ən gözəl güşələrindən biri olan Qarabağ əsl cənnət məkanına çevriləcəkdir. Xalqımızın duyğularını təsəvvür etmək çətin deyil. Mən bu dönəmdə hər gün minlərlə məktub alıram. Sevinclə dolu, minnətdarlıqla dolu, qürur hissi ilə dolu məktublar məni doğrudan da çox duyğulandırır. Bu gün bizim televiziya kanallarımız, internet saytlarımız uzun illər məcburi köçkün həyatı yaşamış insanları, onların duyğularını, onların sözlərini ictimaiyyətə təqdim edəndə onların ən çox sevdiyi və dediyi ifadəni mən bildirmək istəyirəm. Deyir ki, artıq mən qaçqın deyiləm. Bilirsiniz bu, nə deməkdir? Bu, bəlkə də ən xoşbəxt anların təzahürüdür, həm bu insanların həyatında, həm bizim hamımızın həyatında və mənim həyatımda. Deyir ki, mən artıq köçkün, qaçqın deyiləm. Onlar bu daşı öz ətəyindən tökmək istəyirdilər. Onlar mənfur düşmən tərəfindən bizə yapışdırılmış belə bir ifadədən öz canlarını qurtarmaq istəyirdilər və bu gün gəldi. Əziz keçmiş köçkünlər, siz artıq köçkün deyilsiniz. Mən onlara bizim bu qəhrəman əsgər və zabitlərimizin hüzurunda müraciət edərək deyirəm: Siz köçkün deyilsiniz, siz qayıdırsınız. Biz sizi qaytaracağıq. Bax, burada oturanlar, bizim minlərlə əsgər və zabitlərimiz sizi öz doğma dədə-baba torpaqlarınıza qaytarırlar. Biz Azərbaycan dövləti isə əlimizdən gələni edəcəyik ki, sizi tezliklə qaytaraq. İlk növbədə, əlbəttə, təhlükəsizlik tədbirləri görülməlidir. Mənfur düşmən o bölgələrdə demək olar ki, hər yerə minalar döşəyib. İndi minalardan təmizləmə prosesi getməlidir. Biz indi beynəlxalq təşkilatları da cəlb edəcəyik. Çünki qısa müddət ərzində bunu etmək üçün bizdə daxili imkanlar məhduddur. İlk növbədə, təhlükəsizlik, ondan sonra infrastruktur, ondan sonra bütün başqa bərpa məsələləri öz həllini tapacaq. Eyni zamanda, bildiyiniz kimi, bu 44 gün ərzində düşmən öz məğlubiyyətinin acısını mülki vətəndaşlardan çıxarmaq istəyirdi. Bunun nəticəsində 93 mülki şəxs həlak oldu, 400-dən çox mülki şəxs yaralandı, 3 mindən çox bina ya dağıldı, yandı, ya da ki, ziyan gördü. Mən artıq göstəriş vermişəm, bölgələrə qruplar göndərilir, vurulmuş ziyan hesablanır. Dağılmış bütün evlərin hamısı dövlət hesabına yenidən tikiləcək, zərər görmüş bütün evlər dövlət tərəfindən bərpa ediləcək. Vətəndaşlarımızın itirilmiş mülkiyyəti bərpa ediləcək, itirilmiş ev heyvanları vətəndaşlara veriləcək. Yəni, bizim vətəndaşlarımız tam əmin ola bilərlər ki, onların itirilmiş bütün mülkiyyəti bərpa ediləcək. Mən söz verirəm ki, onlar üçün tikiləcək evlər, əvvəlki evlərdən daha yaxşı olacaq, daha keyfiyyətli olacaq, daha geniş olacaq. Biz bunu edəcəyik. Bizim üçün xalqımızın rifahı, təhlükəsizliyi birinci məsələdir. Ancaq bu dövr ərzində mənim üçün ondan da vacib məsələ torpaqlarımızın qaytarılması idi, ərazi bütövlüyümüzün bərpası idi, bayrağımızın Şuşada ucaldılması idi, işğal altında olan bütün başqa torpaqlarda bayrağımızın qaldırılması idi. Buna nail olduq! Biz tarixi anlar yaşayırıq. Görürsünüz ki, küçələrdə insanlar bu bayramı necə qeyd edirlər. Bu bayramı bütün Azərbaycan qeyd edir, bütün dünya azərbaycanlıları qeyd edirlər. Bu bayram qardaş Türkiyədə bizdəki kimi qeyd olunur. Bu təbiidir. Çünki biz bir millət, iki dövlətik. Bu günlər ərzində əziz Qardaşım, Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğana dəfələrlə öz təşəkkürümü bildirmişəm. Dünən də telefonla danışmışıq. Yenə də təşəkkürümü bildirdim. Türkiyənin siyasi və mənəvi dəstəyi bu Qələbənin qazanılmasında çox böyük rol oynamışdır. Çünki Prezidentin, Qardaşımın ilk saatlardan dediyi “Azərbaycan tək deyil, Türkiyə onun yanındadır” sözləri bir çoxlarının bu münaqişəyə müdaxilə cəhdlərini alt-üst etdi. Bütün bu dövr ərzində həm Prezident, həm nazirlər, vəzifəli şəxslər daim bizə öz dəstəyini ifadə etmişlər. Görürsünüz, nə qədər heyətlər gəlir. Demək olar ki, hər həftə Türkiyədən bir neçə heyət gəlir. Türkiyədən bizə dəstək və həmrəylik nümayişi Azərbaycan xalqı tərəfindən yüksək qiymətləndirilir. İndi həyatımızda yeni dövr başlayır. Bu dövr ölkəmizin xoşbəxt gələcəyini təmin edəcək. Sizin həyatınızda yeni dövr başlayır. Siz yaralanmısınız. Amma bilin ki, biz sizi sağaldacağıq. Ən ağır yaralanmış hərbçilərimizi həyata qaytaracağıq. Bizim həkimlərimiz indi gecə-gündüz çalışırlar. Bundan sonra da normal həyata qayıtmaq üçün bütün lazımı tədbirlər görüləcək. Bilirsiniz ki, Birinci Qarabağ müharibəsində əlini, qolunu, ayağını itirmiş hərbçilərimiz üçün Mehriban xanımın şəxsi təşəbbüsü və nəzarəti altında müasir protezlər gətirilir. O protezlər ki, insanlar o protezlərdən istifadə edib futbol da oynaya bilərlər. Bütün bunlar təmin ediləcək. Siz əmin ola bilərsiniz. Sizin gələcək həyatınızla bağlı mən bəri başdan bütün dövlət qurumlarına, özəl şirkətlərə müraciət edirəm, bildirirəm ki, hərbçilərimizi, qəhrəmanlıq göstərmiş, yaralanmış hərbçilərimizi işlə təmin etmək üçün xüsusi addımlar atılacaqdır. Biz bunu daim nəzərə alacağıq. Şəhid ailələrinin problemləri öz həllini tapacaq. Biz növbədə dayanan əksər şəhid ailələrimizin məişət problemlərini demək olar ki, həll etdik. Bu il 1500 şəhid ailəsi dövlət tərəfindən evlərlə, mənzillərlə təmin ediləcək. Bu gün buradan bizim bütün aidiyyəti qurumlarımıza göstəriş verirəm ki, İkinci Qarabağ müharibəsində, Vətən müharibəsi adlandırdığımız müharibədə şəhid olmuş insanların yaxınlarına qısa müddət ərzində həm maddi dəstək göstərilməlidir, eyni zamanda, indi onların uçotu aparılır. Dəqiq uçot aparılandan sonra onlara mənzillərin, evlərin verilməsi təmin ediləcəkdir. Mən bütün bu 44 gün ərzində, ondan əvvəl və ondan sonra döyüş meydanında, arxa cəbhədə qəhrəmanlıq göstərmiş hərbçilərimizi təltif edəcəyəm. Artıq müvafiq göstəriş verilibdir. Mən artıq göstəriş vermişəm və sizin qarşınızda bunu bəyan etmək istəyirəm ki, Azərbaycanda yeni ordenlər və medallar təsis ediləcək. Məhz Vətən müharibəsində fərqlənmiş hərbçilərə və mülki şəxslərə bu orden və medallar veriləcək. Bu orden və medalların adlarını da mən təklif etmişəm. Hesab edirəm ki, bu adlar da sizin xoşunuza, Azərbaycan xalqının xoşuna gələcək. Göstəriş vermişəm ki, düşmənin qənimət götürülmüş hərbi texnikası Bakıya gətirilsin. Tapşırmışam ki, yer seçilsin, o texnikanı biz nümayiş etdirəcəyik. Bütün Azərbaycan xalqı gedib görəcək ki, biz nəyi əldə etmişik. Məhv edilmiş bəzi texnika elə vəziyyətdədir ki, indi onu gətirmək mümkün deyil. Amma bu məlumatı mən ardıcıl şəkildə xalqımıza təqdim edirdim ki, biz düşmənin nə qədər texnikasını məhv etdik. Faktiki olaraq onların ordusunda texnika qalmadı, ordusu demək olar ki, yoxdur. Özləri də bunu etiraf ediblər. Özləri də etiraf edirdilər ki, Azərbaycan onlara qalib gəldi. Yəni, qənimət götürülmüş o hərbi texnikanı nümayiş etdirəcəyik. Planlarım çoxdur. İnşallah, hamısını icra edəcəyik. Bu tarixi Qələbəmizi hüquqi müstəvidə, siyasi müstəvidə daha da möhkəmləndirəcəyik. Bundan sonra vətəndaşlarımız rahat yaşayacaqlar, öz doğma torpağına qayıdacaqlar. Azərbaycan sizin sayənizdə yeni bir dövrə qədəm qoyacaq. Ona görə bu gün, müharibə başa çatandan dərhal sonra gəlmişəm ki, sizə öz hörmətimi ifadə edim. Sizin valideynlərinizə öz təşəkkürümü bildirim ki, dövlət üçün belə qəhrəman övladlar yetişdiriblər. Gəlmişəm ki, sizə şəxsən öz təşəkkürümü bildirim, sizi təbrik edim. Mənim birinci təbrik etdiyim insanlar sizsiniz və sizin simanızda bizim bütün qəhrəman döyüşçülərimizdir. Gəlmişəm deyim ki, mən hər zaman sizinlə bir yerdə olacağam. Mənə arxalana bilərsiniz. Bizim qəhrəman döyüşçülərimiz gələcək həyatda da daim mənim nəzarətim altında olacaqlar. Bir daha sizi təbik edirəm, tezliklə sağalın, adi həyata qayıdın. Qarabağ bizimdir, Qarabağ Azərbaycandır!” Baş leytenant Mail Əsgərov: “Həqiqi hərbi xidmətimi ehtiyatda olan zabit kimi başa vurmuşdum və ehtiyata buraxılmışdım. Sizin əmrinizlə qismən səfərbərlik elan olunanda mən də yenidən hərbi xidmətə, ordu sıralarına qayıtdım və düşmənlə Füzuli rayonu istiqamətində vuruşduq, orada da yaralandım. Çox fəxarət hissi keçirirəm ki, döyüş yoldaşlarım mənim missiyamı yarımçıq qoymadılar, qələbə çaldılar. Yaralanandan sonra müalicə aldığım xəstəxanada Sizin torpaqlarımızın işğaldan azad olunması ilə bağlı etdiyiniz çıxışları böyük səbirsizliklə gözləyirdik. O çıxışların içində bizim üçün əhəmiyyət kəsb edən çıxışlardan biri də Azərbaycan mədəniyyətinin beşiyi olan Şuşa şəhərində üçrəngli bayrağın dalğalanması xəbərini eşitmək arzusu idi. Onu da Siz bizə nəsib etdiniz. Ona görə Sizə xüsusi təşəkkürümü bildirəm. Siz ötən çıxışınızda, daha doğrusu, son çıxışınızda xalqa müraciətlə dediniz ki, biz dəmir yumruq olaraq düşmənə qalib gəldik. Mən bunu belə xarakterizə edərdim ki, bu dəmir yumruq həm xalqımızın birliyi, xalqımızın vəhdəti, ordumuzun gücü və xüsusən qeyd etmək istəyirəm ki, xalqın Sizə olan böyük inamıdır. Yəni, xalqın içində olaraq bunu mən deyirəm, xalqın Sizə olan böyük inamıdır. Bu, qələbəni təmin etdi. Biz o yumruqla düşməni əzdik. Bu Qələbəni, bu sevinci, bu qalibiyyəti bizə yaşatdığınız üçün Sizə sonsuz təşəkkürümüzü bildiririk. Fürsətdən istifadə edib Qələbəyə görə Sizi təbrik edirəm və Mehriban xanım, Sizi təbrik edirəm. Çox sağ olun”. Prezident İlham Əliyev: “Çox sağ olun. Biz bu Qələbəni çoxdan gözləyirdik. Bizim xalqımız bu Qələbəyə layiqdir. Bizim xalq qalib xalqdır. Sağ olun, uşaqlar”. 14:06 Noyabrın 11-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Silahlı Qüvvələrin Müzəffər Ali Baş Komandanı İlham Əliyev və Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyeva 1 saylı Kliniki Tibbi Mərkəzdə müalicə olunan hərbçilərlə görüşüblər. Bununla bağlı AZƏRTAC məlumat yayıb.