Prezident İlham Əliyev “İnzibati Xətalar Məcəlləsinin təsdiq edilməsi haqqında” 2016-cı il 15 fevral tarixli 795 nömrəli fərmanda dəyişiklik edib. Bununla bağlı Prezident İlham Əliyev müvafiq fərman imzalayıb. Fərmanla Səhiyyə Nazirliyi, Dövlət Turizm Agentliyi, Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi, Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Xidmətinə yeni səlahiyyətlər verilib.   Dəyişikliyə qədər Məcəllənin 211-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş inzibati xətalar haqqında işlərə həmin işlər üzrə inzibati icraata başlamış Daxili İşlər Nazirliyi, sahibkarlıq fəaliyyəti subyektlərinə və onların vəzifəli şəxslərinə münasibətdə isə həmçinin İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Dövlət Vergi Xidməti qismində İqtisadiyyat Nazirliyi baxırdı. Bundan sonra isə Səhiyyə Nazirliyi, Turizm Agentliyi, Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi, İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Xidməti də həmin işlərə baxacaq. İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 211-ci maddəsi epidemiya əleyhinə rejimin, sanitariya-gigiyena və karantin rejimlərinin pozulmasına görə cərimələri müəyyənləşdirir. Prezidentin digər fərmanları ilə “Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi haqqında Əsasnamə”yə və “Dövlət Turizm Agentliyi haqqında Əsasmayə” müvafiq dəyişikliklər edilib.

Накануне Дня Победы мы встретились с одним из самых удивительных людей нашей страны — Александром Гритченко. Познакомил нас с этим человеком заслуженный журналист Азербайджана Зейтулла Джаббаров. Александру Гритченко — 95 лет (!), и он поражает энергичностью и ясностью ума с первых минут знакомства. Сан Саныч (а называют его именно так, и нас он попросил обращаться к нему таким образом) ежедневно преодолевает четыре этажа знаменитого «Адмиралтейского дома» на Баилово, подняться по лестничным пролетам на которые не так просто даже молодым. Но наш собеседник ежедневно ходит на работу. «Я не могу сидеть без дела. Я люблю вкалывать, без выходных», — признается он. Но мы не сказали главного: Александр Гритченко — капитан 1 ранга в отставке, военный журналист, сотрудник Организации ветеранов войны-однополчан Азербайджана. Но и это не все: А.Гритченко — автор более 50 книг, брошюр, сотен очерков и статей о военном патриотизме. Его книги «Азербайджан — фронту», «Полководцы, военачальники Великой Победы», «Герои Азербайджана», «Адмиралы Каспия» получили широкое признание читателей. Александр Гритченко много путешествовал, общаясь с другими ветеранами и собирая уникальные истории. Его перу принадлежат книги «Азербайджан — фронту», «Полководцы, военачальники Великой Победы», «Герои Азербайджана»,  «Помнить фронтовиков», «Победа в сердце каждого», «Победа и память», «Дружа народов и победа», биографии адмирала Д.Джавадова, героев Советского Союза Гафура Мамедова, Зии Буниятова и многих других. Можно сказать, что Сан Саныч наделен некоей Миссией: рассказывать своим современникам (и оставить все эти рассказы потомкам) о героях Азербайджана. Орденов, медалей и наград у Сан Саныча — десятки, и он гордо демонстрирует два военных кителя, увешанных ими. «Один я даже не могу надеть, слишком тяжелый», — смущенно говорит он, и добавляет: «А вот эти медали на кители уже не поместились, поэтому я храню их отдельно, на столе», — и бережно демонстрирует нам остальные заслуженные награды. Помимо военных наград (среди которых ордена Красного Знамени, Красной Звезды, Отечественной войны, медаль «За боевые заслуги») награжден орденом «Шохрат». — Я не могу рассказывать о себе, мне это кажется неправильным, ведь я воевал, как все. Да, я прошел от и до одну из самых страшных войн — Великую Отечественную — и, поверьте, порой было очень трудно, больно и очень страшно. Не верьте тем, кто будет рассказывать вам о том, что они ничего не боялись, это неправда. Но смелость и состоит в том, чтобы забыть о своем страхе тогда, когда этого требует твоя совесть, любовь к Родине, честь. Я не могу выпячивать свои заслуги. Мне кажется, я должен  рассказать обо всех героях этой войны, и поэтому я стараюсь сделать все, что в моих силах, пока я живу. Я ищу, собираю порой по крохам информацию, часами сижу в архивах, чтобы воздать должное истинным героям. Часто именно мои журналистские и писательские расследования становились причиной того, что многим погибшим на этой войне давали звание Героя посмертно, — признается он. Сан Саныч рассказывает нам о подвигах своих однополчан, гордо поправляя военную форму, которую неизменно продолжает носить. — Вы знаете, многие, возможно, не понимают, почему я всегда в военном кителе. Но это меня дисциплинирует, помогает взбодриться, помогает чувствовать себя энергичным. Когда я надеваю китель, я как будто сбрасываю груз прожитых лет, я подтягиваюсь, — улыбаясь, говорит он. Сан Саныч с супругой Розой ханум живут достаточно скромно: квартира аккуратная, светлая, но без излишеств. — Вот видите телевизор, — показывает он на «плазму», — это мне подарил глава Исполнительной власти. Я люблю иногда посмотреть телевизор, уважаю музыку. Правда, современную большей частью не понимаю, — признается он, — в наше время ведь все было иначе. Певцы и певицы действительно пели, да и вели себя скромнее и очень достойно. — Я готовился к встрече с вами, прочел присланные вопросы. Хочу показать вам мои грамоты, их у меня около 300. Чтобы вы могли убедиться лично, что я ничего не выдумываю и не присваиваю себе чужих заслуг. Я горжусь каждой наградой, каждой грамотой, каждой присланной мне телеграммой. Ой, вы знаете, — вдруг широко улыбается Сан Саныч, — у меня ведь даже есть медаль от Бога! Сейчас покажу, — и протягивает нам серебряную медаль «Святого апостола Варфоломея». — Я раньше не верил в Бога, но в последнее время все больше убеждаюсь, что Он все же есть. А медалью и грамотой меня за мои лекции наградили, — говорит он. — Я же еще и лекции читаю. Причем, четко знаю, для какой аудитории, сколько времени потратить на выступление. Но заканчиваю всегда стихами. И Сан Саныч наизусть декламирует нам целые четверостишия сразу трех поэтов. Поразительно! — Вы тоже удивлены моей памятью? — спрашивает он. — Когда мне вручали Почетный диплом Президента Азербайджанской Республики, Али Гасанов тоже был удивлен. И назвал меня аксакалом. Это приятно. Али Гасанов также вручал мне орден «Шохрат». (Распоряжением Президента Азербайджана от 30 января 2017 года члены Организации ветеранов войны, труда и Вооруженных сил Азербайджанской Республики были награждены почетными дипломами Президента за плодотворную деятельность в общественной жизни и заслуги в патриотическом воспитании молодежи — прим. ред.) Мы просим Сан Саныча рассказать о себе, хотя бы кратко. Потому что ну очень нам интересно, как он попал в Азербайджан и почему решил остаться здесь жить. — Я действительно очень люблю Азербай-джан, здесь я чувствую себя своим, я чувствую себя дома. Жаль, что в мое время не было необходимости в азербайджанском языке, сейчас мне очень обидно, что я его не знаю. Но к нам в любом случае относятся с большим теплом. А уж ветеранов здесь очень уважают. Мне есть, с чем сравнивать, я выезжал в Москву, и когда рассказывал тамошним ветеранам о том, что делает для нас Президент Ильхам Алиев, многие даже сетовали: «Эх! Нам бы такого президента!»… — рассказывает он и добавляет: — Но, чтобы дойти до момента, когда я приехал в Азербайджан, я должен начать свой рассказ с периода моей жизни задолго до этого. Александра Гритченко призвали в армию сразу после окончания школы в Днепропетровске. Совсем еще мальчишкой он попал на войну с первого дня ее начала и прошел до самого конца. — По окончании школы меня призвали в армию, это было в октябре 1940 года. Я попал в Севастополь, а через полгода началась война. В первый же день я понял, что это такое. Было очень страшно. Знаете, я не люблю говорить лишнего о себе. Я могу приукрасить художественное произведение, которое пишу, но это, скорее, необходимость. В главном — в фактах — я никогда не лгу. Затем была Азовская флотилия, дошли мы до Днестровского лимана, а потом я попал в Дунайскую флотилию. На войне я был связистом, служил в морской пехоте. Участвовал в составе Черноморского флота, а в завершающий период войны, начиная с августа 1944 года, участвовал в освобождении от фашизма Румынии, Болгарии, Югославии, Венгрии, Чехословакии и Австрии, — рассказывает он. По словам Сан Саныча, писать заметки в газеты он стал еще в школьном возрасте, когда учился в 8 классе, участвовал во многих конкурсах в родном Днепропетровске, а на войне лишь продолжил то, к чему лежала душа. — В ноябре 1945 года меня взяли в ежедневную газету Дунайской флотилии «Дунаец», где после войны был недокомплект. После окончания войны я поступил на Высшие военно-политические курсы в Москве, где изучал журналистку, а затем меня послали работать на Камчатку, Чукотку и Курильские острова. Вообще-то я должен был там проработать только три года, но… никто не хотел ехать на замену. Поэтому я задержался в тех суровых краях на пять лет. Но оставаться там я не хотел: слишком холодный край. Хотя там было интересно, даже могу рассказать две хохмовые истории, — улыбаясь, говорит Сан Саныч.  Однажды надо было писать о морской пехоте и поехать на отдаленную береговую батарею. Дали нам три лошади: для меня, для моего попутчика и для солдата, который потом этих лошадей должен был привести обратно. А я ни разу до этого в седле не сидел! Да еще попалась мне лошадь комбата — с норовом, которая всячески противилась моему желанию поехать на ней верхом. В общем, сжалились надо мной, дали другую лошадь. А еще нас почему-то отказался везти «Петропавловский трамвай» — так называют собачьи упряжки. Мучились мы, с санок падали и, в конце концов, 20 километров бежали за собаками, — смеется Сан Саныч. Во Владивостоке вышла моя первая книга «Путь к подвигу» о краснофлотце Петре Ильичеве. О его подвиге почти никто не знал, а мне это казалось несправедливым. Ведь он участвовал в милитаристской войне с Японией и в одном из боев, чтоб спасти своих товарищей, закрыл телом амбразуру вражеского пулемета. Десять лет я боролся за то, чтобы ему присвоили звание Героя Советского Союза посмертно. И получилось: матери построили дом, назначили пенсию, поселок назвали его именем, — рассказывает Сан Саныч. На наш вопрос, кто помогает ему сегодня издавать книги, Сан Саныч ответил так: — Долгое время приходилось самому находить средства. Наша организация дает деньги, но тираж бывает очень маленьким. И вот однажды я набрался смелости и написал письмо президенту Фонда Гейдара Алиева, ныне Первому вице-президенту Азербайджана Мехрибан Алиевой о своей идее написать о деятелях литературы и культуры в годы войны. После этого все чудесным образом изменилось: мне выделили деньги на издание книги, которую я назвал «После боя». А буквально на днях выйдет моя 51-я по счету книга «Дружба народов и победа» в соавторстве с полковником Д.Камиловым. В этой книге будет много трогательных фотографий, документов. Один из разделов — «На братских могилах не ставят крестов», как у Высоцкого в песне, — говорит А.Гритченко. — Я долгое время провел в бюро похорон, чтобы найти все фамилии, а их очень много, больше 2,5 тысячи… В книге много материалов, очерков о тех, о ком почти не писали. Например, о роте Мелика Магеррамова, герое Советского Союза, которая отличилась на Украине при форсировании реки Днепр. И награду ему вручал маршал Рокоссовский, который сказал: «Родина многим Вам обязана, лейтенант Магеррамов. Помимо Вашей личной доблести, Вы смогли воспитать замечательных солдат. Фронт гордится такими офицерами, как Вы».  Прекрасно же!.. (голос Сан Саныча вновь дрожит…) Или Гафур Мамедов — уничтожил в одном бою в битве за Кавказ 15 вражеских солдат, один миномет с расчетом и спас жизнь командиру, лейтенанту Зиновию Синевскому, прикрыв его своим телом, а до этого участвовал в обороне Одессы, Херсона. Это было 18 октября 1942 года, а в марте 1943 года ему присвоили звание Героя Советского Союза посмертно… А какие женщины воевали! Причем, не только медсестрами служили. Лейла Мамедбекова — первая летчица-азербайджанка, Шовкет Салимова — капитан корабля, Катюша Михайлова, вынесшая с поля боя 150 офицеров, ходила в разведку — я могу долго перечислять… — рассказывает А.Гритченко. — Впервые в этой новой книге напишут и обо мне, ведь она выйдет в соавторстве. Тоже с документами, фотографиями, наградами, — говорит Сан Саныч и снова переводит тему, не желая много говорить о себе. — Я лично поблагодарил за помощь в издании книги Мехрибан ханум в прошлом году, в день 9 Мая, когда Президент Ильхам Гейдарович Алиев и Мехрибан ханум пришли на встречу с ветеранами. Помню, как многие из наших (ветеранов — прим. ред.) потом удивлялись: о чем, мол, ты с первой леди говорил? (улыбается). Я очень благодарен Ильхаму Гейдаровичу и Мехрибан ханум,  потому что они не на словах, а на деле помогают нам. В год 70-летия Великой Победы над фашизмом Президент Ильхам Гейдарович Алиев, выступая перед ветеранами, сказал очень трогательные слова: «Все люди, сражавшиеся на фронте и самоотверженно трудившиеся в тылу, достойны самого глубокого уважения. Ваш пример является ярким образцом для нынешних и будущих поколений», — говорит Сан Саныч, а мы лишний раз поражаемся его памяти. Он цитирует слова главы государства наизусть! — Мне было приятно еще и то, что Президент, заметив орден «Шохрат», который мне вручили до этого, отметил: «Вижу, вижу, еще раз поздравляю Вас!» — Я и другие ветераны очень благодарны Ильхаму Гейдаровичу за заботу, которую он проявляет по отношению к нам. Нам была выделена единовременная помощь в размере 1000 манатов, а такую сумму нигде, поверьте, ветеранам не выдают. И Гейдар Алиевич Алиев тоже очень тепло относился к ветеранам, называя их самыми дорогими и уважаемыми людьми. Я благодарен Гейдару Алиеву и за то, что буквально через три месяца после его прихода к руководству страной мне дали звание «Заслуженный работник культуры», а еще через 20 лет — «Заслуженный пропагандист», я ведь читаю лекции. Посольство России тоже помогает нам, и не только в день Победы. Другие государственные организации Азербай-джана тоже помогают, а Министерство культуры и туризма часто приглашает на выступления. А еще я очень доволен новым Мемориальным комплексом, он построен с большой душой… Словом, я жизнью вполне доволен, мы, ветераны, не чувствуем себя обделенными вниманием. Могу сказать, что нигде так не относятся к ветеранам Великой Отечественной войны, как в Азербайджане. Более того, Ветеранская организация предоставила мне машину, причем, с условием, что я могу пользоваться ею по любым своим запросам. Дело в том, что у меня есть проблемы с ногами, приходится ходить с палочкой. Но я езжу только на работу и с работы, а по своим другим делам — в магазин или еще куда предпочитаю брать такси сам. Это не дело — напрягать людей по пустякам, — с достоинством говорит Сан Саныч. — В ноябре будет 70 лет, как я имею отношение к печати. Знаете, недавно мне дали звание члена Международной ассоциации писателей баталистов и маринистов, — говорит он и демонстрирует нам красивое удостоверение. — Я очень, очень горд этим. Творческой работой я ведь занимаюсь уже более 70 лет. И сам никогда не изъявлял желание вступить в Союз писателей, потому что считал себя лишь автором книг, рассказчиком историй подвигов героев. Но раз меня признали сами, я очень рад. И еще меня без просьб с моей стороны наградили дипломом за верное служение отечественной литературе и дали медаль. А.Гритченко одну за другой показывает нам свои  книги, разложенные на столе. Конечно, тут не все, но и количество тех, что он нам показывает, удивляет. «Героизм сынов и дочерей Азербай-джана», «Адмиралы Каспия», «Победа и память» — все эти книги рассказывают о подвигах азербайджанских офицеров и солдат. — Я считаю своим долгом, причем, это желание идет от сердца, рассказать всему миру о том, какой огромный вклад внес Азербайджан в победу над фашизмом. Имена наших героев — всех — должны быть известны, их должны помнить! Ой, я отвлекся, видите, хотел ведь рассказать, как попал сюда, на свою новую Родину. Так вот, после Камчатки я получил перевод в Баку, в Каспийскую военную флотилию. Это было 10 июня 1953 года, вот уже больше 65 лет я здесь. На Камчатке я дослужился до начальника отдела рядовой подготовки и сюда перевелся на такую же позицию. Мне тогда шел 31 год, и однажды меня командующий военсовета пригласил на должность заместителя ответственного редактора газеты «Каспиец». И я начал работать. Несмотря на то, что эта должность не предполагала творческой деятельности, я продолжал писать. Любил выходить в море, на учения, как делал это и на Камчатке — выходил на всех судах и даже на подлодках. Я уже почти 57 лет работаю в Ветеранской организации Азербайджана, со дня ее создания. Когда я бывал в Москве, встречался со многими маршалами и героями Советского Союза: Коневым, Маресьевым, Батовым и другими, делал интервью, писал очерки. А в Азербайджан приезжали Покрышкин, Кожедуб, Каманин, я делал с ними интервью. Причем, всегда был одним из первых. По роду своей деятельности я также объездил все районы Азербайджана, куда приезжал по заданию ДОСААФ как лектор, и везде нас встречали тепло и с огромным гостеприимством. Жаль, что я так и не успел выучить язык, только несколько слов… А вот мой сын, Юрий, его прекрасно знал, — говорит Сан Саныч, и его голос начинает дрожать, а на глаза наворачиваются слезы. — Я до сих пор не могу принять потерю сына, он ушел из жизни  на 59-м году. Он пошел по моим стопам, окончил Военно-морское училище, был капитаном 1 ранга, служил в Военно-морских силах, в генеральном штабе Минобороны, служил в Карабахе…  Он был очень талантливым, писал стихи. И вот… надо же, как будто предвидел свой уход, — говорит Сан Саныч и протягивает нам сборник стихов под названием «Жил-был я». Мы делаем паузу в беседе, ожидая, когда наш дорогой собеседник успокоится. — До сих пор переживаю. Если бы не моя супруга, Роза ханум, не знаю, смог бы я это пережить и смог бы вообще до сих пор жить. Она — моя главная опора, мой друг, мой любимый человек. Она помогает мне писать мои книги, ведь у меня со зрением в последнее время проблемы. Я диктую ей текст, а она записывает. К тому же, у нее очень красивый почерк. Мы не представляем свою жизнь друг без друга. И я очень, очень благодарен ей за все: за то, что она рядом, за то, что любит и поддерживает меня во всем. Это очень важно, — говорит Сан Саныч. В завершение нашей беседы Сан Саныч, как настоящий лектор, сказал: — Я думаю, достаточно для статьи. Для меня самое священное — это память о Великой Отечественной войне. Для многих — это уже история, а для меня и тех, кто прошел через войну, это — огромная часть нашей жизни. Это — тысячи жизней, отданных за Родину, и забывать об этом нельзя ни в коем случае! А закончить я бы хотел так: Родная земля моя, слушай меня, Считай меня воином с этого дня, Солдатом, который со смертью знаком, Сегодня перо мое стало штыком. То знамя, которым я в мире храним, Я сделаю стягом своим боевым, Страну, что лелеяла юность мою, Я сам защищать присягаю в бою. Это — Самед Вургун, — поясняет он и продолжает: — В первую годовщину Победы в «Комсомольской правде» была напечатана беседа журналиста Василия Пескова с маршалом Жуковым. Хочу привести вам слова Жукова, которые для меня стали девизом жизни. Он сказал: «Сколько прекрасных молодых людей мы потеряли. Сколько матерей не дождались с войны своих детей. С командного пункта я много раз видел, как молодые солдаты поднимались в атаку. Это — страшная минута подняться во весь рост, когда смертоносным металлом пронизан воздух. И они поднимались. Многие из них только-только узнали вкус жизни: 19—20 лет, лучший возраст в обычной человеческой жизни, все впереди. А для них часто был впереди только немецкий блиндаж, извергавший пулеметный огонь. Дорогой ценой досталась нам мирная тишина. Мы, люди старшего поколения, этого никогда не забудем. Важно, чтоб об этом помнила молодежь». На лекциях, завершая выступления, я обычно привожу слова Рокоссовского из его книги «Солдатский долг»: «1 мая 1945 года над Рейхстагом взвилось знамя Победы. Наши солдаты ликовали. Я смотрел на их восторженные лица и радовался вместе с ними. Победа — это величайшее счастье для солдата, осознание того, что ты победил врага, отстоял свободу Родины, вернул ей мир, выполнил свой долг. Долг тяжелый, но прекрасный, выше которого нет ничего не земле». И разрешите в заключение нашей с вами беседы процитировать известную песню: Поклонимся великим тем годам Тем славным командирам и бойцам И маршалам страны и рядовым Поклонимся и мертвым, и живым Всем тем, которых забывать нельзя Поклонимся, поклонимся друзья Всем миром всем народом всей землей Поклонимся за тот великий бой Всем миром всем народом всей землей Поклонимся за тот великий бой! (Отметим, что ВСЕ цитаты Сан Саныч читает наизусть). В этом году 9 мая ветераны ВОВ вновь соберутся на торжественные мероприятия в мемориальном комплексе, посвященном Великой Отечественной войне. Мы поздравляем этих дорогих нам людей, которые рисковали своей жизнью, чтобы мы с вами жили сегодня. Этих людей надо беречь, о них надо помнить, им надо уделять внимание всегда. И мы очень рады, что нам довелось познакомиться и подружиться с таким неординарным человеком, как Александр Гритченко. Этот человек-легенда сочетает в себе удивительную стойкость духа и искреннюю трогательность, веру в себя, любовь к жизни и ставшему для него родным Азербайджану. Наша редакция (и, уверены, наши читатели) от всей души поздравляет дорогого Сан Саныча (и в его лице — всех ветеранов Великой Отечественной войны) с Днем Победы и желает ему здоровья и долгих лет жизни!  Натали Александрова

Azərbaycanın erməni işğalından azad olunmuş torpaqlarına ictimaiyyət nümayəndələrinin, jurnalistlərin səfərləri davam edir. Erməni vandallarının törətdikləri əməllərin ölkə ictimaiyyətinə, eləcə də dünyaya bəyan edilməsi baxımından bu səfərlər mühüm əhəmiyyət daşıyır. Dünya həqiqətləri görməli, işğalçını tanımalı və ona öz layiq olduğu qiyməti verməlidir. Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin təşkilatçılığı ilə 16 avqust 2021-ci il tarixində Ağdama 70-dən artıq QHT nümayəndəsinin səfəri də bu məqsədə xidmət edirdi. Respublika Təhsil Şurasını sədr Samir Mehdizadə və təşkilatın katibi olaraq mən təmsil edirdim. Səfərdə iştirak etməyim işğalçıların əməllərini əyani şəkildə görməyimə və bu yazını qələmə almağıma rəvac verdi. Elə bilirəm ki, bu yazı ilə Ağdamın mövcud durumu haqqında oxucularımda məlumatların genişlənməsinə öz töhfəmi bəxş edə biləcəyəm. Həyatımın ən gözəl səfəri kimi xatirəmə yazılan bu səfərdə iştirakıma şərait yaradan hər kəsə dərin minnətdarlığımı bildirirəm.    Bu torpaqların hər qarışı bizim var-dövlətimizdirBərdədən Ağdama yol alırıq. Şəhərin mərkəzindən keçərkən 44 günlük Vətən müharibəsi zamanı ermənilərin raket zərbəsi ilə atəşə tutması nəticəsində şəhid olmuş dinc sakinlərin ruhunu dərin hüznlə yad edirik, onlara Allahdan rəhmət diləyirik. Bərdə 44 günlük Vətən müharibəsinin ağrı-acılarını ruhunda, cismində hiss etmiş, yaşamış qəhrəman şəhərlərimizdən biridir. Bu şəhər istər Birinci Qarabağ Müharibəsində, istərsə də, 44 günlük Vətən Müharibəsində sinəsini düşmənə sipər edib, qaçqın, köçkün bacı-qardaşlarımıza böyük mərhəmət hissi ilə qucaq açıb. Artıq keçmişdə qalan “təmas xəttini” keçib Ağdam ərazisinə daxil oluruq. Yol boyu hər addımda rastlaşdığımız texnikaları, toz-torpağa, dözülməz istiyə baxmayaraq həvəslə çalışan yolçəkənləri gördükcə, Azərbaycan hökumətinin tezliklə Qarabağda abadlıq işlərini başa çatdıracağına, burada firavan həyatın bərqərar olacağına inam yaranır. Bura əsl tikinti meydanıdır. Biz öz evimizi yenidən tikirik və ona qovuşacağmız günü səbirsizlikə gözləyirik. Fəhlələr üzlərində təbəssüm sürətlə ötüb keçən avtobusun sərnişinlərinə əl edirlər. Onların simasında həm də öz işlərindən dərin məmnunluq hissi duyulur. Yol boyu şəhid məzarları diqqətimi cəlb edir. Ağdam Birinci Qarabağ müharibəsində ən çox şəhid verən rayondur. Bu torpaqda addım atmaqdan belə çəkinir insan. Düşünürsən ki, bəlkə bir şəhid məzarını tapdalayarsan, bir şəhid ruhunu narahat edərsən.  Ağdamın düzən tərəfindəyik.   Göz işlədikcə boş torpaq sahələri uzanıb gedir.Saralmış otlar, toz-torpaq, meyvə ağacları - bunlar bizim var-dövlətimizdir. Bu sahələrdə nə qədər kənd təsərrüfatı məhsulları əkib-becərmək olar. Boz görünən bu torpaqlar taxıldır, çörəkdir, kartofdur, soğandır, bir sözlə bol bərəkətdir, yüzlərlə iş yeridir, insanların çörək ağacıdır, onların nəfəsidir, insanları həyata bağlayan tellərdir. Ermənilər də bu torpaqlarda taxıl əkiblərmiş. Ölkələrinin taxıla olan ehtiyacının bir qismini məhz Azərbaycanın münbit torpaqları hesabına ödəyiblər.  Amma hələlik bu torpaqlar ölüm saçır. Erməni vandalları bu torpaqlarda 100 minə yaxın mina basdırıb. Azərbaycan hökuməti basdırılmış minaların xəritəsini əldə edib, amma bəllidir ki, torpaqların gizli ölümdən təmizlənməsi hələ çox zaman alacaq. Qarabağ universiteti də Ağdamda, bu maarifçi şəhərin “elm” və “təhsil” övladı kimi doğulacaq.Tarixinin bütün dövrlərində Ağdamda təhsiln, mədəniyyətin, incəsənətin inkişafı diqqət mərkəzində saxlanılıb. Ecazkar Ağdam torpağı Azərbaycan və dünya mədəniyyətinə, elminə görkəmli şəxsiyyətlər, tarixi simalar bəxş edib.  Bu görkəmli şəxsiyyətlər Azərbaycanı dünyada ləyaqətlə təmsil edib və bu gün də etməkdədirlər. Ağdamın təhsil mühitindən pərvazlanaraq elmdə söz sahibinə çevrilən alimlər, Ağdamın mədəniyyət, incəsənət mühitindən su içib dünyada Azərbaycanın şaqraq səsi kimi eşidilən sənətkarlar bu şəhərin elm, sənət mühitinin zənginliyindən soraq verir. Fikrimcə, Qarabağ universiteti də Ağdamda bu maarifçi şəhərin “elm” və “təhsil” övladı kimi doğulacaq. Doğulacaq ki, zəngin ənənələr, möhkəm təməllər üzərində yeni dövrün elm məbədgahı yaratsın... Ağdamın xarabalıqları da gözəldir.Ağdamın ruhu onun tarixində, mədəniyyətində, tarixə bəxş etdiyi görkəmli simaların əməllərində yaşayır. Bu ruhu öldürmək, onu tarixin toz-torpağı altında dəfn etmək mümkün deyil. Ağdamı gəzdikcə buna bir daha əmin olurdum. Erməni vandalları tərəfindən dağıdılmış binaların, məzarların arasından keçərkən, Azərbaycanfilm kinostudiyasının istehsalı olan “Nəsimi” filmindən bir kadr yadıma düşür. Dövlət bəyin kəsilmiş başı onun heyranı olan Şəmsin qarşısına atılır. Şəms Dövlət bəyin kəsilmiş başını görüb deyir: - Dövlət bəyin ölüsü də gözəldir. Dövlət bəy fiziki cəhətdən öldürülsə də, o, onu sevənlər üçün əbədiyaşarlıq zirvəsinə ucalmışdı. Ağdam da mənim nəzərlərimdə, xarabalıqları da gözəl olan, fiziki cəhətdən dağıdılsa da, ruhu ilə əbədiyaşarlıq qazanan bir şəhər kimi canlanırdı. Bəli, məhz canlanırdı. Uçulub dağılmış imarətlər, saraylar, türbələr, məscidlər sanki bir anın içində əvvəlki görkəmini alır, qapılarını ona bağlı olan insanların – ağdamlıların üzünə açır. Yenə köhnə günlər geri qayıdır: uzaqdan muğam səsi eşidilir, atların kişnərtisi, qığılcım saçan nal nəsləri qulaqlarımda cingildəyir. Ağdamlılar öz evlərinə qayıdırlar. Və mən xəyaldan ayılıram. Hiss etdiklərimin xəyal deyil, həqiqət olduğunu görürəm. Bu günləri bizə nəsib edənlərə içim bir minnətdarlıq duyğusu ilə dolur.   Məzarları dağıtmaq hansı millətin “mədəniyyətində” var?Ağdamda hər yeri dağıdıblar. Məsçidə, məktəbə, mədəniyyət evinə, uşaq bağçasına, dram teatrına belə güzəşt edilməyib. Bunu gözləmək də mümkün deyil. Mədəniyyətə, tarixə ehtiram etmək üçün gərək özünün də mədəniyyətin ola. Bunu erməni vandallarından gözləməkmi olar? Bu toplum öz övladına mədəni dəyərlər deyil, vandalizm aşılayır. Başqa millətlərin mənəvi dəyərlərinə ehtiram onların leksikonunda və tərbiyə konsepsiyasında yoxdur. Xocalıdan, Ağdabandan, Başlıbeldən və s.dən danışmadan Ağdamda gördüklərimizdən elə bu qənaətə gəlmək mümkündür. Görəsən işğal etdikləri ərazilərdə məzarları qazıb sümükləri oğurlamaq, təhqir etmək dünyada başqa hansı millətin “mədəniyyətində” var?  İmarətin simasından kədər oxumamaq mümkün deyil...Ağdamda ilk ziyarət etdiyimiz məkan Qarabağ xanı Pənahəli xanın imarəti oldu. Pənahəli xan bu imarətdən yay sarayı kimi iştifadə edərmiş. XVIII əsrə aid olan bu tarixi-memarlıq abidəsi xan nəslinin birinci mülklərindən hesab olunur. Şərq memarlıq üslubuna xas xüsusiyyətləri özündə ehtiva edən saray kompleksinin inşası Pənahəli xanın Qarabağda xanlıq quruculuğuna başladığı ilk illərə təsadüf edir. Zaman keçdikcə, Ağdamda bir-birindən yaraşıqlı, müxtəlif memarlıq üslublarında binalar inşa edilsə də, Pənahəli xanın sarayı öz gözəlliyini, fərqliliyini, ilkinliyini qoruyub saxlayıb. Sarayın gələcək nəsillərə ən mühüm ərməğanı isə, onun Azərbaycan xalqına, onun tarixi, milli, mənəvi dəyərlərinə bağlılığı olub. Saray milli ruhla yaradılıb. Xan sarayının hər qarışında bu ruhu duymaq, ona toxunmaq mümkündür. Erməni vandalları Ağdamı işğal altında saxladıqları 27 il ərzində xan sarayının ruhunu məhv edə bilməyiblər. 27 il ərzində öz həqiqi sahiblərindən ayrı düşən imarətin simasından kədər oxumamaq mümkün deyil... Bu kədər sarayın həyətində Xan qızı Xurşudbanu Natavanın erməni vandalları tərəfindən dağıdılmış məzarı ilə də müşayiət olunur. Məzar açılıb, mərhumun sümükləri çıxarılaraq oğurlanıb. Xan sarayının həyətindəki vandalizm dünyanın, insan tərəfindən törədilmiş ən faciəvi tablosunu xatırladır. Dağıdılmış məzar, qurumuş ağaclar, susuz, sahibsiz ağlayan torpaq, raket zərbəsindən uçulmuş hasar, deşilmiş gümbəz... və bütün bunları törədən insan mənəviyyatsızlığı bu tablonun qarışıq rəngləri fonunda insanın insana qarşı nifrətinin zirvəsini göstərir. Bu tabloda erməni mənəviyyatsızlığının iç üzü bir daha açılır.      Ağdam Cümə məscidindəCümə məscidindəyik. Kərbəlayi Səfixan Qarabaği adlı memar tərəfindən 1868-1870-ci illərdə tikilən, Şərq memarlıq üslubuna xas xüsusiyyətləri özündə birləşdirən tarixi Cümə məscidində. Biz bu məscidi televiziya ekranlarından çox görmüşük. 1992-ci ilin 26 fevralında Xocalıda erməni vəhşiliyindən salamat qurtaranların ilk sığınacaq yeri, şəhid olanların isə son mənzilə yola salınma məkanı idi Cümə məscidi. O zamanın tutqun videolentləri Cümə məscidini ağlayan ibadətgah kimi yaddaşıma köçürüb. Burada sanki göz yaşları 27 ildir ki, donub, səslər, nəfəslər dayanıb. Yol yoldaşlarımız məsciddə namaz qılırlar. Bu, onların çoxdankı arzuları imiş. Arzusuna qovuşanları görəndə çox sevinirəm. Məscid öz həqiqi sahiblərinin nəfəsi ilə yavaş-yavaş isinməkdədir.   Erməni vandalları bu tarixi abidəni uçurmayıblar. Ona görə yox ki, bizim dini-mənəvi dəyərlərimizə hörmət edirlər. Yox. Qarabağda uçulub dağıdılmış məscidlərin sayı o qədərdir ki... Cümə məscidi ona görə dağıdılmayıb ki, işğalçı hərbçilər ondan müşahidə məntəqəsi kimi istifadə ediblər. Buna görə də məscidin yalnız divarları salamat saxlanıb. Məscidin minarələri daxildən tamamilə sökülüb, tavan bir neçə yerdən, hücrə və yardımçı otaqlar tamamən uçurdulub. Məscidin daxili tərtibatı tamamilə məhv edilib, divarlara məscid inşa edilən zaman həkk edilmiş yazılar pozulub. Bu yazılar işğalçıların gözünə ox kimi sancılırmış. Əvəzində məscidin xarici və daxili divarlarına erməni və rus dillərində Azərbaycan xalqına qarşı alçaldıcı, təhqiredici ifadələr yazıblar. Bu ifadələrlə əslində öz simasızlıqlarını daşa, divara həkk ediblər. Ermənilər məsciddən uzun illər tövlə kimi yararlanıblar. Onlar tarixi abidələrin qorunması haqqında bütün qayda-qanunları, dəyərləri ayaqlar altına atıb tapdalayıblar. Bu, insanın daxilindən daşlara püskürən nifrətinin ifadəsidir. Bu, təhsilsizliyin, tərbiyəsizliyin, mənəvi aşınmanın təzahürüdür.  Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev Ağdam işğaldan azad olunduqdan sonra bu şəhərə səfəri zamanı Ağdam Cümə məscidini ziyarət edib. Möhtərəm Prezident Məkkədən gətirdiyi “Qurani-Kərim”i Ağdam Cümə Məscidinə bağışlayıb. Bu gün bu müqəddəs kitab bu məscidin ən qiymətli varidatıdır. Məscidin tarixi simasını bərpa edəcəyi, insanlara azan səsi bəxş edəcəyi gün uzaqda deyil.  Ağdam Dövlət Dram Teatrının “sevinc göz yaşları”Ağdamın bütün binaları kimi, Dövlət Dram Teatrı da 27 ildir kədərli sükut içindədir. Bir zamanlar bölgənin mədəni həyatına rəng qatan Dram Teatrı fəaliyyəti dövrünün ən ağır günlərini yaşayıb. Erməni vandalları Ağdamı işğal etdikdən sonra bu mədəniyyət məbədini yerlə yeksan ediblər. Bina dağıdılsa da, onun qarşı hissəsindəki sütunlar salamat qalıb. Bu sütunlara yaxınlaşıb, onlara toxunuram. Mənə elə gəlir ki, sütunlar əsirlikdən azad olduqları üçün “sevinc göz yaşları” axıdırlar.   Teatr 1902-ci ildə görkəmli dramaturq Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin yaxından köməkliyi ilə yaradılıb. Elə ona görə də bu gün onun adını daşıyır. O teatrın fəaliyyətə başlaması üçün gərgin iş aparılıb. Nəhayət, 1904-cü ildə M.F.Axundovun "Sərgüzəşti-vəziri-xani-Lənkəran" və Ə.Haqverdiyevin "Dağılan tifaq" pyesləri ilə qapılarını teatrsevərlərin üzünə açıb. Ağdam Dram Teatrının binası füsunkar görkəmi ilə görənləri heyran edib. Bu teatrda neçə-neçə aktyor nəsli formalaşıb. Teatrın repertuarı Azərbaycan və dünya klassiklərinin əsərləri ilə hər zaman zəngin olub. Ağdam Dövlət Dram Teatrı Ağdamın işğalından sonra qaçqın həyatı yaşayıb. Nə qədər çətin olsa da, fəaliyyətini davam etdirib. Bu gün ağdamlılar bu mədəniyyət məbədgahının da bərpa olunacağını, Ağdamın teatrlı günlərini səbirsizliklə gözləyirlər. Tarixin daha bir əmanətiQiyaslı kəndinə doğru gedirik. Burada XVIII əsr abidəsi olan Qiyaslı məscidini ziyarət edəcək,  erməni vandaliziminin daha bir üzü ilə tanış olacağıq. Uzaqdan Qiyaslı məscidinin xarabalıqları görünür. Yaxınlaşdıqca məhv edilmiş bir tarixi abidənin qalıqları üzərinə “həkk olunmuş” erməni cinayətinin izləri aydınca görünür. Elə cinayətlər var ki, onları ancaq ermənilər törədə bilərlər. Qiyaslı məscidində də erməni vandalları öz cinayətkarlıqlarının yeni bir izini açıblar. Bu cinayətin xüsusiyyətləri odur ki, onlar dağıtmaqla kifayətlənmirlər, təhqir edirlər, alçaldırlar. Damarlarında daşıdıqları qan onları bu cinayətləri törətməyə sövq edir. Ermənilər Qiyaslı məscidindən uzun illər tövlə kimi istifadə ediblər. Bu əməllər bəşəriyyət üçün utancvericidir. İnsanlıq adına ləkədir.  Sahbulağın Şah qalasıQiyaslı kəndindən çıxıb Ağdamın ruhu yaşayan daha bir tarixi məkana - Şahbulaq qalasına doğru yol gedirik. Şahbulaq qalası Ağdam şəhərinin 5-6 kilometrliyində yerləşir. Qala uzaqdan diqqəti cəlb edir. O, dünyanın müxtəlif ölkələrində gördüyüm ən möhtəşəm qalalara bənzəyir. Günəş rəngindədir, onun kimi işıq saçır. Onu seyr etmək, ona toxunmaq dünyanın ən qiymətli əşyasına toxunmaq hissi yaradır. Qalanın yanında yaşıllıqların arasından sırhaşırla axan Şahbulaq çayının adından götürülüb qalanın adı. Qala ilə çayın vəhdətində yaranan füsunkar gözəllik ağdamlıların və bura gələn qonaqların hər zaman zövqünü oxşayıb. Bu qala öz görkəmi və əhəmiyyəti etibarilə Ağdamın simvollarından birinə çevrilib. Tarixi mənbələrdə yazılır ki, Şahbulaq qalası Pənahəli xanın göstərişi ilə 20 noyabr 1751-ci il — 7 noyabr 1752-ci il tarixləri arasında əhəngdən və dağ daşlarından istifadə olunaraq inşa edilib.  Ağdam 1993-cü ildə ermənilər tərəfindən işğal edildikdən sonra Şahbulaq qalasında mənfur düşmən  öz ənənəvi saxtalaşdırma işlərinə başlayıb. Qalanın daxilindəki məscid (Şahbulaq məscidi), hamam və bulaq dağıdılıb. Saxtakarlıqlarını torpağın altında axtaran ermənilərin Şahbulaqla bağlı niyyətləri elə əzəli Azərbaycan torpaqlarında da əbədi dəfn olunub.    Ocağımız sönməyəcək... Ağdama səfərimiz nikbin notlarla tamamlandı. Ölkə başçısı cənab İlham Əliyevin sərəncamı ilə Ağdama təyin olunmuş xüsusi nümayəndə Emin Hüseynov şəhərin baş planını təqdim edərkən, düşünürdüm ki, 100 min əhali üçün nəzərdə tutulmuş gələcək Ağdam şəhəri inkişaf etməkdə olan ölkəmizin tərəqqisini şərtləndirən modelə çevriləcək. Ağdam, eləcə də, Qarabağda həyata keçiriləcək quruculuq işləri Azərbaycanın mədəni və iqtisadi qüdrətinin göstəricisi olacaq. Ağdamın baş planı ilə tanışlıq, bu plana uyğun olaraq işlərin sürətlə həyata keçirilməsi Ağdamın biz düşündüyümüzdən daha erkən dirçələcəyinə inam yaradır.  Ağdamdan ayrılırıq. Avtobusun pəncərəsindən şəhər 1 nömrəli tam orta məktəbin dağılmış binası görünür. Hələlik bu bina bizə ancaq xarabalığı xatırladır. Amma tezliklə burada yaraşıqlı məktəb binası ucalacaq. Məktəb öz əvvəlki şöhrətinə qayıdacaq. Yaradıcı, qurucu Azərbaycan xalqı Ağdamda elə bir məşəl alovlandıracaq ki, işığı bütün aləmə yayılacaq. Dostların gözünə nur bəxş edəcək, düşmənlərin gözünə köz kimi toxunacaq...Böyükağa MİKAYILLI,Respublika Təhsil Şurasının katibi.Bakı – Ağdam - Bakı  

1941-ci il iyunun 22-də faşist Almaniyası SSRİ-yə xaincəsinə hücum etdi. 1940-cı il dekabrın 18-də təsdiq edilmiş SSRİ-yə hücum -"Barbarossa planı" ildırımsürətli müharibə strategiyasına əsaslanırdı. Məqsəd güclü, qəfil zərbə ilə sovet ordusunu darmadağın etmək, qışa qədər Arxangelsk-Həştərxan xəttinə çıxmaq idi. Hitler Almaniyasının qəsbkarlıq planında Azərbaycan, neft Bakısı xüsusi yer tuturdu. Hətta SSRİ-də yaşayan türkdilli xalqları -"müsəlman monqoloidləri, dağıdıcı qüvvə" hesab edən Hitler "Mənim mübarizəm" kitabında yazırdı ki, "onlar ali irqin qullarına çevrilməlidirlər".Almaniya hakimiyyəti Bakı neftini ələ keçirməyi yaxın və orta Şərqdə istilaçılıq siyasətini reallaşdırmağın mühüm amili hesab edirdi. Rozenberqin "Qafqazın idarə olunması planı"na görə Azərbaycanda idarəedici orqan - "komissarlıq" yaradılmalı və iqamətgahı Tbilisidə yerləşəcək Qafqaz reyxkomissarlığına tabe edilməli idi. Faşist Almaniyası sovetlər üzərində qələbədən sonra İran körfəzinə, Hind okeanına qədər əraziləri zəbt etmək niyyətində idi. Türk xalqları yaşayan ərazilərdə Almaniyadan asılı oyuncaq "Böyük Türküstan" dövləti yaradılması planlaşdırılırdı. Bu dövlətin ərazisinə Şimali və Cənubi Azərbaycanla bərabər, Orta Asiya, Qazaxıstan, Başqırdıstan, Tatarıstan, Krım, Şimali Qafqaz, Qərbi Çin və Əfqanıstanın daxil olması nəzərdə tutulurdu.Hələ 1941-ci il martın 27-də Almaniyanın Kontinental Neft Cəmiyyətinə Bakıda neftin çıxarılması, emalı və daşınması ilə məşğul olacağı göstərişi verilmişdi. Artıq Azərbaycandakı iri sənaye müəssisələrinə "ali irqdən" rəhbərlər də təyin edilmişdi. Onlar ucuz iş qüvvəsi hesabına maya dəyəri aşağı olacaq məhsullardan alınacaq yüksək gəliri son qəpiyinədək Almaniyaya çatdırmaq tapşırığı almışdılar.Hitler Bakını faşizm imperiyasını neftlə təmin edən hərbiləşdirilmiş mərkəzə çevirmək arzusunda idi. Sovet xalqı "Hər şey cəbhə üçün, hər şey qələbə üçün!" şüarı altında alman faşizminə qarşı müharibəyə qalxdı. Azərbaycan xalqı da son qələbəyə qədər bu müharibədə fəal iştirak etdi. Respublikanın idarə və müəssisələrində zəhmətkeşlər öz üzərlərinə yüksək öhdəliklər götürür, könüllü surətdə ordu sıralarına, "Xalq qoşunu" dəstələrinə, "Qırıcı batalyon"lara daxil olurdular. 1941-ci il iyunun 22-də Bakıda qəsbkarlara qarşı izdihamlı mitinq keçirildi. Azərbaycanın şəhər və kəndlərində könüllü olaraq cəbhəyə getmək üçün respublika HərbiKomissarlığına müraciət etdilər.Azərbaycanın vətənpərvər oğul və qızları Böyük Vətən müharibəsinin bütün cəbhələrində vuruşaraq böyük hünər və qəhrəmanlıqlar göstərdilər. Aradan illər keçməsinə baxmayaraq Azərbaycan xalqının cəsur övladlarının  adları bu gün həm ölkəmizdə, həm də azadlığı uğrunda vuruşduqları və həlak olduqları ölkələrdə əziz tutulur, xatirələri hörmətlə anılır. Sovet İttifaqı qəhrəmanı Məmiş Abdullayevin xatirəsini təkcə əzizləri, yaxınları deyil, həmcinin xalqımız igid oğlunun adını həmişə əziz tutur. İndi onun adı əbədiləşdirilib,haqqında kitablar yazılıb, qəhrəmanlığı isə müstəqil dövlətimizin əsgər və zabiti üçün örnəkdir, qəhrəmanlıq nümunəsidir. Məmiş Abdullayev hər il  xatirəsini yad etmək üçün büstü önünə çələnglər düzülür, məktəblilərə qəhrəmanın göstərdiyi şücaətlərdən danışılır.1923-cü ildə Kürdəmirin Muradxan kəndində anadan olan Məmiş Abdullayev ailənin böyük övladı olub. Başsız qalan ailəni təkbaşına dolandıran Məmiş kolxozda baş mühasibin köməkçisi işləyib. 19 yaşı olanda, yəni 1942-ci ilin iyununda isə könüllü şəkildə müharibəyə yollanıb: "Məmiş Abdullayev müharibəyə getdiyi ilk gündən özünün şücaəti ilə, təşəbbüskarlığı ilə seçilib. Moskva, Kurks ətrafı döyüşlərdə "Qırmızı ulduz", "Əmək igidliyinə görə" və digər medallarla təltif olunub. Məmiş Abdullayev hərbi xidmətə başladığı dövrdə 1-ci Belarus cəbhəsində 399-cu atıcı diviziyasında pulemyot atıcısı olub. O, faşistlərin tutduqları mövqelərin darmadağın edilməsində, Polşanın Rınesk Ostrov və Narov kəndlərinin azad olunmasında xüsusi fərqlənib. Məmiş Abdullayevin igidliyi və cəsarəti xüsusilə yadda qalmışdır. O, düşmənə qarşı aparılan döyüşlərdə yüksək peşəkarlıq və qorxmazlıq göstərərək, alayın hücumunu təmin etmişdir. Bu döyüşdə özünün şəxsi qəhrəmanlığı ilə yanaşı, həm də döyüşçü yoldaşlarına nümunə olmuş, onların da döyüş ruhunu yüksəltmişdir. Həmin döyüşdə düşmənə qarşı həyata keçirilən əks-hücumda vəzifəsini müvəffəqiyyətlə yerinə yetirən Məmiş Abdullayev böyük şücaət nümayiş etdirmişdir. Alman faşistləri üzərində qələbə əzmi ilə döyüşən həmyerlimiz 1945-ci ildə döyüşdə həlak olub. Elə həmin il mart ayının 24-də Sovet İttifaqı Qəhrəmanı fəxri adına layiq görülüb.Bu yüksək mükafat, onun cəsarətini və döyüşlərdəki sarsılmaz iradəsini təcəssüm etdirən bir qiymət idi. Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı verilən şəxslər müharibə dövründə ən yüksək və şərəfli titulu alırdılar və bu ad yalnız ən böyük qəhrəmanlıqları ilə tanınan şəxslərə verilirdi. Məmiş Abdullayev bu ada layiq görülmüş ilk azərbaycanlılardan biri oldu.Məmiş Abdullayevin Sovet İttifaqı Qəhrəmanı titulu ona yalnız döyüş meydanında göstərdiyi şücaətə görə deyil, həm də onun vətənə olan bağlılığı, qələbəyə olan əzm və sadiqliyi ilə bağlı idi. O, həmçinin müharibənin ağır illərində həm öz həmkarlarına, həm də gələcək nəsillərə əsl qəhrəmanlıq nümunəsi olmuşdur. Hərbi xidmətdəki bu böyük qəhrəmanlıq ona əbədi bir yer qazandırmışdır. Məmiş Abdullayevin adı, yalnız Sovet İttifaqı Qəhrəmanı kimi deyil, həm də bir Azərbaycan vətəndaşı olaraq da əbədiləşmişdir. Onun həyatı və müharibə dövründə göstərdiyi şücaət, Azərbaycan xalqının qəhrəmanlıq tarixinin unudulmaz səhifələrindən biri olmuşdur.Məmiş Abdullayevin döyüş yolu, yalnız bir əsgərin deyil, bütün Azərbaycan xalqının mübarizə və qələbə tarixinin bir parçasıdır. Onun döyüşdəki şücaəti, fədakarlığı və vətənə sevgisi, gələcək nəsillər üçün böyük bir miras olaraq qalır. Məmiş Abdullayevin ömür yolu, vətənpərvərlik, qəhrəmanlıq və insanlıq dəyərlərinin mükəmməl bir nümunəsidir. Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları  Təşkilatının sədri, polkovnik  Cəlil Xəlilov