İkinci dünya müharibəsi bəşəriyyətin XX əsrdə üzləşdiyi ən ağır və dəhşətli dövr oldlmuşdur. Azərbaycan xalqının bu müharibədə göstərdiyi əzmkarlıq və qəhrəmanlıq nümunələri, eləcə də Səməd Abdullayev kimi qəhrəman oğulların, onların igidlik salnamələri, gənclərin vətənpərvərlik ruhunda tərbiyə olunmasında mühüm rol oynayır. Belə böyük şəxsiyyətlərin həyatı və mübarizələri, gənclərə vətənə bağlılıq, milli birlik və həmrəylik dərsləri verir. Onların xatirəsini yaşatmaq, döyüş və igidlik yollarını gənc nəslə təbliğ etmək və bu ruhu onlara aşılamaq, ölkənin gələcəyi üçün çox vacibdir. Böyük Vətən müharibəsində digər hərbi qulluqçularla yanaşı, tibb işçiləri də misilsiz qəhrəmanlıq və şücaət göstərərək öz adlarını şərəfli tariximizə yazmışdır. Onlardan biri də, Azərbaycan xalqının igid oğlu, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, tibbi xidmət giziri Səməd Abdullayedir. Səməd Abdullayev1920-ci ildə Ağdaş rayonunun Qolqatı kəndində anadan olmuşdur. Pedaqoji Texnikumu bitirdikdən sonra Oğuz rayonunda pedaqoji fəaliyyətə başlayan Səməd 1941-ci ilin iyun ayında Qızıl orduya çağırıldı. Tiflisdə hərbi tibbi məktəbdə sanitar təlimatçısı kursunu uğurla bitirib komandanlıq tərəfindən Bakı və Mahaçqalada formalaşan 318-ci atıcı diviziyaya göndərilir. Öz şərəfli döyüş yolunu diviziyanın 1339-cu alayında tabur sanitariya təlimatçısı vəzifəsində başlayır. 1943-cü ilin aprel ayında diviziya Şimali Qafqaz cəbhəsində 18-ci Ordunun tərkibində Novorossiysk şəhəri ətrafında döyüşlərdə fəal iştirak etmişdir. Bu zaman tibbi təlimatçı Abdullayev atıcı hissələrin ön sıralarında yaralı döyüşçülərə ilk tibbi yardım göstərir və bilavasitə döyüşlərdə iştirak edir. O, tüfəng atəşi və qumbaralarla 19 alman əsgərini məhv edir. Novorossiysk döyüşlərində göstərdiyi igidliyinə görə 1339-cu atıcıalayın 07/n saylı əmri ilə 10 iyun 1943-cü ildə Səməd Həmid oğlu Abdullayev “İgidliyinə görə” medalı ilə təltif edilir. 318-ci atıcı diviziya “Novorossiyskaya” fəxri adına layiq görülür. Novorossiysk savaşı zamanı Səməd ÜKP(b)-nin sıralarına daxil olur. Taman yarımadasının almanlardan təmizlənməsindən sonra orduda Kerç-Eltigen əməliyyatına hazırlıq başlayır. Əməliyyatın əsas məqsədi Krım yarımadasına desant çıxarıb körpübaşını ələ keçirmək və sonradan Kerç şəhəri istiqamətində irəliləmək idi. Sovet komandanlığının planında Eltigen burnuna desantın çıxarılması vacib yer tuturdu. Bu əməliyyatda 318-ci diviziyanın hissələri də fəal iştirak etməli idilər. 1943-cü ilin noyabr ayı desantçılarla dolu zirehli katerlər və özüyeriyən barjalar Eltigenə yollanır.1943-cü il noyabrın 1-də ağır fırtınalı hava şəraitində 1339-cu atıcı alayın 1-ci taburu düşmən əlində olan sahilə çıxdı.Desantçıların ön sıralarında tibbi xidmət giziri Səməd Abdullayev irəliləyirdi. Sovet atıcıları sürətli və amansızhəmlə nəticəsində nasistləri Eltigen qəsəbəsindən çıxarmağa müvəffəq olurlar. Bu andan etibarən desant tərəfindən ələ keçirilən kiçik torpaq parçası uğrunda şiddətli döyüşlər başlayır. Almanlar körpübaşı ərazisini hər tərəfdən daimi atəşə tuturlar. Qara dəniz donanmasının sahil top batareyaları tərəfindən sovet desantçılarına göstərilən yardım, top atəşi çox məhdud idi. Halbuki almanlar desanta qarşı toplardan başqa təyyarələrdən və tanklardan da geniş istifadə edirdilər. Düşmənin əks-hücumlarının ardı-arası kəsilmirdi. Səməd Abdullayev güclü top və minaatanların atəşinə baxmayaraq, döyüş meydanından yaralıları çıxarıb, onlara ilkin tibbi yardım göstərirdi. O, bu işini bitirib yenə də öz mövqeyinə qayıdır, hücuma keçən düşmənə atəş açır. Vaxtaşırı savaş daha da kəskinləşir, ayrı-ayrı yerlərdə əlbəyaxa döyüşə çevrilir. Tək bu döyüşlərin birində Səməd şəxsən beş alman əsgərini öldürür. 1943-cü il noyabrın 5-də tibbi xidmət giziri Abdullayev döyüş meydanında qəhrəmancasına həlak olur. Ağır silahlardan və təchizatın bütün növlərindən məhrum olmuş desantçılar 40 gün ərzində alınan körpübaşını əllərində saxlayırlar və yalnız komandanlığın əmri ilə Eltigeni tərk edirlər. Eltigen əməliyyatının uğursuz olması rəsmi olaraq təsdiqlənir, lakin əməliyyat iştirakçılarının qəhrəmanlığı ölkə rəhbərliyi tərəfindən çox yüksək qiymətləndirilir. Təltif olunanlar arasında Azərbaycanın igid oğlu Səməd Abdullayevin də adı var idi. Eltigen döyüşlərində göstərdiyi misilsiz şücaətinə görə SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 17 noyabr 1945-ci il tarixli fərmanı ilə tibbi xidmət giziri Səməd Həmid oğlu Abdullayevə ölümündən sonra Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı verilir və o, Lenin ordeni ilə təltif edilir. Səməd Abdullayev kimi Azərbaycanın böyük qəhrəmanlarının həyat hekayələri, qəhrəmanlıq dastanları yalnız tarixdə qalmamalıdır, gənclərin qəlbindəki milli ruhu canlandırmaq üçün bir vasitə olmalıdır. Onların şərəfli ömür yolu yalnız döyüş meydanlarında deyil, həm də sosial həyatda, cəmiyyətdə, mədəniyyətdə və təhsildə, fərqli sahələrdə də fəaliyyət göstərən gənclərə nümunə olmalıdır. Vətəni qorumaq, ona xidmət etmək və onun adına layiq olmaq gənclərimizin mənəvi borcudur. Bu yolda Azərbaycanın qəhrəman oğullarının təcrübəsi və irsi çox mühüm rol oynayır. Vətənin azadlığı və müstəqilliyi uğrunda həlak olan Səməd Abdullayev kimi qəhrəmanların adı xalqın yaddaşında əbədi olaraq yaşayacaqdır.                                              Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatının sədri                                             polkovnik  Cəlil Xəlilov

Qarabağ atları milyonlarla insanı ovsunlamaqda davam edir Bu gün xarici və ölkə mətbuatını izləyərkən Azərbaycanımızın nadir incilərindən olan Qarabağ atlarının  ölkəmizdən uzaqda  - Böyük Britaniyada möhtəşəm şou göstərməsindən bəhs edən yazılara rast gəldim. Doğrusu,  dövlətimizin belə bir böyük beynəlxalq tədbirdə iştirakı məndə  bir vətəndaş kimi fəxarət hissləri yaratdı. İngiltərənin tanınmış mətbu orqanları Qarabağ atlarının  unikal prfomansından bəhs edirdi. Mayın 12-15-i Böyük Britaniyada Vindzor qəsrinin ərazisində ənənəvi “Kral Atçılıq Şousu” çərçivəsində Azərbaycanın 70 nəfərdən ibarət nümayəndə heyətinin ilk çıxışı olub. Azərbaycandan Britaniyayadək böyük yol qət etmiş 15 Qarabağ atının iştirakı ilə nümayiş etdirilən xüsusi şou proqram tamaşaçılar tərəfindən yüksək rəğbətlə qarşılanıb. 5000 tamaşaçının tribunalardan və milyonlarla insanın ekran qarşısında canlı olaraq baxdığı 6 dəqiqəlik “Odlar yurdu” tamaşasında süvarilərimizin atçapma məharətləri, eləcə də əsrarəngiz musiqimizin sədaları altında milli rəqslərimiz izləyiciləri valeh edib. Həmin tədbirlər İngiltərənin böyük izləyici kütləsinə malik televiziya kanallarında və internet platformalarında canlı olaraq təqdim olunmuşdur. Qələbə əhval-ruhiyəli ölkəmizin belə bir tədbirdə iştirakı və Azərbaycan xalqına xas milli atçılıq məharətinin parlaq nümayişi minlərlə xarici və İngiltərə vətəndaşını sözün əsl mənasında heyran etmişdi. Qarabağ atlarının nümunəvi çıxışı Azərbaycan Respublikası Atçılıq İdman Federasiyasının gərgin əməyi və səyi  nəticəsində minlərlə tamaşaçının marağına sahib olmuşdu. Qarabağ atlları  və onları idarə edən çaparlar  möhtəşəm  perfomansla yanaşı, həm də Azərbaycanın milli ənənələrini ustalıqla xarici vətəndaşlara göstərmişlər. Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya Birləşmiş Krallığının Kraliçası II Yelizaveta Azərbaycan Respublikasının Atçılıq Federasiyasının prezidenti Elçin Quliyevin rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyətini Vindzor sarayında qəbul edib. “Vindzor Kral Atçılıq Tədbirləri” çərçivəsində Azərbaycan təmsilçilərinin çıxışlarını hər zaman böyük maraqla izləyən Ülyahəzrət Kraliçaya Azərbaycan Respublikası Prezidenti cənab İlham Əliyevin hədiyyəsi – “Şöhrət” adlı Qarabağ atı təqdim olunub. Xatırladaq ki, Atçılıq Federasiyasının fəaliyyətində əsaslı dönüş  2009-cu ilin mart ayının 5-dən sonra başlayıb. Həmin gün Milli Olimpiya Komitəsində keçirilən növbəti hesabat-seçki yığıncağında səsvermənin nəticələrinə əsasən,  Dövlət Sərhəd Xidmətinin rəisi general -polkovnik  Elçin Quliyev Federasiyanın Prezidenti seçilib və İdarə Heyətinin yeni tərkibi yaradılıb. Qısa zaman ərzində Federasiyanın yeni nizamnaməsi təsdiq olunub. Federasiyanın adı dəyişdirilərək Azərbaycan Respublikası Atçılıq Federasiyası (ARAF) adlandırılıb.  Yeni rəhbərliyin seçilməsi ölkəmizdə atçılığın inkişafının yeni istiqamətlərini müəyyənləşdirib. ARAF atçılığın yalnız idman sahələrinin deyil, qeyri-idman və qeyri-olimpiya növlərinin, o cümlədən milli atçılığın inkişaf etdirilməsi kimi böyük missiyanı da öz öhdəsinə götürüb. Bu yolda ilk nailiyyətimiz ARAF-ın 1997-ci ildə FEİ-yə (Beynəlxalq Atçılıq Federasiyası) üzv olması olub. Bu, böyük, məsuliyyətli və ciddi bir addım idi. Yeni imkanlar, yeni nailiyyətlər, yüksək səviyyədə keçən maraqlı yarışlar, milli oyunlar, xaricdən təşrif buyuran peşəkar idmançılar, gündən - günə sayı artan tamaşaçılar-əminliklə demək olar ki,  qarşımıza qoyulan məqsədə çatdıq. Bu yolda 2014-cü ildə yenidən ARAF-ın prezidenti seçilən cənab Elçin Quliyevin böyük və əhəmiyyətli  rolu olmuşdur. 2009-cu ildə baş vermiş əsaslı dönüşdən sonra cənab Elçin Quliyevin rəhbərliyi altında daha iki mühüm addım atılmışdır. Belə ki, 2010-cu ilin fevral ayında İFHA-ya (Cıdır Yarışları Təşkil Edən Qurumların Beynəlxalq Federasiyası), 2013-cü ilin dekabr ayında isə Federasiya  Beynəlxalq Polo Federasiyasına (FİP) üzv seçilib. Britaniyanın “Daily Mail” nəşri Azərbaycan atlılarının göstərdiyi tamaşanı "möhtəşəm" adlandırıb. Windsor qəsrinin ərazində təşkil edilən şouda Azərbaycan atçılarının nümayiş etdirdiyi performans - iki çapan at üstündə qadının şpaqat etməsi, sürətlə çapan atın belindən başıaşağı iki atlının asılmış vəziyyətdə hərəkət etməsi və digər çıxışlar “Daily Mail” tərəfindən "tamaşaçını məəttəl edən" ifadəsiylə səciyyələndirilib. Nəşr Azərbaycanı insan tərəfindən atların əhilləşdirildiyi dünyanın ilk regionlarından biri olduğunu qeyd edib. Britaniyanın nüfuzlu televiziya kanalı “Good Morning London” verilişində Qarabağ atları, eyni zamanda, süvarilərimiz və rəqs ansamblının üzvləri ilə canlı yayım təşkil edilib. “BBC” kanalının səhər proqramında və “BBS News”da eyni mövzuda reportaj yayımlanaraq efirə verilib. Qeyd edək ki, Azərbaycan nümayəndə heyətinin Vidzor Atçılıq tədbirində yüksək səviyyədə təmsil olunması, süvarilərimizin müxtəlif ekstremal hərəkətlərdən istifadə edərək nümayiş etdirdiyi möhtəşəm şou, xüsusilə tədbirin baş qəhrəmanları olan Qarabağ atlarının məharətli çıxışı Britaniyanın nüfuzlu “The Times”, “Horse & Hound” və “Equestrian Life” kimi böyük oxucu auditoriyası olan nəşrlərin diqqət mərkəzində olub. Sonda Azərbaycanın  ölkəmizdən uzaqda təbliğini , Qarabağ atlarının və çaparlarımızın professional bacarıqlarının yüksək səviyyədə nümayiş etdirməsini təşkil etdiyinə görə Azərbaycan Respublikası Atçılıq Federasiyasının(ARAF) prezidenti, Dövlət Sırhəd Xidmətinin rəisi general-polkovnik Elçin Quliyevə dərin təşəkkürümü  bildirirəm . Mürsəl Qurbanov  

Sumqayıt şəhərində şəhid ailələri və qazilər diqqət mərkəzində saxlanılır. Mütəmadi olaraq şəhid ailələrinin üzvləri və qazilərlə görüşülür, onların qayğıları ilə maraqlanılır. Sumqayıt şəhərində şəhid ailələri üzvlərinin, müharibə ilə əlaqədar xəsarət almış hərbi qulluqçuların və əlilliyi müəyyən edilmiş şəxslərin məşğulluğuna və sosial problemlərinin həllinə dəstək olmaq məqsədi ilə Sumqayıt Şəhər İcra Hakimiyyəti yanında Əlaqələndirmə Mərkəzi yaradılıb. Bu məqsədlə Sumqayıt şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı Zakir Fərəcov sərəncam imzalayıb. Veteran.gov.az xəbər verir ki, Əlaqələndirmə Mərkəzinin üzvləri qazilərimiz – Ceyhun Əhmədov, Xəzər Abdullayev və Elşən Fərzəliyevlə görüşüblər. Qazilərimizin sosial vəziyyəti, səhətləri ilə maraqlanılıb, ehtiyacları öyrənilib. Əlaqələndirmə mərkəzinin üzvləri qazi Ceyhun Məlikşah oğlu Əhmədova elektron əlil arabası təqdim ediblər.   Qeyd edək ki, Sumqayıt və onun qəsəbələri ərazisində qeydiyyatda olan şəhid ailələri üzvlərinin, müharibə ilə əlaqədar xəsarət almış hərbi qulluqçuların və əlilliyi müəyyən edilmiş şəxslərin məşğulluğunun təmin olunması, onların sosial problemlərinin gücləndirilməsi baxımından göstərilən xidmətlərin vahid mərkəzdən həyata keçirilməsini təmin etmək məqsədilə Əlaqələndirmə Mərkəzi yaradılıb.  

Onların fədakarlıqları gələcək nəsillər üçün təkcə bir tarix deyil, həm də hər birimizin vicdanında bir alov kimi yanır 1939-1945-ci illər İkinci Dünya Müharibəsi zamanı Azərbaycan xalqı, həm Sovet İttifaqının bir hissəsi olaraq, həm də strateji mövqeyi ilə müharibədə əhəmiyyətli rol oynamışdır. Azərbaycan Xəzər dənizinin cənubunda yerləşdiyinə görə müharibə dövründə həm iqtisadi, həm də hərbi baxımdan mühüm bir əhəmiyyət kəsb etmişdir. Sovet Ordusunda xidmətləri zamanı qəhrəmanlıqları ilə xüsusi seçilmişlər.  Azərbaycanın müxtəlif bölgələrindən minlərlə gənc Sovet ordusuna çağırılmış və Böyük Vətən Müharibəsi (1941-1945) cəbhələrində döyüşmüşdür. Azərbaycanlı döyüşçülər xüsusilə müharibənin ilk günlərində Sovet İttifaqının müdafiəsini təmin etmək üçün çox önəmli rol oynamışdırlar. Onlar həm ön, həm də arxa cəbhədə fəal iştirak etmişdilər. Müharibə bitdikdən sonra çoxsaylı soydaşımız Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, Sovet İttifaqının ordenləri və medalları ilə təltif olunmuşdur. Bu dövrün qəhrəmanları yalnız Sovet İttifaqı tarixində deyil, həm də Azərbaycanın müstəqillik və milli kimlik tarixində mühüm yer tutur. Bu qəhrəmanlardan biri də “Qırmızı Ulduz” ordenli leytenant İsmayıl İsmayılovdur. İsmayıl İsmayılov 21 dekabr 1916-cı ildə Qubadlı rayonunda anadan olmuşdur. 1933-cü ildə orta məktəbi bitirmiş, daha sonra təhsilini Şuşa şəhərində davam etdirmişdir. 1937-ci ildə təhsilini başa vurduqdan sonra İsmayıl İsmayılov Qubadlı rayonunda müəllimlik fəaliyyətinə başlamışdır. Həmin dövrün sakinləri onu igid, qorxmaz və ziyalı bir insan kimi tanımışlardır.İkinci Dünya Müharibəsi başlayanda İsmayıl İsmayılov könüllü olaraq cəbhəyə yola düşmüşdür. İlk vaxtlar Sovet ordusunun tərkibində İranda olmuşdur. Orada hərbi təlimlər keçdikdən sonra kiçik leytenant kimi ön cəhbəyə yola düşmüşdür. Sovet ordusunun 274-cü atıcı alayın 4-cü atıcı rotasının vzvod komandiri olan leytenant İsmayıl İsmayılov cəhbənin müxtəlif istiqamətlərində qəhrəmanlıq göstərmiş və göstərdiyi igidliyə görə bir çox mükafatlarla təltif olunmuşdur. 14 fevral 1945-ci ildə ona “Qırmızı Ulduz” ordeni verilmişdir. Leytenant İsmayıl İsmayılov Slovakiyanın azad edilməsi uğrunda gedən döyüşlərdə xüsusilə fədakarlıq göstərmişdir. O, 5 mart 1945-ci ildə Makulaş şəhəri yaxınlığındakı Poludzka kəndi ərazisində döyüşərkən ağır yaralanmışdır. Bu döyüşlər İkinci Dünya Müharibəsinin son mərhələlərində Sovet Ordusunun Almaniya ilə mübarizədə qazandığı əhəmiyyətli qələbələrdən birini təşkil edirdi. O, aldığı yaradan sonra 66-cı Tibbi sanitar Batalyonuna aparılmasına baxmayaraq aldığı güllə yarasından həlak olmuşdur. Leytenant İsmayıl İsmayılov Slovakiya Respublikasında Sovet Hərbi qəbristanlığında dəfn edilmişdir. İsmayıl İsmayılov və digər döyüş yoldaşlarının dəfn olunduğu bu məzarlıq onların xatirəsinin yad edilməsi və hörmətlə anılması üçün xüsusi bir məkana cevrilib. Bu cür qəhrəmanlar həm öz doğma torpağında, həm də döyüşdükləri yerlərdə əbədi olaraq xatırlanır.“Qırmızı Ulduz” ordenli leytenant İsmayıl İsmayılovun xatirəsi çox dəyərli və əzizdir. O, öz qəhrəmanlığı, igidliyi ilə xalqın yaddaşında əbədi qalacaq. Əlbəttə ki, Azərbaycan xalqı qəhrəman, cəsur oğulları heç vaxt unutmur və onların göstərdiyi igidlik, fədakarlıq və vətənə sevgisi hər zaman yaddaşlarda yaşayır. Onlar təkcə döyüş meydanında deyil, həm də xalqın ruhunda, tarixin hər bir səhifəsində əbədi izlər buraxmışdır.            Qəhrəmanlarımızın xatirəsi daim qorunur. Onların müharibələrdəki qəhrəmanlıqları, müstəqillik uğrunda apardıqları mübarizə, vətənə olan bağlılıqları gələcək nəsillərə nümunə olaraq qalacaq. Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində, o cümlədən Bakı, Gəncə, Şəki, Lənkaran və digər şəhərlərdə qəhrəmanlarımızın şərəfinə abidələr ucaldılıb, xatirə lövhələri və memorial komplekslər yaradılıb. Bundan əlavə hər il 9 May - Böyük Vətən Müharibəsinin Qələbə günü Azərbaycan xalqı tərəfindən böyük hörmət və ehtiramla qeyd edilir. Onların fədakarlıqları gələcək nəsillər üçün təkcə bir tarix deyil, həm də hər birimizin vicdanında bir alov kimi yanır. Cəlil Xəlilov  Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatının sədri, polkovnik