Hacı NƏRİMANOĞLU Zəngəzur Cəmiyyətləri Birliyinin sədri, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Tarix üzrə fəlsəfə doktoru, ehtiyatda olan polkovnik Lətif Şüküroğlu (Babayev) adı, imzası Qarabağ müharibəsinin ön cəbhəsində savaşmış döyüşçülərə, zabit-komandir heyətinə, hərbi jurnalistlərə, ordu, sərhəd, polis, təhlükəsizlik strukturlarında çalışanlara yaxşı tanışdır.   Hərbi jurnalistikamızın tanınmış imzalarından olaraq, onun cəbhə, döyüş bölgələrində yaşayıb çalışarkən gördükləri, qazandığı praktiki biliklərin, peşəkar bacarıqların, təcrübi fəaliyyətlərin nəticəsi idi ki, Lətif sonradan tarixşünaslığımızda Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə ordu quruculuğu, sərhəd mühafizəsi məsələlərinin ən nüfuzlu tədqiqatçılarından biri, tanınmış tarixçi alim oldu - “niyətin hara, mənzilin ora”. Lətiflə bağlı xatirələr məni 30 ilin o üzünə apardı; Zəngilanlı Lətif Şüküroğlu “Vətən səsi” qəzetinin, mən AzərTAc-ın müxbiri idik,  görüşürdük, xəbərləşirdik, sevindirici, uğurlu hərbi əməliyyatlarla bir-birimizi məlumatlandırırdıq. Güclü, qürurlu, enerjili gənclər idik, ayağımız dünyaya göz açdığımız, göz açıb ilk gördüyümüz, könül verib ilk sevdiyimiz doğma torpağımızın üstündə idi, dimdik gəzirdik. Ermənistan və Dağlıq Qarabağla 180 kilometrə qədər bitişik sərhəddi olan Qubadlı, Zəngilan və digər sərhədyanı bölgə torpaqlarının müdafiəsi 1988-91-ci illərdə əsas yerli əhalinin, özünümüdafiə dəstələrinin və polisin üzərinə  düşürdü, hər kəs ilk növbədə ailəsini, ev-eşiyini, doğmalarını düşünürdü, yurd-yuvasında yaşamaq, el-obanı qorumaq üçün yaşayırdı. Cavanlar dünənə qədər elə Qafan, Gorus, Qacaranda qarşımızda quyruq bulayan, indisə canımıza, torpağımıza qənim kəsilib qan-qan deyən erməni silahlılarına (saqqallılarına) qarşı  döyüşmək, öldürülən hər kəsin intiqamını artıqlaması ilə almaq arzusu ilə alışıb yanırdı. Hər kəndin öz müdafiə dəstəsi var idi, aşağı kəndlər hansı gün ön mövqelərdəki hansı postu, olan-qalan ov tüfəngləri ilə birlikdə kimdən, nə vaxt təhvil alacağını bilirdi, ölmək var idi, geri çəkilmək yox. Ölürdük, öldürürdük. Kimin həddi nəydi kəndindən çıxmağı, evindən nə isə daşıyıb çıxarmağı düşünəydi, el qınağı, töhməti nəslinə ləkə olardı. Ermənistanın ən böyük 2-3-cü şəhərlərini birləşdirən Qafan-Gorus abad avtomobil yolu ilə erməni tərəfinin quşu da qorxusundan uça bilmirdi, o ki ola maşını, texnikası. Gecələr bu şəhərlər qorxudan işıqlarını da yandıra bilmirdi. 1993-ün avqust, oktyabrına hələ 4-5 il var idi. Bu yerlərin xəyanətlə, məkrli planlarla murdar qonşularımıza təslim ediləcəyi,  Qarabağ, ətraf rayonarla bağlı işğal planlarının belə asanlıqla gerçəkləşəcəyi heç xəyalımıza da gəlməzdi, yuxumuza da girməzdi. ... Üç yazar - Nəsiman Yaqublu, Lətif Şüküroğlu əlində də həmişəki fotoaparatı raykomun ayırdığı UAZ-da ön mövqelərdə ayıq-sayıq keşik çəkən döyüşçülərlə, sərhəd kəndlərinin sakinləri ilə görüşdük. Bizim son postu da keçib, bütün təkidlərə baxmayaraq, ermənilərin də qarşı təpələrdən əl içi kimi gördükləri güllə məsafəsi dərənin dibinə enib Turşsu bulağından su içmək həvəsimizin qarşısını ala bilmədi. Bura Zəngilan, Qubadlı, Qafanın - aşağı Zəngəzurun qovuşduğu məkan, Üçənis erməni kəndi ilə bizim Fərcanın arasında unikal mənzərə idi. Sonra bizim kəndin orda postda duran cavanları deyirdi ki, o bulağa sonuncu enən siz oldunuz, bir neçə gün sonra İrəvandan gələn saqqallılar həmin yerdən Çərəli İrzəvanı girov aparmışdılar, təbii ki, yenə bizim qorxubilməz “Qaranquş” partizan, kəşfiyyat dəstəsinin uşaqları polislərimizlə birlikdə diri erməni tutub aldəyiş eləmişdilər. Belə şeylər bu sərhəd bölgəsində adi hala çevrilmişdi. Sonra Xocalıdan nə qədər əsiri azad eləmişdi bizim uşaqlar. Şuşanın işğal günlərində Şuşaya bitişik Turşsudan Söhbət Səfərli və Nəsiman Yaqubla birlikdə Lətifin AzTV ilə yayılan canlı məlumatları, həyəcan dolu səsi bu gün də yaddaşımdadır, Şuşa, Laçının işğalı ilə bağlı Lətif Şüküroğlu və Söhbət Səfərlinin "Xalq Ordusu"nda çıxan silsilə yazıları o günlərin acı həqiqətlərini anlamaq baxımından bu gün  daha çox lazımdır. Onu da deyim ki, həmin yazıların üçü də  Şuşa-Laçının işğalı ilə bağlı məhkəmə işinin  istintaq materiallarında istifadə edilib. Heç nə unudulmamalı, heç kim yaddan çıxmamalıdır, Qarabağda ürəyinin, vicdanının səsi ilə ölümlə üzbəüz qalıb qələmlə savaş aparanlar, savaş tarixini yaddaşa yazanlar da. Və sonra olanlar oldu... 1990-cı ilin 20 yanvarında Bakıda günahsız insanları qətlə yetirən rus ordusunun tanklı, vertolyotlu, pulemyotlu hərbi hissələri – çağırılmamış qonaqları əllərində fövqəladə vəziyyət rejiminin tətbiqi haqqında qərarla Zəngilana, Qubadlıya daxil oldu. Müsibətlər ondan sonra başladı; özünümüdafiə dəstələrində, kəndlərdə, kimin əlində, evində qeydiyyatlı-qeydiyyatsız nə silah-sursat, ov, quş tüfəngi, məktəblərdəki tir tüfəngləri, idman tapançalarına, aşağı rayonlardan alıb gətirib RTS-in sexlərində “peredelka” elədiyimiz doludağıdan toplara kimi guppultusu, tappıltısı gələn hər şey yığıldı, polis şöbəsindəki, hərbi komissarlıqdakı bir neçə avtomat silahla birlikdə rus hərbçilərinin əli ilə sərhəddin o tərəfinə ötürüldü, rus ordusunun bu gəlişi o yerlərin ermənilərə verilməsinə hazırlıq idi. Və sonra Milli Ordumuz gəldi, 1993-cü ilin avqustun son günləri yuxarıdan verilən əmrlə Qubadlıda yerləşən 6 batalyonun hamısı canlı qüvvəsi, texnikası ilə birlikdə çox böyük mütəşəkkilliklə rayonu tərk etdi, əliyalın camaat təpədən dırnağa qədər silahlı, bu elin qanına susayan erməni ordusu ilə üz-üzə qaldı. Yaddaşsızlara xatırlatmağı borc bilirəm; 1988-ci il noyabrın 24-də Qubadlıdan 13 km aralı daşnak yuvası Gorusun 3 km-liyində yerləşən Eyvazlı kəndimiz gecə hücumu ilə yağmalanıb yandırılmışdı, 1993-cü il avqustun 31-dək qalan 93 kəndimizin hamısı əlimizdə idi, əhalisi də içində  yaşayırdı, dediyim o əvvəlcədən planlaşdırılmış əmrin “mütəşəkkil” icrasının nəticəsi idi ki, Qubadlıda təkcə işğalın son iki günündə, yəni 30-31 avqustda qətlə yetirilmiş mülki şəxslərin sayı 183 nəfər, işğal zamanı güllə yarası və ya digər səbəbdən əlil olanların sayı 238 nəfər, işğal zamanı aldığı zərbədən sonralar vəfat etmiş şəxslərin sayı 9 nəfər, ermənilər tərəfindən girov götürülmüş və işgəncələrə məruz qalmış şəxslərin sayı 49 nəfər olmuşdu (http://www.qubadli-ih.gov.az/page/42.html.) Bəllidir ki, 802 min kv.km ərazisi olan rayon, şəhər, kənd, qəsəbə uğrunda savaşda ilk növbədə və ən çox döyüşçü, əsgər savaşıb həlak olmalıydı. Milli Ordu, Daxili İşlər Nazirliyinin şəxsi heyətindən işğalın o son günlərində cəmi 5 nəfər şəhid, 3-4 nəfər də yaralı olmuşdu. Bunlar da ərazini döyüşsüz tərk etmək haqqında verilmiş əmrə tabe olmayıb doğma yurdunu, el-obasını, darda qalmış ailələrini, həmvətənlərini labüd ölümün murdar əllərindən xilas etmək üçün ordudan yayınanlar idi. Bu müharibəyə başlamadan əvvəl ermənilər 1918-ci ilin təcrübəsini yaxşı öyrənmişdi,  Zabux dərəsində Xosrov bəy, Sultan bəy Sultanovların verdiyi dərsdən nəticə çıxarmışdı, Ermənistanla dövlət sərhəddindən hücum edib Qarabağa koridor açmağın həm də Kəlbəcərin işğalına dair BMT-nin dişsiz kağız üzərində olsa da, qərarın da nəzərə alıb bu dəfə  Azərbaycanın içində Dağlıq Qarabağı, Şuşa, Laçın, Ağdam, Füzuli, Cəbrayılı alıb Ermənistanla birləşmişdilər, bu savaşı Dağlıq  Qarabağ ermənilərinin azadlıq hərəkatı kimi göstərə bilmiş, sonra da hərbi uğurlarını siyasi-diplomatik üstünlüklə də möhkəmləndirib “Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsi” kimi  təqdim etməyi bacarmışdılar. Zəngilanı Azərbaycanla birləşdirən Horadiz avtomobil və dəmiryolunun tutulmasından sonra da mühasirədə yalqız qalan Zəngilan daha 60 gün təkbaşına davam gətirdi – 1993-cü ilin 29 oktyabrına qədər,  köməyə, imdada çağıran səsə, o cümlədən bu sətirlərin müəllifinin Dövlət İnformasiya Agentliyi - AzərTAc-a ötürdüyü, yaydığı, Lətif Şüküroğlunun “Sərhəd” və başqa qəzetlərdə dərc etdirdiyi real mənzərəni əks etdirən həyəcanlı çağırışlara səs verən olmadı, Bakıda ayrı oyunlar gedirdi. Araz çayı Zəngilanlıların yeganə xilas yolu oldu. ... Lətifin facebook səhifəsində fotosunu paylaşdığı “Əliyar Əliyevlə beş görüş” adlı bir səhifəlik məqaləsi əməkdaşlıq etdiyi «Azərbaycan ordusu» qəzetinin 1993-cü il 24 aprel nömrəsində dərc olunub. Və bu məqalədə həm Lətifin, həm də jurnalist dostları Bədirxan Əhmədli, Söhbət Səfərli, Nəsiman Yaqublu ilə Qubadlının sərhəd kəndlərində Şəhid batalyon komandiri ilə, döyüşçülərlə görüşlərinə, uğurlu hərbi əməliyyatlara dair detallar da əks olunub. Bu yazını oxuyub bir daha təsirləndim, anladım ki, məni Lətifə bağlayan tellər həm də ümumi dərdin daşıyıcıları olmağımızdır, hər ikimizin yurd-yuva itkisidir. Lətif qoyub gəlmək məcburiyyətində qaldığımız o dağların, o ellərin aşiqidir. senet.az saytında onun avtobioqrafik xarakter daşıyan, uşaqlıq və gənclik xatirələri əsasında yazdığı “Taleyin izləri” kitabı hissə-hissə verilmişdi. Yaşasın internet! Xüsusilə bu koronaviruslu günlərimizdə bir daha İKT çıxaranın atasına rəhmət oxuyub o yazıları bir də ləzzətlə oxudum: “Yurd yeri”,“Atamın hekayəti”, “Mən necə şair olmadım?”. Xatirələr bu dəfə də məni hafizəmdə silinməz izləri qalan Zəngilan, Qubadlı, Qafan, Qacaranın dağ, dərə, meşələrində gəzdirdi, qaysaq bağlamayan yaramı yenidən göynətdi. Qoyub gəldiyimiz yurd yerlərimizi unutmaq qara torpağın qoynuna qovuşanadək mümkünsüzdür. Ən böyük qorxu, vahimə isə o torpaqlara dönmədən, o torpaqlardan uzaqda bu fani dünyadan köçməkdir. Düşündükcə ürəyim əsir, acizliyimiz də dərdin bir böyüyü. Və bu dərdi hər kəslə bölüşmək də olmur. Bar-bərəkətli əkin sahələrinin boynuna dolana-dolana qoşa hörük kimi uzanıb Araza qovuşan Həkəri, Bərguşad, Oxçu çaylarının, sıra dağların, igidlər kimi boy-boya dayanan sıldrım qayaların, təmiz havası insanı yerdən alan o ellərin gözəlliyinin qədrini ayrılandan sonra dərk etmişik. Tikili, qurulu, içi təpili ev-eşik, bağça-bağ, əzizlərinin qəbrin qoyub gələnlər bilər ancaq qaçqınlıq, didərginlik nədir. Səni satana lənət, səni alana lənət, Vətən!!! Bir az qəmli, mövzudan kənar oldu, amma bu anda düşündüklərim, içimdən gələn bunlar oldu... Lətif yazır: “Torpağı vətənləşdirən, onu insana doğmadan-doğma edən həm də bu xatirələr, illərin yaddaşı, saldığı izlərdir. Atamın surəti də mənim yaddaşımda elə bu dağlarla bağlı qalıb... O dağlarla bağlı çoxlarımızın yaddaşına əbədi yazılmış xatirələr var. Bu xatirələr yaşadığımız itkilərdən sonra bizə daha doğma, daha əzizdir.” Hələ 90-cı ilə qədər Qubadlı, Zəngilanın çox sakini işsizlikdən, ailəsini dolandırmaq üçün erməni şəhərləri Qafan, Qacarana üz tuturdu. Lətifin mərhum sürücü atasının başına gətirilənlər sıradan tək hadisə deyildi, nə qədər özünə hörmət edən, qürurunu saxlayan azərbaycanlı-türk erməni hiyləsinin, terrorunun qurbanı olmuşdu Hayastanla Azərbaycanın qardaş olduğu, SSRİ-nin damı altında birgə yaşadığı illərdə. Qafan şəhər komsomol komitəsində işləyən tanışım məni xəbərdar etmişdi; çalışın 24 aprel qabağı buralarda görünməyin, işləyən qohumlarınız da varsa, deyin gəlməsinlər, daşnaklar həmin günlərdə türk qanı axıtmağı özlərinə borc, şərəf bilir, hər cür amansız işlərə əl atırdılar... Lətif yazır: “Dili yaxşı bildiyindən və təşkilatçılıq qabiliyyətinə görə Qacaranda atamı sürücülərin briqadiri qoyubmuşlar. Ancaq bir türkün gəlib burada onlara briqadirlik etməsinə dözməyən ermənilər bir müddət sonra onu zəhərləmişdilər. Yeməyinə qatılmış bu zəhərin təsirindən atam düz altı ay xəstəxanaları gəzmiş, yatağa düşmüşdü. Onun qulaqlarından və gözündən sarı su gəlirmiş. Uzun müddət müalicə almışdı. Bir həkim hətta «belə sağlam bədənin, polad kimi ürəyin olmasaydı, sən çoxdan ölmüşdün» demişdi. O hadisənin atamın sağlamlığına vurduğu agır zərbənin izləri özünü illər sonra da göstərdi. Bu hadisəyə qədər də erməni sürücülər bir neçə dəfə atama xətər yetirməyə çalışmışdılar. Hətta bir dəfə onun sürdüyü yüklə dolu iritonnajlı maşının arxa təkərlərindən birinin qaykalarından 4-nü boşaldıblarmış ki, yolda qəzaya uğrasın. Ancaq təcrübəli sürücü olan atam maşını hərəkətə gətirdikdən bir qədər sonra nəsə dəyişiklik hiss edib onu saxlamış, sonuncu qaykanın da az qala açılıb düşməkdə olduğunu görmüşdü. Çox keçməmiş ona qarşı növbəti təxribata əl atılmışdı. Bu dəfə qarajda saxlanılan maşınının mühərrikini sıradan çıxarmaq üçün yağını boşaldıblarmış. Maşını işə salan kimi onun səsindən şübhələnən atam dərhal mühərriki söndürüb, yağını  yoxlamış və ermənilərin ona qarşı bu planını da puça çıxarmışdı. Ancaq təəssüf ki, ermənilərin sonuncu hiyləsindən qurtula bilməmiş, onların qara niyyyətindən duyuq düşməmişdi.” Peşəkar jurnalist olan Lətif publisistikada da güclüdür. Ən başlıcası təbii, səmimidir, həqiqətləri, görüb yaşadıqlarını yerli-yataqlı, detallı yazır, yazdıqları oxuyanı duyğulandırır, ardınca aparır, gəzdirir, göstərir, sevdirir, bəzən də yandırıb yaxır, üstü qaysaq bağlamış  yaraların qartmağın qoparır. “Atam az qala hər qarışına bələd olduğu həmin dağları bizə də sevdirmişdi. Hər il məktəb bağlananda biz o dağlara, daha doğrusu, yaylaqlara qalxardıq. Ətəyində təkəm-seyrək ağaclar bitən o dağların otu-pencəri, gül-çiçəyi qurşağa çıxırdı. Min cür ətrin bir-birinə qarışdığı, bal arılarının, novbənöv böcəklərin, alabəzək kəpənəklərin çiçəkdən-çiçəyə qonduğu o yerləri ömür boyu unutmadı. Bizim də qanımıza yurd sevgisini o hopdurdu. Qayasında qartalları qıy vuran, dağ keçiləri dolaşan, daşlarında kəklikləri ötən, başından qarı, sinəsindən dumanı-çəni əksik olmayan o dağlar onun ata-anası, dədə-babasıydı desəm, daha doğru olar. Ürəyi onlarla döyünür, köksü o yerlərdə qabarırdı. Dədə-babamız bu yerlərin sahibi olub. Qoruq yalı, Mal gədiyi, Yağlıdərə, Müşülan düzü, Daş başı, Qanlı yurd, Aşağı məhlə yurdu, Erkək qoyun yatağı, Qaraçı yurdu, Daşkəsən, daha nə bilim nə qədər yurd yerlərinin adını indi də xatırlayıram.” Torpaq onun üstündə yeriyən, yaşayan, əkib becərən, öləndə o torpağın altında dəfn olunanındır. Bir zamanlar bizim olan o yerlər indi erməninindir. Bu gedişlə o yerlərə qayıdacağımıza inam, ümid ilbəil itir, azalır, Qarabağsız, Zəngəzursuz ötən hər il bizi o torpaqlardan daha da uzaqlaşdırır, soyudur, o yerlərdən gələn, ora qayıdıb ölmək arzusu ilə yaşayanların sayı kimi. Ermənilər də, bu oyunu quranlar, işğal planlarını hazırlayıb reallaşdıran, danışıqlar adı altında 28 ildir bu işi uzadanlar da bu həqiqəti çox gözəl anlayırlar, nə etdiklərini yaxşı bilirlər. Yalnız biz özümüzü aldatmaqdayıq... İnsan təkcə ata-anasının deyil, həm də doğulduğu təbiətin övladıdır.  Mənəvi saflıq insanın udduğu təmiz hava, yeyib böyüdüyü qida, gözün açıb gördüyü uca dağ, göz oxşayan yamyaşıl sıx meşə, gur şəlalə, dumduru bulaqların suyu ilə böyüyənlərin qanına, canına da hopur. Lətifin kitabında bu mənzərələr o qədər canlı verilib ki, bir daha itirdiklərimizin, əlimizdən alınan, əlimizdən verdiklərimizin qədir-qiymətini bilmədiyimizin, gərəyincə dəyərləndirmədiyimizin  fərqinə vardıqca içimiz göynəyir, qəlbimiz sızlayır. Hansı təbii-təbiət və mənəvi ucalıqdan endiyimizi düşünüb göz önünə gətirmək faciədir. Görünür bu dərdə dözməyi də o təbiət bizə həm də cəza olaraq verib. Dəfələrlə addım-addım gəzdiyim Zəngilandakı Bəsitçay Dövlət Təbiət Qoruğunun, Avropada yeganə Çinar meşəsinin, Şərfan, Məmmədbəyli, Babaylıdakı orta əsr kümbəzlərinin, nadir təbii sərvətləri qoynunda saxlayan o torpağın, Qafqazın nadir təbiət möcüzəsi olan Xusdub dağının 27 ildən bəri yağı əsarətində qalmasını düşünmək dəhşətdir. 90-cı illərdə ölkəmizdə yeni ab-hava, azadlıq, müstəqillik uğrunda hərəkətlənmə başlananda doğma Zəngilanda xətir-hörmətli jurnalist, söz, qələm sahibi kimi tanınan Lətif rayonda bu işlərin önündə gedənlərdən, hərəkata ziyalılıq, aydınlıq qatanlardan, nüfuz, hörmət gətirənlərdən biri olub. Mənim tanıdığım Lətif harda yaşayıb işləməsindən asılı olmayaraq, həmişə mənəvi saflığını, qürurunu, mənliyini qoruyub saxlayıb, boğazdan yuxarı tərifdən uzaq olub, sözünün, özünün qədir-qiymətini bilib. Və təbii, özünə öz xarakterinə uyğun dostlar, oxucular toplayıb. Bu, ailədən, yurddan gələn tərbiyədir. Sözügedən avtobioqrafik əsərindəki Atanın - 6 övladını, ailəsini zəhməti ilə saxlayan Şükür kişinin obrazı möhtəşəmdir. Lətifin kitabının “Mən necə şair olmadım?”  hissəsindəki saf, təmiz duygular, ilk sevgi ünvanlı ilk şeirlər, uçaqlığın dadı, ləzzəti, şirini, acısı ilə bir ömür uzunu  yol yoldaşı olan o mərhəm duyğuları təbiiliklə, səmimiyyətlə, həssaslıqla qələmə alınıb. “Taleyin izləri” kitabı ədəbiyyatımızda avtobioqrafik janrda yazılmış mükəmməl, ən gözəl əsərlərdən biridir. Mən bu kitabı oxuyandan sonra bu janrın nə qədər əxlaqi-mənəvi, estetik zövq, təsir mənbəyi olduğuna əmin oldum. Bədii mətn avtobioqrafik janrın deyib anlatdıqlarını verə bilmir.  Cümhuriyyətimizin sevdalısı, fədakar tədqiqatçısı Lətif Şüküroğlu, heç şübhəsiz, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövrünün, Cümhuriyyət tariximizin,  Cümhuriyyəti quran şəxslərin irsinin ən məhsuldar, fədakar tədqiqatçılardan biridir. 1997-99-cu illərdə Cümhuriyyət qurucularından, nazir, nazir müavinlərindən 23-nün axiv-istintaq işini araşdıraraq, 2000-ci ildə 2 cildlik “Cümhuriyyət hökuməti repressiya məngənəsində” adlı kitabın nəşri təkcə tarixşünaslığımızda deyil, bütünlükdə ictimai-siyasi fikir tariximizdə böyük hadisəyə çevrildi. Hələ arxivlərə hər kəsin buraxılmadığı, giriş-çıxışın kütləvi hal almadığı illərdə onun çoxsaylı arxiv materiallarını arayıb, axtarıb tapıb bir yerə cəmləyib ortaya qoyduğu sanballı nəşrlər sonrakı tədqiqatlar üçün də çoxlu ideyalar, stimullar verdi. Lətif cani-könüldən sevərək, canınayananlıqla, milli təəssübkeşlik, mənəvi əzabla gördüyü bu işlərin bir böyük dəyəri də tarixi həqiqətlər işığında Azərbaycan ictimaiyyətində Cümhuriyyət qurucularına sevgi aşılaması oldu. Müəllif yazır: “Onların əksəriyyəti barəsində həbsdən sonra tərtib edilmiş sənədlərdə, əsasən müsadirə aktında “Əmlakı” ifadəsinin qarşısında yazılırdı: “Əmlakı yoxdur”. Onların əmlakı olmadı, ancaq onlar bizə Azərbaycan adlı bir məmləkəti, 114 min kvadrat kilometrlik bir ərazini, zərrəsinə də göz dikmədikləri tükənməz sərvətləri əmlak qoyub getdilər. Əksəriyyətinin məzarı da Vətəndən kənarda, Azərbaycan uğrunda son nəfəslərinə qədər mübarizə apardıqları Türkiyədə və başqa torpaqlarda qaldı. Biz bu əmlaka sahib çıxa bilməsək, onların ruhu qarşısında öz mənəvi borcumuzu yerinə yetirməmiş qalacağıq. Tanrı bizi bu sınaqdan alnı açıq, üzüağ çıxarsın.” Bu təsirli cümlələrə başqa nə artırmaq olar? Heç nə. Millət, xalq, dövlət olaraq bizim 1-ci vəzifəmiz, borcumuz buna nail olmaqdır. Gecikmişik, gecirik, ancaq boynumuzun borcudur, əks halda Cümhuriyyətimizin o şərəfli qurucularının, bu yolda şəhid gedən insanların ruhu da bizi bağışlamayacaq, başıaşağı, gözükölgəli, üzüqara köçəcəyik bu dünyadan. "Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə ordu quruculuğu” kitabı, tarix üzrə fəlsəfə doktoru aldığı “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə sərhəd mühafizəsinin təşkili" mövzusunda dissertasiya işi, eyni adda kitabı, bu istiqamətdə apardığı ardıcıl araşdırmalar, böyük bir hissəsini ilk dəfə tapıb üzə çıxardığı arxiv sənədləri tarixşünaslığımıza,  Cümhuriyyət tariximizə  mühüm töhfədir, vətən, xalq, naminə dəyərli xidmətlərdir. Professor Bədirxan Əhmədlinin qənaəti ilə razılaşmamaq mümkünsüzdür: “L.Şüküroğlunun kitabı faktların zənginliyi, mənbələrin dəqiqliyi, təhlillərin dərinliyi və obyektivliyi, hadisələri düzgün dəyərləndirilməsi, obyektiv qənaətlər çıxarılması baxımından indiyədək ordu quruculuğuna həsr olunmuş tədqiqatlar arasında layiqli yer tutur. Görünür, buna görə də tədqiqatını «Azərbaycan fədaisi olmuş böyük şəxsiyyətlərimiz qarşısında sonsuz minnətdarlıq borcu» ilə onlara həsr etmişdir. Cümhuriyyətə və onun qurucularına olan bu sevgi onu arxivlərə aparmış, səbrlə, təmkinlə faktları toplamış, ortaya yeni və sanballı bir tədqiqat əsəri çıxarmışdır. L.Şüküroğlunun bu araşdırması indiyədək ordu quruculuğuna həsr olunmuş bütün tədqiqatlardan fərqlənir.” Lətifin Cümhuriyyət tariximizə möhkəm bağlılığının təzahürü olaraq, təkcə “525-ci qəzet”də  son bir ildə dərc olunan, yəni axtarışda üzə çıxan məqalələrinin başlıqlarına baxmaq kifayətdir: “Cümhuriyyət fədaisi: görkəmli hərb xadimi Həbib bəy Səlimov”, “Millətə xidmətlə qazanılan unudulmazlıq: Əhməd bəy Pepinov”, “Milli tərəqqi yolunun cığırdaşı - Nəsib bəy Yusifbəyli”, “Azərbaycanın ilk Ordu generalı: Səməd bəy Mehmandarov”, “İstiqlal və cümhuriyyətçilik ideyalarına Əhməd Cəfəroğlu baxışı”,  “Bir daha “Türkçülüyün üçlü formulu" haqqında” və sair. Bu məqalələrin hər birində tarixçi alim üçün də, sıradan oxucu üçün də yeni, maraqlı, ibrətamiz məqamlar var. Mən çox sevinirəm ki, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, ehtiyatda olan polkovnik Lətif Babayevin 24 il təhlükəsizlik orqanlarında dəyərli xidmətləri Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı ilə “Hərbi xidmətlərə görə” medalıilə təltif olunub,  "Qüsursuz xidmətlərə görə" medalının hər üç dərəcəsini alıb. Lətif təhlükəsizlik orqanlarından təqaüdə çıxdıqdan sonra Azərbaycan Respublikası Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatının şöbə müdiri kimi, cəmiyyətimizin bu ən hörmətli insanlarının qayğı və problemlərinin həlli, dövlət siyasətinin icrasında bu kateqoriyadan olan insanların fəal iştiraka cəlb olunması, xarici ölkələrdə keçirilən mötəbər tədbirlərdə Azərbaycan həqiqətlərinin təbliği, xüsusilə gənc nəslin hərbi vətənpərvərlik ruhunda tərbiyəsində mühüm təşkilatçılıq, ideya-siyasi tərbiyə işi aparıb. Maarifçilik - ziyalı missiyasıdır və Lətifin həyatının ayrılmaz hissəsidir. Bilik Fondunda çalışdığım illərdə dəfələrlə şahidi olmuşam ki, Lətif hansı məktəbə, əmək kollektivinə mühazirə deməyə gedirdisə, ardınca razılıq, təşəkkür sorağı gəlirdi, təkrar görüşməyi xahiş edirdilər. Onun facebook səhifəsindəki rəngarəng mövzularda lakonik, sadə, rəvan yazıları həm informasiya, maarifləndirmə mənbəyidir, həm də lakonik, yığcam üslubu ilə könül oxşayır. Bunlar facebook səhifəsində yazdıqlarından nümunələrdir. R.Rövşənin doğum gününə 4 adlıq cümlə - cəmi 20 söz yazıb: “Yaşayan klassik. Tanrının Azərbaycan sevgisinin dövrümüzə töhfəsi. Bu gün yaşadığımız dövrün əbədiyaşar adlarından biri - Ramiz Rövşən. "Təpədən dırnağa" nur içində olması arzusu ilə.” Yeni ilə də elə o qədər: “İsmayıl bəy Qaspıralı: ""Dildə, fikirdə, əməldə birlik". Yeni iliniz mübarək, əziz həmvətənlər! Hər biriniz və xalqımız üçün uğurlu olsun!”  Yaxud: “Biz hələ də sadəlövhcəsinə başımıza gətirilən bəlalarda hansısa təsadüf axtarırıq.” “Millət vəkili olmaq çox böyük məsuliyyətdir...Deputatlıq statusu səlahiyyətdən əvvəl məsuliyyətdir, özü də yalnız onu seçmiş dairənin seçiciləri qarşısında deyil, bütün xalq qarşısında böyük məsuliyyətdir. Bu məsuliyyəti anlayaraq yola çıxanlara uğur olsun!” “Qasım Süleymaninin öldürülməsi ətrafında baş verənlər cəmiyyətdə hansı təhlükəli meyllərin olduğunu üzə çıxardı. Bunu bilməkdə fayda var. Xüsusi araşdırmalar aparmağa, sorğular keçirməyə ehtiyac qalmadı. Şübhə etmirəm ki, mümkün təhdidlərin qarşısının alınması üçün tədbirlər görüləcək.” “Bu da, əlbəttə, keçəcək. Bədbinliyə qapılmayaq. Virus haqqında düşünməkdənsə, nə iləsə məşğul olun, maraqlı kitab oxuyun, özünüzə faydalı bir məşğuliyyət tapın.” Lətif belə qısa, ancaq mənalı, tutumlu, təfərrüatsız, düşündürücü mülahizə, lakonik qeydləri ilə özünün vətəndaş mövqeyini ifadə edir. Bu həm də onun daxili azadlığından, müstəqilliyindən irəli gəlir, vəzifə, rütbə, görəv missiyasından qabaqda dayanır. Sakitcə, hay-küy salmadan mövqeyini ortaya qoyur, bu mövqe onun həyatında, nəşr olunmuş kitablarında, məqalələrində də aydın görünür, yəni özü özünü göstərmir, sadəcə, oxuyan bunları yazanın Vətəndaş olduğunu görüb anlayır. Lətifin facebook səhifəsi ürəkaçıqlığının, səxavətinin də güzgüsüdür; yaxşı nə görürsə, yayır, təbliğ edir, rəy bildirir, insanları maarifləndirməyə, savadlandırmağa çalışır – dünən də, bu gün də xalqımıza ən gərəkli xidmət elə budur. İşıqlı insanlar belə olur - xeyirxah, xoş məramlı. Lətifin üz cizgiləri, mehriban səsi, xoş çöhrəsindən əskik olmayan təbəssümü, özünü formada saxlaması, bunlardan da qabaq sağlam, enerjili çalışmaları, ailə xoşbəxtliyi məni sevindirir.  Mənalı ömür yaşamış əziz dost, istəkli Lətif Şüküroğlu, 60 yaşın mübarək! Ulu Yaradan səni ən böyük arzuna - Zəngilan, Şuşa... həsrətinə qovuşdursun, sonrası asandır. Təbrik edirəm!  

Noyabrın 8-də Bakının Azadlıq meydanında Vətən müharibəsində Qələbənin beşinci ildönümünə həsr olunmuş Hərbi parad keçirilib. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev, birinci xanım Mehriban Əliyeva, Türkiyə Respublikasının Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan, Pakistan İslam Respublikasının Baş naziri Məhəmməd Şahbaz Şərif paradda iştirak ediblər. Azərbaycanın, Türkiyənin və Pakistanın Dövlət himnləri səsləndirildi. Ümummilli Lider Heydər Əliyevin və qəhrəman şəhidlərimizin xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad olundu. Müdafiə naziri general-polkovnik Zakir Həsənov Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Silahlı Qüvvələrin Müzəffər Ali Baş Komandanı İlham Əliyevə raport verdi. Dövlətimizin başçısı paradda çıxış etdi. Prezident İlham Əliyevin çıxışı -Əziz hərbçilər. Hörmətli qonaqlar, xanımlar və cənablar. Mən Sizi və bütün Azərbaycan xalqını şanlı Zəfərimizin beşinci ildönümü münasibətilə ürəkdən təbrik edirəm. Mənim dəvətimi qəbul edən qardaş ölkələrin rəhbərlərini, nümayəndə heyətlərini səmimiyyətlə salamlayıram. Bu gün bizim paradda Əziz qardaşım, Türkiyə Cümhuriyyətinin cümhurbaşqanı hörmətli Rəcəb Tayyib Ərdoğan iştirak edir. Əziz qardaşım İkinci Qarabağ müharibəsinin ilk saatlarından başlayaraq Azərbaycana, Azərbaycan xalqına, Azərbaycan Ordusuna öz dəstəyini göstərirdi. Onun verdiyi siyasi və mənəvi dəstək bizə əlavə güc verirdi, bizi ruhlandırırdı. Qardaş Türkiyə xalqı hörmətli Prezident Ərdoğanın liderliyi ilə Azərbaycana müntəzəm olaraq dəstək göstərmişdir. Müharibə zamanı onun “Azərbaycan tək deyil, Türkiyə Azərbaycanın yanındadır!” deməsi bütün dünyaya çox ciddi mesaj idi. Azərbaycan xalqı bu qardaş dəstəyini heç vaxt unutmayacaq. Müharibədən və şanlı Zəfərimizdən bir il sonra tarixi Şuşa şəhərində Türkiyə və Azərbaycan prezidentləri Şuşa Bəyannaməsini imzalayaraq bizim əlaqələrimizi ən yüksək zirvəyə - müttəfiqlik səviyyəsinə qaldırmışlar. Bu gün bizim Hərbi paradda Türkiyə hərbçilərinin iştirakı birliyimizin növbəti təzahürüdür. Beş il bundan əvvəl Zəfər paradında da əziz qardaşım Rəcəb Tayyib Ərdoğan bizimlə bərabər idi. Bu gün isə bizimlə bərabər digər əziz qardaşım iştirak edir. Qardaş Pakistanın Baş naziri Məhəmməd Şahbaz Şərif bizim qonağımızdır. Pakistan dövləti və xalqı 44 günlük Vətən müharibəsi zamanı Azərbaycana dəstək və həmrəylik göstərmişdir. Bu gün ilk dəfə olaraq Azadlıq meydanında Pakistan hərbçiləri də bizimlə bərabər iştirak edirlər. Bu, üç ölkənin - Azərbaycan, Türkiyə, Pakistan xalqlarının, ordularının birliyinin təzahürüdür. Dost ölkələrdən gəlmiş bütün qonaqları salamlayıram və onların bu gün bizimlə bərabər olmaları bir daha birliyimizi, həmrəyliyimizi, qarşılıqlı dəstəyi əyani şəkildə göstərir. 1990-cı illərin əvvəllərində Ermənistanın Azərbaycana qarşı apardığı işğalçılıq siyasəti nəticəsində torpaqlarımızın təxminən 20 faizi işğal altına düşmüşdü. Bir milyon Azərbaycan vətəndaşı qaçqın, köçkün vəziyyətinə salınmışdır. Xalqımıza qarşı hərbi cinayətlər törədilmişdir. Xocalı soyqırımı törədilmişdir, etnik təmizləmə siyasəti aparılırdı. Bu, bizim iradəmizi sındırmadı. Azərbaycan heç vaxt işğalla barışmaq fikrində deyildi. Biz sülh danışıqlarını apararkən, eyni zamanda, bəyan edirdik ki, əgər bu danışıqlar nəticə verməsə, Azərbaycan istənilən yollarla, o cümlədən hərbi yolla öz tarixi, əzəli torpaqlarını azad edəcək. Uzun müddət davam edən danışıqların nəticəsi sıfır olmuşdur. Onun da əsas səbəbi o idi ki, Ermənistan öz xoşu ilə bir qarış torpağı azad etmək fikrində deyildi. Ermənistanın arxasında duran bəzi dövlətlər isə onlara siyasi, iqtisadi və hərbi dəstək göstərərək onlarla həmrəy idi. Onların fikri əzəli Qarabağ torpağımızı Azərbaycandan qoparıb Ermənistana birləşdirmək idi. Bizim isə siyasətimiz ərazi bütövlüyümüzü, suverenliyimizi tam bərpa etməkdən ibarət idi. Hələ 2003-cü ildə ilk dəfə Azərbaycan Prezidenti vəzifəsinə seçiləndə mən bəyan etmişdim ki, nəyin bahasına olursa-olsun biz öz doğma torpaqlarımızı azad edəcəyik. Biz güc toplayırdıq və aydan-aya, ildən-ilə gücümüz artırdı. Biz beynəlxalq arenada öz səsimizi ucalda bildik. Bütün aparıcı beynəlxalq təşkilatlarda ölkəmizin münaqişə ilə bağlı mövqeyi üstünlük təşkil edirdi. Bir çox qərar və qətnamələr bizim Zəfərimizin hüquqi və siyasi əsasını təşkil edirdi. Biz güclü iqtisadiyyat qurmuşduq. Əgər bunu etməsəydik, bizim maliyyə imkanlarımız çox məhdud idi. Biz iqtisadi müstəqillik qazanmışdıq və bu gün Azərbaycan iqtisadi cəhətdən heç bir ölkədən asılı deyil. Bu, bizə daha böyük siyasi güc verirdi. Biz müstəqil siyasət aparan ölkə idik. Bu amillər digər amillərlə bərabər bizi şanlı Zəfərə yaxınlaşdırırdı. Azərbaycanda ictimai-siyasi sabitlik tam bərqərar olmuşdur. Vətəndaş həmrəyliyi, vətəndaş birliyi, xalq-iqtidar birliyi əsas amillərdən biridir. Biz gənc nəsli vətənpərvərlik ruhunda, Vətənə sevgi ruhunda tərbiyə etmişik və bizim gənclərimiz 44 gün ərzində öz sinələrini qabağa verərək, güllə altına gedərək tarixi torpaqlarımızı işğalçılardan azad etdilər. Vətənpərvərlik, mənəvi keyfiyyətlərimiz şanlı Zəfərimizin əsas amillərindən biridir. Biz enerji və nəqliyyat layihələrini uğurla həyata keçirərək bir çox ölkələr, böyük coğrafiya üçün əvəzolunmaz ölkəyə çevrildik. Bütün bu amillərlə bərabər, ordu quruculuğu hər zaman prioritet məsələ olaraq qalırdı. Biz güclü ordu, güclü Silahlı Qüvvələr yaratmışıq. Ordumuzun döyüş qabiliyyətini artırmışıq, ordumuzu ən müasir silahlarla, texnika ilə təchiz etmişik. Bütün bu və digər amillər bizim Qələbəmizi, şanlı Zəfərimizi şərtləndirmişdir. Ermənistan isə düzgün nəticə çıxara bilməmişdir və İkinci Qarabağ müharibəsi ərəfəsində daha da azğınlaşmışdı, bizə qarşı yeni ərazi iddiaları ilə çıxış etməyə başlamışdı. Onlar bizi yeni müharibə ilə hədələyirdilər. Hətta deyirdilər ki, onlar yeni torpaqlar uğrunda yeni müharibə aparacaqlar və Azərbaycanı tam işğal edəcəklər. Deyirdilər ki, onların tankları Bakı küçələrində olacaq. Deyirdilər ki, onlar Bakıda çay içəcəklər. Əslində, onların bu arzuları həyata keçdi. Onları biz gerçəkləşdirdik. Onların tankları bu gün Hərbi Qənimətlər Parkında nümayiş etdirilir. Erməni hərbi cinayətkarları bu gün Bakıda məhkəmə qarşısında cavab verirlər və istintaq təcridxanasında Azərbaycan çayını içirlər. 44 gün ərzində bizim şanlı Silahlı Qüvvələrimiz hər gün irəli gedirdi, bir gün bir addım geriyə atmamışdır. Böyük peşəkarlıq, rəşadət, qəhrəmanlıq və fədakarlıq göstərmişdir. Allah bütün şəhidlərimizə rəhmət eləsin. Biz bütün dünyaya güclü dövlət və müzəffər xalq kimi özümüzü göstərmişik. Bunu döyüş meydanında sübut etmişik. 44 gün ərzində döyüş meydanında 300-dən çox şəhər və kənd düşmənlərdən azad edildi. Biz düşməni qova-qova irəliyə gedirdik və azad edilmiş hər şəhər və kənd, orada qaldırılan Azərbaycan Bayrağı bizim Ordumuzu, xalqımızı daha da ruhlandırırdı. Nəhayət noyabrın 8-də “alınmaz qala” sayılan Şuşa şəhəri erməni işğalçılarından azad edilmişdir. Bizim şanlı Zəfər yürüşümüz 27 sentyabrdan 8 noyabra qədər uğurla davam edirdi. Biz dağlardan, çaylardan, dərələrdən keçərək, sıldırım qayalara dırmaşaraq şanlı Zəfərə doğru gedirdik. Şuşanın düz beş il bundan əvvəl azad edilməsi Ermənistan ordusunun belini qırdı və ondan sonra onlar təslim oldular. Ondan bir gün sonra - noyabrın 9-dan 10-na keçən gecə Ermənistan rəsmən təslim olaraq kapitulyasiya aktına imza atdı. Beləliklə, ərazi bütövlüyümüzü, tarixi ədaləti, beynəlxalq hüququ və milli ləyaqətimizi biz özümüz bərpa etdik. Bu gün isə Qarabağ və Şərqi Zəngəzur dirçəlir. Bu gün “Böyük Qayıdış” Proqramı icra edilir. Məktəblər, xəstəxanalar, sənaye müəssisələri, elektrik stansiyaları, su anbarları, evlər tikilir. Artıq 60 mindən çox insan azad edilmiş torpaqlarda yaşayır, çalışır və təhsil alır. Bütün bu tarixi nailiyyətlərlə bağlı bir daha əziz xalqımı təbrik edirəm. Biz bu beş ili qürur hissi ilə yaşamışıq. Əminəm ki, bundan sonra Azərbaycan xalqı qəhrəman, müzəffər xalq kimi, Azərbaycan dövləti qalib dövlət kimi əbədi yaşayacaqdır. Biz - bu torpaqların sahibləri Qarabağa, Şərqi Zəngəzura qayıtmışıq və bundan sonra bu torpaqlarda əbədi yaşayacağıq. Azərbaycan Bayrağı bu torpaqlarda əbədi dalğalanacaqdır. Mən bütün Azərbaycan xalqını şanlı Zəfərimiz münasibətilə bir daha ürəkdən təbrik edirəm, Azərbaycan xalqına cansağlığı, yeni uğurlar arzulayıram. Qarabağ Azərbaycandır! X X X Sonra Türkiyə Respublikasının Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan çıxış etdi. Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın çıxışı -Əziz Qardaşım, Prezident cənab İlham Əliyev. Pakistanın Baş naziri cənab Şahbaz Şərif. Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin qəhrəman şəxsi heyəti. Azərbaycanlı qardaşlarım. Sizləri ən səmimi hisslərimlə, hörmət və sevgi ilə salamlayıram. Zəfər Günümüzün beşinci ildönümündə sizinlə bərabər olmaqdan böyük xoşbəxtlik duyuram. İlham Əliyev qardaşıma zərif dəvətinə görə təşəkkürlərimi bildirirəm. Sizlərə Türkiyədəki qardaşlarınızın salamlarını gətirdim. Sizlərə 86 milyonun ən səmimi sevgilərini gətirdim. Bu qürur günümüzdə inanıram ki, hazırda Türk Dövlətləri Təşkilatındakı qardaşlarımız da bizimlə eyni coşqunu yaşayır. Zəfərimiz mübarək olsun! Allah Azərbaycanı və Türk dünyasını neçə belə Zəfərlərə qovuşdursun! Azərbaycanın sevincini bölüşən Pakistanın Baş naziri Şahbaz qardaşım başda olmaqla bu gün aramızda olan dost ölkələrdən bütün təmsilçilərə təşəkkür edirəm. Qardaşlarım, bu gün hamımız birlikdə otuzillik işğala son qoyan möhtəşəm və misilsiz bir Zəfərin beşinci ildönümünü qeyd edirik. Vətən müharibəsində həlak olan bütün şəhidlərimizi - Azərbaycanın igid övladlarını bir daha rəhmətlə yad edirəm. Rəbbim şəhidlərimizin ruhlarını şad, məkanlarını, inşallah, cənnət etsin. Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrindən olan Məmməd Araz Azərbaycan türkünün Vətən eşqini belə təsvir edirdi:   Bu gün gərək Hər anımız Vətən! – desin! Qılıncımız, qalxanımız Vətən! – desin Ölənlərin əvəzinə Qalanımız Vətən! – desin. Vətən! – desin Qəlbimizin hər duyğusu, hər vurğusu Vətən! – desin. Fərqi yoxdur, harda olaq, Zamanımız, məkanımız Vətən! – desin. Ürəkləri hər dəfə Vətən deyə döyünən qəhrəman qazilərimizə minnətdarlıq hisslərimi ifadə edir, “Uca Allah onlardan razı olsun!” deyirəm. Həyatları bahasına apardıqları qəhrəmanlıq mübarizəsi ilə otuzillik işğala son qoyan Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin bütün şəxsi heyətini bir daha təbrik edirəm. Həmçinin bu böyük Zəfərin memarı və lideri olan İlham Əliyev qardaşımı səmimi-qəlbdən təbrik edir, uğurlarının daimi olmasını diləyirəm. İstəyirəm biləsiniz ki, Qarabağın azadlığa qovuşması təkcə Azərbaycan üçün deyil, Türk dünyası üçün də böyük bir qürur mənbəyidir. Azərbaycan Ordusunun Qarabağ torpağında atdığı hər addım, istiqlal və şərəf uğrunda tökülən hər damla qan Türk dünyasının tarixində şərəf nişanəsi olaraq ortaq tariximizə qızıl hərflərlə yazılmışdır. Bu gün burada Azərbaycan əsgəri Türkiyədən gələn əsgər qardaşları ilə çiyin-çiyinə, yan-yanadırlar. Əsgərlərimizə baxdıqca “Bir millət, iki dövlət” şüarının nə demək olduğunu hamımız görə bilirik. Şəhidlərimizin bir-birinə qarışan qanlarının üzərində yüksələn Azadlıq Bayrağı Qarabağın dörd bir yanında şanla, şərəflə, qürurla dalğalanır. Bilirsiniz ki, əslən qarabağlı olan böyük bir şairimizi 45 gün əvvəl haqq dünyasına yola saldıq. Mərhum Yavuz Bülent Bakiler Qarabağ həsrətini bu misralarla dilə gətirmişdi: Torpağına bayraqlarla girə bilərəm, Qara sevdalılar kimi həsrətəm Qarabağa. Uğrunda ölə bilərəm. Bir gün bitərsə hər şey Qarabağı görmədən. İstəmərəm orkestr, böyük əklillər. Allahım, ruhuma bir az sükun ver. Üstümə oxunmuş bir ovuc müqəddəs Qarabağ torpağından sərpilsə yetər. İllərlə şairlər Qarabağ üçün həsrət dolu belə şeirlər yazmışlar. İlham qardaşımın qətiyyətli liderliyi ilə Azərbaycan Ordusu Qarabağı işğaldan azad edərək könüllərdəki 30 illik bu yanğını da söndürdü. Allaha şükürlər olsun, bu gün Laçından Şuşaya, Zəngilandan Xankəndiyə, Xocalıdan Füzuliyə qədər Qarabağın hər qarışında əmin-amanlıq, inkişaf, sülh, rifah və azadlıq var. İnşallah, bu sülh və təhlükəsizlik mühiti daha da güclənməkdə davam edəcək. Əziz dostlarım, hörmətli qonaqlar, Qarabağ Zəfəri vicdanları qanadan böyük bir ədalətsizliyə son qoymaqla qalmadı. Eyni zamanda, bölgəmizdə yeni bir dövrün qapılarını açdı. Vətən müharibəsi Asiyada və Avropadakı geosiyasi balansı da dəyişdi. Biz nə kin saxlayarıq, nə də keçmişdəki zülmlərin yenidən yaşanmasına izn verərik. Beləliklə, bu Zəfəri bir son olaraq deyil, Qafqazda davamlı sülhə gedən yolun məhək daşı olaraq görürük. Qafqazda sülhün bərqərar olmasının Asiyadan Avropaya qədər bütün bölgənin rifahına xidmət edəcəyi qənaətindəyik. Bunu da burada xüsusilə vurğulamaq istəyirəm ki, biz davamlı sülh məsələsində son dərəcə ümidvarıq, nikbinik. İlham Əliyev qardaşımın davamlı sülhün bərqərar olması üçün göstərdiyi səmimi fəaliyyəti təqdir edirik. Ermənistanın Baş naziri cənab Paşinyanın da bu yolda atdığı cəsur addımları məmnunluqla izləyirik. İnşallah, bu möhtəşəm Zəfər hər iki liderin konstruktiv mövqeyi ilə bölgədə əmin-amanlığı və sülhü bərqərar edəcək davamlı bir müqavilə ilə nəticələnəcək. Türkiyə olaraq bu məsələdə üzərimizə nə düşürsə, inşallah, bunu etməkdə davam edəcəyik. Hazırkı nöqtədə Can Azərbaycanın həm bölgəsində, həm də kənarda əldə etdiyi irəliləyişlərdən böyük qürur duyuruq. Aramızdakı müstəsna əlaqələr konkret strateji layihələrlə hər gün daha da güclənir. Xatırlayırsınız, “Əsrin müqaviləsi”, “Azəri-Çıraq-Günəşli” başda olmaqla, Bakı-Tbilisi-Ceyhan xam neft boru kəməri, “Şahdəniz” və TANAP ilə taclandırdığımız əməkdaşlığımızı son olaraq İğdır-Naxçıvan təbii qaz boru kəmərinin istismara verilməsi ilə daha da möhkəmləndirdik. İndi bu əməkdaşlığımızı daha da inkişaf etdirmək və miqyasını genişləndirmək üçün səy göstəririk. Qafqazda yaradılacaq yeni marşrutların nəqliyyat və enerji tədarükü imkanlarının artırmasını gözləyirik. Xəzərdən keçən Şərq-Qərb Orta Dəhlizini bölgədəki bütün qardaşlarımızın faydasına xidmət edəcək şəkildə sərmayələrlə inkişaf etdirməliyik. Bilavasitə Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu xəttini ən səmərəli şəkildə istifadə etmək üçün Azərbaycanla birlikdə irəliyə doğru daha çox addımlar atacağımıza inanıram. Əziz qardaşlarım, Azərbaycan Qarabağ başda olmaqla bölgənin bərpasında və yenidən qurulması, xalqın təhlükəsiz şəkildə geri qayıtması, yox edilən mədəni və dini mirasın bərpası üçün böyük səylər göstərir. Qarabağa İlham qardaşımla birlikdə, həmçinin Pakistanın Baş naziri Şahbaz Şərifin də bir qismində iştirak etdiyi səfərlərimiz oldu. Zəfərdən sonra Qarabağın bütün ərazisində yaşanan inkişaf və investisiya səfərbərliyinə bilavasitə şahid oldum. Hava limanlarını, yolları, körpüləri, tunelləri, dəmir yollarını, evləri, yüksələn binaları, kənd təsərrüfatı və nəqliyyat layihələrini yerində gördüm. İlham qardaşımın liderliyi ilə Can Azərbaycanın nələrə qadir olduğuna yaxından şahid oldum. Bir daha “Maşallah!”, “Bərəkallah!” deyirəm. Təbii ki, bizim gördüklərimiz, sadəcə, bir başlanğıcdır. İnşallah, bunların davamı da gələcəkdir. Qarabağ möhtəşəm gözəlliyi ilə bölgənin yenidən parlayan ulduzu olacaq. Bu prosesdə biz də Azərbaycana hər cür lazımi dəstəyi verəcəyik. Can Azərbaycan ilə ikitərəfli əlaqələrimizlə yanaşı, Türk Dövlətləri Təşkilatı çərçivəsindəki birlik və həmrəyliyimizi də davam etdiririk. Ailə məclisimizin bütün üzvlərinin ən yüksək səviyyədə iştirakı ilə oktyabr ayında Qəbələdə 12-ci Zirvə Görüşümüzü keçirdik. Zirvə Görüşündə çağırışını etdiyim 15 Dekabr – Dünya Türk Dili Günü qərarının da UNESCO nəzdində həyata keçməsindən məmnunluq duyuram. Təşkilata sədrliyi dövründə Azərbaycan ilə həmrəyliyimiz, inşallah, daha geniş vüsət qazanacaq. İndidən Can Azərbaycana fəaliyyətində uğurlar diləyirəm. Azərbaycanın sarsılmaz dəstəyi ilə Şimali Kipr Türk Respublikasının Türk dünyası içərisindəki mövqeyinin güclənməsini arzu edirəm. “Rəbbim yar və yardımçınız olsun!” deyirəm. Bu düşüncələrlə Vətən müharibəsində al qanları ilə torpağı sulayan əziz şəhidlərimizi rəhmətlə yad edir, qazilərimizə təşəkkürlərimi bildirirəm. Eynilə, 1918-ci ildə Bakını işğaldan azad edən Qafqaz İslam Ordusunun bütün şəhidlərini, xüsusən şöhrəti ilə ün salmış şəhid Ənvər Paşanı və qardaşı Nuri Killigil Paşanı bir daha ehtiramla yad edirəm. Fürsətdən istifadə edərək 9 Noyabr – Dövlət Bayrağı Gününüzü də ürəkdən təbrik edirəm. Hamınızı ən səmimi hisslərimlə salamlayıram. Sağ olun, var olun, Allaha əmanət olun! X X X Daha sonra Pakistan İslam Respublikasının Baş naziri Məhəmməd Şahbaz Şərif çıxış etdi. Baş nazir Məhəmməd Şahbaz Şərifin çıxışı -Mənim əziz qardaşım, Prezident İlham Əliyev. Mənim əziz qardaşım, Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan. Əziz qardaşım, Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin Şeyx həzrətləri Əl Məktum. Azərbaycan Silahlı Qüvvələrin qəhrəman şəxsi heyəti. Azərbaycanlı qardaş və bacılar. Hörmətli rəsmilər, xanımlar və cənablar. Salaməleyküm, günortanız xeyir olsun. Əziz qardaşım Prezident İlham Əliyevə belə bir sevinc dolu münasibətlə mənə etdiyi nəzakətli dəvətə, mənə və nümayəndə heyətimə göstərdiyi səmimi qonaqpərvərliyə görə təşəkkürümü bildirirəm. Pakistan xalqının səmimi salamlarını azərbaycanlı qardaş və bacılarına çatdırıram. 44 günlük Vətən müharibəsində əldə edilmiş şanlı Qələbənin beşinci ildönümünü qeyd edirik. Xanımlar və cənablar, Pakistan, Azərbaycan və Türkiyə - ürəkləri bir döyünən üç qardaş bu gün burada çiyin-çiyinə dayanaraq, belə möhtəşəm tədbiri birlikdə, hamılıqla qeyd edirlər. Azərbaycanlı və türk qardaşların arxasınca marşla gedən müzəffər Silahlı Qüvvələrimizi görmək, əlhəmdülillah, hər il güclənən möhkəm dostluğumuzun gözəl rəmzi olan “JF-17 İldırım” qırıcı təyyarələrin gurultulu səsinə qərq olan səmanı seyr etmək nə dərəcədə fəxarət və duyğulandıran mənzərədir. Xanımlar və cənablar, bu il avqustun 14-də Hindistanla dördgünlük mübarizədə tarixi zəfərimizi – Maarka-e-Haqqı qeyd etmək məqsədilə sürəkli alqışlarla İslamabadda Pakistanın Silahlı Qüvvələri ilə birlikdə fərəh hissi ilə marş altında keçən Azərbaycan və Türkiyənin hərbi kontingentləri yadıma düşür. Bu gün ürəyim fəxarət hissi ilə dolur. Xanımlar və cənablar, çünki mən böyük həvəslə və vətənpərvərlik eşqi ilə möhtəşəm hadisəni qeyd edən güclü Azərbaycan xalqını burada görürəm. Uşaqlıq xatirələrim göz önünə gəlir. O zaman, mərhum atam 1947-ci ildə Pakistanın yaranması ilə nəticələnmiş ulu babalarımızın tarixini mənə söylədi. Bu gün sizin təbəssümlü simanızı və sevinc dolu gözlərinizi gördükdə uşaqlığın o əziz xatirələri bir daha qəlbimdə canlanır. Xanımlar və cənablar, azadlıq mübarizəmizdə işıq saçan mayakımız, milli şairimiz Allama Məhəmməd İqbal şeirində yazırdı: “Birlik qarşısında dayanır nə qılınc, nə strategiya! İnamın alovu zəifləyəndə isə, bu birliyin bütün telləri titrəyir!”. Mən bu misraları indi ingilis dilində söyləyirəm. İqbal öz tarixi şeirində bu misraları bu cür yazmışdır. Bu cür dəyərli misralar bizə xatırladır ki, azadlığı yalnız güclə qazanmırlar. Onu təmin edən qətiyyətli inam və bağlılıqdır, çünki onlar qəhrəman mücadiləsinə həvəs verir. Xanımlar və cənablar, beş il əvvəl Azərbaycanın cəsur oğulları əziz qardaşım Prezident İlham Əliyevin qətiyyətli və uzaqgörən rəhbərliyi ilə tarixi mübarizəyə qalxdılar. Bütün dünya təəccüblə onun şahidi oldu ki, Azərbaycanın cəsur Silahlı Qüvvələri öz ata-baba yurdlarının tacı olan Qarabağı azad etdi. Torpaqların azadlığı uğrunda bütün mübarizə dövründə Pakistan qardaş Azərbaycanın yanında bir qaya kimi dayandı. Bundan sonra da belə olacaq. Hörmətli qonaqlar, Azərbaycanın Qarabağdakı Qələbəsi suverenlik və öz müqəddəratı uğrunda vuruşan bütün xalqlar üçün, o cümlədən Qəzzanın cəsur və güclü xalqı və Hindistanın qeyri-qanuni işğal etdiyi Cəmmu və Kəşmir xalqı üçün ədalətin möhtəşəm təntənəsi, ümid yeri oldu. Bu ilin mayında Hindistanla dördgünlük mübarizə zamanı bütün dünya Azərbaycan ilə Türkiyənin böyük xalqlarının və qətiyyətli rəhbərlərinin Pakistanın yanında dayandığının şahidi oldu. Feldmarşal Səyid Asim Munirin dinamik və qorxmaz rəhbərliyi ilə Pakistanın olduqca peşəkar Silahlı Qüvvələri düşmənin burnunu ovdu, düşməni şoka və qorxuya salan sərrast və çox tutarlı hərbi zərbələr endirdi. Hava Qüvvələri Marşalı Zahir Bəbir Sidhunun bacarıqlı komandanlığı altında Vətənin müdafiəsi üçün səmaya qalxan və hər zaman ayıq-sayıq olan şahinlərimiz düşmənin çox müasir yeddi təyyarəsini ildırım sürəti ilə sıradan çıxartdılar. Əslində, Pakistan azərbaycanlı və türkiyəli qardaşları kimi, sülhə çalışır, lakin heç kəsdə şübhə belə qoymur ki, kimsə qarşımıza çıxsın, suverenliyimizə hücum çəksin, yaxud ərazi bütövlüyümüzü şübhə altına alsın. Xanımlar və cənablar, bu gün keçmişimizi xatırlamaqla bərabər, gələcəyimizə də böyük ümid və arzularla baxırıq. Məcburi köçkün ailələrin Qarabağa, öz yurdlarına qayıdışını görmək çox ilhamlandırıcıdır. Əziz qardaşım cənab Prezident, bu, Sizin Azərbaycan xalqının rifahı və tərəqqisinə olan güclü şəxsi sadiqliyinizin böyük rəmzidir. Qarabağın incisi Şuşada, Xankəndidə, Füzulidə, Laçında və azad edilmiş Qarabağın bütün ərazilərində yenidənqurmanın bu cür inanılmaz sürəti tam fenomenal xarakter daşıyır. Həmçinin inkişafın ən uğurlu modellərindən biri bu gün Türkiyədə görünür və onun memarı əziz qardaşım Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğandan başqa kim ola bilər?! Bütün qonaqlarla yanaşı, bu gözəl mərasimdə Türkiyəni müasir, aparıcı, strateji və iqtisadi gücə çevirən onun uzaqgörən rəhbərinə böyük iftixarla baxdığımı qeyd etməliyəm. Xanımlar və cənablar, əsl qələbə təkcə döyüş meydanında deyil, eləcə də sülh və anlaşma körpülərinin salınmasındadır. Əziz qardaşım Prezident İlham Əliyev, Azərbaycan ilə Ermənistan arasında ləyaqət və qarşılıqlı hörmətə əsaslanan sülhə aparan çətin yolda Azərbaycanı istiqamətləndirərək, Sizin müdrik rəhbərliyiniz mənə böyük təəssürat bağışlayır. Qarabağda möhtəşəm hərbi Qələbəni qazandıqdan sonra, cənab Prezident, Siz indi də bacarıqlı diplomatiyanız sayəsində sülhü qazandınız. Burada mən həmin sülh üçün uğur gətirmiş nümunəvi rəhbərlik keyfiyyətlərinə görə ABŞ Prezidenti Donald Trampa təşəkkürümü bildirməliyəm. Məhz Prezident Trampın qətiyyətli və həlledici rəhbərliyi ilə Pakistanla Hindistan arasında atəşkəs əldə olundu, əsas müharibəyə imkan verilmədi və milyonlarla insanın həyatını xilas edərək Cənubi Asiyada sülh bərpa olundu. Xanımlar və cənablar, sülhə olan ümumi qətiyyətimiz bu yaxınlarda Əfqanıstanla olan hadisələrdə sınaqdan keçdi. Mən əziz qardaşım Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğana verdiyi böyük töhfəyə görə təşəkkürümü bildirmək istəyirəm. Bu, Qətər dövlətinin iştirakı ilə baş tutdu. Bu, həm çətin, həm də asan anlarda çiyin-çiyinə dayanan ölkələrimiz arasında güclü, sınaqdan keçmiş qardaşlıq əlaqələrinin əsl təzahürüdür. Xanımlar və cənablar, bu gün Zəfəri qeyd etdiyimiz bir vaxtda, biz, həmçinin şəhidləri yad etməliyik. Azərbaycan torpaqlarının azadlığı uğrunda mübarizə aparmış şəhidlərə Allah rəhmət eləsin. Onların cəsarəti, qüvvəsi və verdiyi qurbanlar xalqınızın tarixində və yaddaşında qalan fəsli yazdı. Bu gün cəsur oğul və qızlarımızın qanı və canı sayəsində azad olmuş zəngin Qarabağ torpaqlarında gözəl xarıbülbül yenə çiçək açır və sülh ümidi gətirir. Qoy, Uca Allah tərəqqi və firavanlıq dolu gələcəyə doğru qətiyyətlə addımlayan böyük xalqlarımıza qüvvə versin. Yaşasın Pakistan-Azərbaycan dostluğu! Yaşasın Pakistan, Azərbaycan və Türkiyə dostluğu! Sağ olun. X X X Dövlət başçılarının çıxışlarından sonra Hərbi parad başladı. Hərbi parada müdafiə nazirinin birinci müavini – Azərbaycan Ordusunun Baş Qərargah rəisi, “Zəfər” və “Qarabağ” ordenli general-polkovnik Kərim Vəliyev komandanlıq edib. Silahlı Qüvvələrimizin şəxsi heyəti Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağı altında tribunaya doğru irəlilədi. Dövlət Bayrağının ardınca Azərbaycan Ordusunun və hərbi əməliyyatlarda xüsusilə fərqlənən birləşmələrin Döyüş bayraqları “Vətənə xidmətə görə” ordenli general-mayor Vüqar Əliverdiyevin başçılığı ilə Azadlıq meydanına gətirildi. Daha sonra hərbi texnikaların keçidi oldu. Ardınca Hərbi Dəniz Qüvvələrinin və Dövlət Sərhəd Xidməti Sahil Mühafizəsinin döyüş gəmiləri və katerləri Hərbi parad üçün Xəzər dənizinin sahil sularında yüksək döyüş hazırlığı nümayiş etdirdi. Bundan sonra Azadlıq meydanı üzərində Azərbaycan və Türkiyə pilotlarının iştirakı ilə Hərbi Hava Qüvvələrinə məxsus döyüş təyyarələrinin və helikopterlərin uçuşu oldu.    

Novruzda Cıdır düzündə 3 tonqal qalayaq! Hər bir xalqın ən gözəl bayramları onun milli kimliyi və cəng, hərb meydanında qazandığı qələbələrlə bağlıdır. Bu baxımdan Azərbaycan xalqının Novruz bayramı kimi, Vətən Müharibəsində qazandığı qələbə ilə tariximizə yazılan Zəfər Günü də bizim qürur duyacaq, fəxrlə nümayiş etdirəcək və coşqu ilə qeyd edəcək bayramlarımızdandır.  Qalib, müharibədən üzü ağ çıxmış xalqın nümayəndəsi kimi 30 il işğal altında olan torpaqlara ayaq basmaq, onu salamlayıb, qoxusunu-ətrini ciyərlərimizə doğru var gücümüzlə çəkmək tamam başqa bir hiss, başqa bir duyğudur. İndi üzərində müzəffər duruşumuzu görən vətən də sanki başqa bir şadlıq, başqa bir sevinclə qarşılayır öz oğlunu, öz sahibini.  Şuşa Azərbaycan xalqı üçün o qədər müqəddəs şəhərdir ki, hətta orda doğulmayanlar, onu bir dəfə də olsun görməyənlər belə ona aşiq olur, içində, duyğularında ona bağlanır. Bu baxımdan müqəddəs şəhərə getməyi, onun tarix qoxuyan hər daşına əlləri ilə toxunmağı, Cıdır düzünün yamyaşıl çəmənliyində ayaqyalın gəzməyə, məscidində dua etməyə, şairlər, bəstəkarlar, xanəndələr yetişdirən havasından udmağa, İsa bulağında ovcuna doldurduğun suyundan içməyə, tarix yağan əyri-üyrü küçələrini gəzməyə hər bir Azərbaycanlı balası tələsir, istəyir və buna can atır. Bu baxımdan mənim də belə bir arzumun getdikcə alovlanması başa düşüləndir. 2022-ci il girər-girməz bu istəyimin reallaşması üçün addımlar atmağa başladım. Şuşaya səfərlər təşkil edən yetkililərə hətta “feysbuk” (facebook.com) sosial şəbəkəsi vasitəsi ilə səslənməkdən, belə bir arzumu açıq-aşkar ifadə etməkdən belə çəkinmədim.  Və çox keçmədi ki, ağlım kəsəndən özünü mənə sevdirən, valeh edən Şuşaya  edəcək səfərim reallaşdı. Sevincimin həddi-hüdudu yox idi. Biləndə ki yanvarın 8-i Şuşaya gedəcəm, şadlığımdan səhərə qədər yata bilmədim. Şuşaya yaxınlaşanda dan yeri yenicə sökülürdü. Şəhərin üstünü almış xəfif bulud aram–aram çəkilirdi. Bulud çəkildikcə dağların başı görünürdü. Qəribədir, adama elə gəlir ki, Şuşa ona yaxınlaşan hər azərbaycanlını görəndə üzü gülür, buludlardan yaranan qaşqabağını yığışdırırdı.Bizi müqəddəs şəhərin qayaları qarşıladı. Daşaltıdan buludlara doğru ucalan sıldırım qayalar məğrur, müzəffər igidin şişirtmiş olduğu sinəsini xatırladırdı. Necə də şişirtməsin sinəsini, necə də qürurlanmasın?! Tam da haqqı var. Çünki təkcə ona görə yox ki, 30 ildən sonra işğaldan azad olunub, həm də ona görə ki, azadlığına gedən yol bu qayalardan keçdi. Azərbaycanın mərd, məğrur, qəhrəman oğlanları insan ağlına, insan fantaziyasına qalib gələrək yüngül silahlarla, yəni sadəcə bıçaq və tapancalarla keçilməz olan bu sıldırım qayaları aşıb şəhərə daxil olmağı bacarmışdılar. Düşmən gözləmədiyi yerdən, gözləmədiyi anda qorxmaz igidlərimizi görəndə təəccübünü və çaşqınlığını gizlədə bilməmişdi. Yüngül silahlarla düşmənin arxasına keçən, əlbəyaxa döyüşüb onun silahını ələ keçirən igidlərimiz öz döyüş əzmi, döyüş ruhu ilə qarşı tərəfi tamamilə - həm ruhən, həm də fiziki olaraq məhv etməyi bacarmışdı. Bunu da yalnız və yalnız içində vətən həsrəti olan qəhrəmanlar edə bilərdi. Şəhərə daxil olanda qəhrəman oğullarımızın divarlara yazdıqları yazıları oxumaq zövq verirdi insana. Hər tinində bir igidin imzası, qeydi olan Şuşanın üzünün güldüyü görünürdü. Küçələr təmizlənmiş, böyük quruculuq işlərinin getdiyi hiss olunurdu. Yuxarı Gövhər Ağa məscidinin qarşısında dayanırıq. Müqəddəs şəhərin müqəddəs məkanında tanrıya əl açaraq dövlətimizə, xalqımıza, şəhidlərimizə, qazilərimizə və ümumilikdə vətənizimizin keşiyinə qalxmış bütün igid oğullarımız üçün dualar oxuyuruq. Şuşa, ümumilikdə Qarabağ azərbaycanlılar üçün ona görə müqəddəs torpağa çevrildi ki, onu qorumaq üçün biz minlərlə şəhid verdik. İgidlərimiz, qəhrəmanlarımız öz şirin canlarını vətəninə fəda edərək ölkəmizin bütövlüyünü qorudular. Qoy allah da şəhidlərin, qazilərin, ümumilikdə qəhrəmanlarımızın övladlarına, ailə üzvlərində bu torpaqlarda gözəl günlər keçirməyi nəsib etdin. AMİN.Sonra dadı və ətri ilə məşhur Şuşa çörəyinin bişirildiyi yerə gedirik. Burda bir qeyri-adiliyin olduğunu dərhal hiss edirsən. Sanki şəhər bizi duz-çörəklə qarşılayır. Şəhərə birinci gəlişimi nəzərə alib onunla duz-çörək kəsirik. Buradan birbaşa Bülbülün ev muzeyinə gedirik. Həyətə daxil olan kimi Bülbülün I Qarabağ müharibəsi zamanı Ermənilər tərəfindən üz-ağız nahiyyəsini dağıdılan və Vətən Müharibəsindən sonra yeni qoyulan heykəlləri ilə qarşılaşırıq. Hər iki heykəl yan-yana dayanmışdı. Biri ermənilərin barbarlığını, ikincisi isə Azərbaycanlıların dönməzliyini, vətənindən vaz keçməzliyini simvolizə edirdi. Hər kəsə gün kimi aydındır ki, Şuşa özünün avazı, səsi, xanəndələri ilə tanınıb. Ermənilər Bülbülün heykəlinin ağız nahiyyəsini dağıtmaqla sanki Azərbaycan xalqının səsini boğmaq istəmişlər. İkinci heykəli onun yanında ucaltmaqla bacarmayacaqlarına işarə edildiyi hiss olunur. Qoy düşmənlərimiz, eləcə də hər kəs bilsin. BACARMAYACAQSINIZ!!! Bu xalqı kimsə susdura bilməyəcək. Xalqımızın uca səsi bundan sonra da daimi olaraq Şuşa səmasına bərqərar olacaq. Sonra Vaqifin məqbərəsinə doğru yön alırıq. Məqbərəyə çatanda ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən bu abidənin açılışı zamanı yağan qarı xatırlayıram. İstər istəməz adamın gözü qar axtarır. Həm günəşi, həm də qarı ilə qonaqlarını qarşılayan məqbərə qələbəmizin rəmzi kimi özünü simvolizə edir. Daha sonra Cıdır düzünə qalxırıq. O məşhur düzə. İgidlərin at minib, bilək tutub güləşdiyi, hünər göstərib ad qazandığı düzə. Cıdır düzünə qalxar-qalxmaz əsən mehin sərinliyini hiss edirsən. Burnuna dəyən vətən qoxusu 30 illik həsrəti sona çatdırır. Barmaqlarını cütləşdirib, əlini alnına söykəyib üzü aşağı tərəf, xanın kəndinə - Xankəndinə doğru boylanırsan. Baxdıqca ürəyində arzular, demək istədiyin sözlər yaranır. Arzum budur bu Novruzda Cıdır düzündə 3 tonqal qalansın. Tüstü dumanı havaya qalxdıqca ətrafa qələbə müjdəsini bir daha çatdırsın. Qoy düşmən görsün ki, Oğuz elinin ocağı gur yanır. Səninlə Novruzda görüşənədək, əziz və müqəddəs şəhər. Seymur Qasımbəyli 

Veteran.gov.az  xəbər verir ki, 5 fevral 2025-ci il tarixində “Dirçəliş Kuboku” xeyriyyə futbol turnirinin iştirakçılarının təşəbbüsü və Qarabağ Dirçəliş Fondunun təşkilatçılığı ilə daun sindromlu uşaqlarla görüş keçirilib. “Qayğı - Sağlam Nəsil Naminə” İctimai Birliyinin nəznində fəaliyyət göstərən Daun Sindromlu Şəxslərin Reabilitasiya Mərkəzində baş tutan görüşdə “Dirçəliş Kuboku” xeyriyyə futbol turnirində iştirak edən və QDF-in donorları olan SOCAR, Azərbaycan Respublikasının Vəkillər Kollegiyası, İnnovasiya və Rəqəmsal İnkişaf Agentliyi, Heydər Əliyev adına Müasir Təhsil Kompleksi, “Caspian Entertainment Company” şirkəti, UMİCO Market və “CBC Sport” televiziya kanalının nümayəndələri, daun sindromlu uşaqlar və onların valideynləri iştirak ediblər. Mərkəzdə təhsil alan uşaqlar musiqi sədaları altında rəqs ediblər, onlar üçün müxtəlif əyləncəli proqramlar nümayiş olunub. Qarabağ Dirçəliş Fondunun İdarə Heyətinin sədri Rəhman Hacıyev və turnirdə iştirak edən şirkətlərin nümayəndələri “Dirçəliş Kuboku” xeyriyyə futbol turnirinin iştirakçıları adından uşaqlara hədiyyələr təqdim edib, xatirə şəkli çəkdiriblər. Tədbir zamanı işğaldan azad edilmiş ərazilərdə yerləşən məktəblər üçün də hədiyyələrin alınması ilə bağlı təşəbbüs irəli sürülüb və yaxın gələcəkdə bu təşəbbüsün həyata keçirilməsi planlaşdırılır. Tədbirdə qeyd olunub ki, torpaqlarımıza dəyən zərərin nəticələrini tez bir zamanda aradan qaldırmaq və Qarabağı yüksək rifahlı regiona çevirmək üçün həmrəylik nümayiş etdirmək mütləqdir. Bugünkü tədbirin keçirilməsində də başlıca məqsəd xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqlara diqqət və qayğı göstərməklə yanaşı, QDF-in donorları arasında həmrəyliyin və birliyin təşviq edilməsidir. Sonra Daun Sindromlu Şəxslərin Reabilitasiya Mərkəzinin direktoru Natella Həsənova tədbir iştirakçılarını Mərkəzlə tanış edərək onlara burada yaradılan şəraitlə bağlı geniş məlumat verib. Qeyd olunub ki, 2013-cü ildə Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü ilə inşa olunan Mərkəzdə kompyuter, loqoped, riyaziyyat, astronomiya, psixologiya, məktəbəqədər hazırlıq, valideyn otaqları, biologiya və zoologiya kabinetləri, idman zalı və üzgüçülük hovuzu, kino və teatr zalları var. Burada həmçinin, heykəltəraşlıq, əmək, xalçaçılıq, tikiş, rəsm dərnəkləri də fəaliyyət göstərir. Nəzərinizə çatdıraq ki, “Dirçəliş Kuboku” xeyriyyə futbol turniri Qarabağ Dirçəliş Fondunun təşəbbüsü və təşkilatçılığı, Azərbaycan Futbol Federasiyaları Assosiasiyasının (AFFA) dəstəyi, Veysəloğlu Şirkətlər Qrupunun baş sponsorluğu, “Azərlotereya” ASC-nin tərəfdaşlığı və “CBC Sport” telekanalının informasiya dəstəyi ilə keçirilir. Turnirin iştirakçıları tərəfindən Fonda ianə edilən 141.000 AZN vəsait Qarabağ Dirçəliş Fondunun sifarişi ilə işğaldan azad edilmiş Füzuli şəhərində salınacaq Füzuli Mərkəzi Parkının ərazisində idman meydançalarının tikintisinə yönəldiləcək.