Qəhrəmanlar unudulmur! Mikayıl Qulubəyov – Alim, Mübariz, Qəhrəman
İkinci Dünya Müharibəsi dünya tarixinin ən qanlı və amansız müharibələrindən biri olmaqla yanaşı, keçmiş SSRİ xalqlarının, o cümlədən Azərbaycan xalqının qəhrəmanlıq salnaməsinə çevrilmişdir. Bu müharibə Azərbaycan üçün yalnız cəbhə döyüşləri deyil, həm də mənəvi sınaqları ilə yadda qaldı. Minlərlə azərbaycanlı döyüşlərdə iştirak etmiş, arxa cəbhədə isə xalq bütün resurslarını və gücünü səfərbər edərək qələbəyə töhfə vermişdir. Azərbaycan SSR müharibə dövründə SSRİ-nin əsas neft bazası kimi çıxış etmiş və qələbənin təmin olunmasında mühüm rol oynamışdır. Cəbhələrdə döyüşən azərbaycanlılar sırasında təhsilli, ziyalı kadrlar da xüsusi seçilirdi. Onlar yalnız döyüşçü deyil, həm də təşkilatçı, təbliğatçı, həkim, mühəndis, partizan kimi də fəaliyyət göstərirdilər. Bu qəhrəmanlardan biri də kimya elmləri doktoru, professor, partizan hərəkatının fəal üzvü Mikayıl Rəhim bəy oğlu Qulubəyov olmuşdur. Ailədən gələn maarifçilik və vətənpərvərlik ruhu Mikayıl Qulubəyovun bütün həyat və fəaliyyətinə təsir etmişdir. Mikayıl Qulubəyov 30 mart 1915-ci ildə Yelizavetpol qəzasının Mollavələdli kəndində (indiki Goranboy rayonunun Şəfəq kəndi) dünyaya göz açmışdır. Onun atası Rəhim bəy Qulubəyov dövrünün tanınmış maarifçisi, Zaqafqaziya Müəllimlər Seminariyasının məzunu, “Əməkdar müəllim” fəxri adına layiq görülmüş fədakar pedaqoq olmuşdur. Rəhim bəy ömrünü kənd yerlərində savadsızlığın aradan qaldırılmasına, təhsilin yayılmasına həsr etmişdi. Onun təşəbbüsü ilə qızlar məktəbə cəlb olunmuş, məktəblərdə axşam kursları təşkil edilmişdi. Belə bir ziyalı ailəsində böyüyən Mikayıl Qulubəyov ilk təhsilini atasından almış, 1933-cü ildə Quba Kənd Təsərrüfatı Texnikumunda, ardınca isə 1939-cu ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin Kimya fakültəsində (indiki BDU) təhsilini fərqlənmə diplomu ilə başa vurmuşdur. Elmi fəaliyyətə 1940-cı ildə Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı İnstitutunda (indiki ADAU) başlamış və üzvi kimya kafedrasında assistent vəzifəsində çalışmışdır. 1942-ci ilin martında ordu sıralarına çağırılan Mikayıl Qulubəyov qısa müddətdə hərbi hazırlıq keçərək Stalinqrad döyüşlərində iştirak etmişdir. 1942-ci ilin sonunda Şərq cəbhəsində gedən döyüşlərdə yaralanaraq almanlara əsir düşmüş və ardıcıl olaraq Almaniya, İtaliya, daha sonra Yuqoslaviyaya sürgün olunmuşdur. Lakin o, burada da təslim olmamış, 1943-cü ilin əvvəlində əsirlikdən qaçaraq Yuqoslaviya partizan hərəkatına qoşulmuşdur. Yerli partizanlar arasında "Doktor Mişa" ləqəbi ilə tanınan Mikayıl Qulubəyov həm döyüşçü, həm də təcrübəli kimyaçı və yaralılara yardım edən tibb işçisi kimi fəaliyyət göstərmişdir. O, Azərbaycan xalqının qəhrəman oğlu Mehdi Hüseynzadənin (Mixaylo) ən yaxın silahdaşlarından biri olmuşdur. Mehdi ağır yaralandığı zaman onu son nəfəsinə qədər qoruyan, qucağında can verən və gecənin qaranlığında üzü qibləyə məzar qazıb dəfn edən şəxs məhz Mikayıl Qulubəyov olmuşdur. Yuqoslaviya hökuməti onun xidmətlərini yüksək qiymətləndirərək Mikayıl Qulubəyovu "Qəhrəmanlıq ordeni" və "Qəhrəmanlıq medalı" ilə təltif etmişdir. Bu fakt Mikayıl Qulubəyovun beynəlxalq miqyasda tanınmış bir döyüşçü və insanlıq fədaisi olduğunu göstərir. Müharibədən qayıtdıqdan sonra Mikayıl Qulubəyov elmi fəaliyyətini davam etdirmiş, Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı İnstitutunda kafedra müdiri vəzifəsində işləmişdir. Kimya elmləri namizədi, daha sonra doktorluq dissertasiyası müdafiə etmiş, professor elmi adına layiq görülmüşdür. Alim kimi Azərbaycanda üzvi kimyanın inkişafında mühüm rol oynamış, yüzlərlə tələbəyə dərs demiş, bir çox gənc kimyaçının elmi rəhbəri olmuşdur. Onun elmi əsərləri həm Azərbaycanda, həm də keçmiş SSRİ məkanında tanınmışdır. Mikayıl Qulubəyovun həyatı bir Azərbaycan ziyalısının bütöv obrazını təqdim edir: ailədən qaynaqlanan maarifçilik, müharibədə göstərilən vətənpərvərlik və müharibədən sonrakı elmi fəaliyyət onun şəxsiyyətində vəhdət təşkil edir. O, öz dövrünün fədakar ziyalısı olmaqla yanaşı, həm də Azərbaycan xalqının Böyük Vətən Müharibəsində verdiyi əvəzsiz töhfənin canlı simvoludur. Azərbaycan xalqı bu gün də Mikayıl Qulubəyov kimi ziyalılarını, alimlərini, döyüşçülərini hörmətlə xatırlayır. Onun həyat yolu yalnız tarixi bir fakt deyil, həm də gənc nəsillər üçün vətənə, elmə və insanlığa xidmət nümunəsidir.
Cəlil Xəlilov Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatının sədri, polkovnik