Please ensure Javascript is enabled for purposes of website accessibility
Azərbaycan Respublikası Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatı
Veteranların təcrübəsindən biz daim bəhrələnməliyik, istifadə etməliyik
Heydər Əliyev

Respublika Veteranlar Təşkilatında 20 Yanvar - Ümumxalq Hüzn günü münasibətilə 18.01.2017-ci il tarixində keçirilmiş tədbir

Respublika Veteranlar Təşkilatının nümayəndələri, İkinci Dünya, Qarabağ, Əfqanıstan müharibəsi, əmək və Silahlı Qüvvələr veteranları 20 Yanvar - Ümumxalq Hüzn günü münasibəti ilə Şəhidlər Xiyabanını ziyarət etmiş, şəhid məzarlarına tər qərənfillər düzmüş, Əbədi Məşəl Kompleksi önünə gül çələngi qoymuşlar. Ziyarət başa çatdıqdan sonra Respublika Veteranlar Təşkilatının inzibati binasında 20 Yanvar - Ümumxalq Hüzn gününə həsr olunmuş tədbir keçirilmişdir.    Tədbir iştirakçıları çıxışlara başlamazdan əvvəl 20 Yanvar şəhidlərinin, eləcə də Azərbaycanın müstəqilliyi, ərazi bütövlüyü uğrunda canlarından keçmiş bütün şəhidlərimizin xatirəsini 1 dəqiqəlik sükutla yad etmişlər. Ziyalılar, media nümayəndələrinin də qatıldığı tədbiri giriş sözü ilə Azərbaycan Respublikası Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatın sədr müavini, ehtiyatda olan polkovnik Cəlil Xəlilov açmışdır. O, Azərbaycan tarixinin faciəli olduğu qədər də qəhrəmanlıq və şərəfli səhifələrindən sayılan 20 Yanvarla bağlı geniş məlumat vermişdir. Bu faciənin təməlinin hələ 1987-ci ilin oktyabrında ermənilərin Azərbaycana qarşı torpaq iddialarının həyata keçirilməsinə mane olan Heydər Əliyevin Siyasi Bürodan və SSRİ rəhbərliyindən uzaqlaşdırılması ilə başlandığını bildirən C.Xəlilov demişdir: “20 Yanvar Azərbaycan xalqının milli azadlıq və demokratiya uğrunda mübarizəsini boğmaq, xalqa ağır mənəvi zərbə vurmaq məqsədilə qabaqcadan düşünülüb hazırlanmış təcavüzkarlıq aksiyası idi.  Bu qanlı faciəni törədənlər Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin bərpasının qarşısını bütün vasitələrlə almaq istəyirdilər. Ermənilərin əsas mədsədi isə DQMV-in Azərbaycandan qoparılaraq Ermənistana biriləşdirilməsi idi. Bu məkrli planın ilk qurbanları Ermənistanda yaşayan azərbaycanlılar oldu. 1989-cu ilin sonunda Ermənistanda azərbaycanlılara qarşı son etnik təmizləmə həyata keçirilməklə, 230 min azərbaycanlı dədə-baba torpaqlarından qovuldu. Deportasiya zamanı 255 nəfər öldürüldü, 1200 adam yaralandı, 31 min ev və digər əmlaklar talan edildi. Bu olaylara Moskva göz yumur, Azərbaycanın o vatkı rəhbərləri isə səriştəsiz mövqe nümayiş etdirirdilər. 1989-cu ilin sonu, 1990-cı ilin yanvarında Azərbaycanda ictimai-siyasi vəziyyət kəskinləşdi, mövcud iqtidarın hadisələrə nəzarəti xeyli zəiflədi, hakimiyyət böhranı və qarşıdurma dərinləşdi. 1990-cı il yanvarın 19-na keçən gecə Bakıya  qanunsuz olaraq, fövqəladə vəziyyət elan edilmədən yeridilən SSRİ Müdafiə Nazirliyinin, Daxili Qoşunların və DTK-nın hərbi birləşmələri şəhərdə “Udar” kod adlı əməliyyat həyata keçirməklə SSRİ və Azərbaycan SSR Konstitusiyalarını kobud surətdə pozdular. Görünməmiş qəddarlıqlar törətmiş həmin hərbi qruplaşmanın tərkibi qvardiya hava-desant diviziyalarının üç alayı, motoatıcı diviziya, xüsusi təyinatlı briqada, dəniz piyadaları, DTK-nın xüsusi təyinatlı “Alfa” qrupu, Ctavropol vilayətindən toplanmış əksəriyyəti ermənilərdən ibarət xalqımızın qanına susamış vəhşilər idi. İri hərbi kontingentin Bakını zəbt etməsi xüsusi qəddarlıq və misli görünməmiş vəhşiliklərlə müşayiət edilməklə, Bakıda və Respublika rayonlarında 147 nəfər öldürülmüş, 744 nəfər yaralanmış, 841 nəfər qanunsuz həbs olunmuşdur. Hərbi qulluqçular tərəfindən 200 ev və mənzil, 80 avtomaşın, o cümlədən təcili yardım maşınları, dövlət və şəxsi əmlak məhv edilmişdir. Həlak olanların arasında qadınlar, uşaqlar və qocalar, həmçinin təcili yardım işçiləri olmuşdur.  Tanklar və BTR-lər qarşılarına çıxan hər şeyi əzir, hər yan amansız atəşə tutulur, insanlar nəinki küçələrdə, hətta avtobusda, öz mənzillərində güllələrə tuş gəlirdilər. Həmin ağır günlərdə, 1990-cı il yanvarın 21-də ulu öndər Heydər Əliyev Azərbaycanın Moskvadakı daimi nümayəndəliyində çıxış edərək, xalqla birgə olduğunu bildirdi. O, 20 Yanvar faciəsinə siyasi qiymət verdi, qanlı faciənin törədilməsinə görə mərkəzi və respublika rəhbərlərini ittiham etdi. Bu tarixi çıxışın mətni dünyaya, respublikaya geniş yayıldı. Xalqın qəlbində ümid çırağı yandı”. C.Xəlilov daha sonra demişdir: “20 Yanvarın 1999-cu ildən etibarən Ümumxalq hüzn günü kimi keçirilməsinin Əmək Məcəlləsində əksini tapması da məhz ümummilli lider Heydər Əliyevin xidmətidir”. Tədbirdə çıxış edən digər şəxslər də 20 Yanvarın Azərbaycanın müstəqilliyi və ərazi bütövlüyü uğrunda həlak olmuş şəhidlərin xatirəsini yad edilməsi, həm də Azərbaycan xalqının qəhrəmanlıq, birlik günü olduğunu vurğulamış, şəhidlərin heç unudulmayacaqlarını, xalqımızın yaddaşında əbədi yaşayacaqlarını qeyd etmişlər.

2017-01-18 00:00:00
1550 baxış

Digər xəbərlər

DTX erməni təxribatlarının qarşısını qətiyyətlə almaqdadır

Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti (DTX) Ermənistan xüsusi xidmət orqanları tərəfindən əməkdaşlığa cəlb olunan 1980-ci il təvəllüdlü Əhmədov Rəşad Əhməd oğlu, habelə ölkəmizə qarşı təxribat-pozuculuq fəaliyyəti ilə məşğul olan 1991-ci il təvəllüdlü Əmirov Rövşən Musa oğlunu məsuliyyətə cəlb edib. Hər iki şəxs ölkəmizdə etnik və dini zəmində düşmənçilik yaratmaq, Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünün parçalanmasına açıq çağırışları özündə ehtiva edən videomateriallar hazırlamaq və digər pozuculuq fəaliyyətində ittiham olunur. DTX-nin Ermənistanın xüsusi xidmət orqanları tərəfindən əməkdaşlığa cəlb edilən şəxslərlə bağlı son əməliyyatı qurumun növbəti uğurudur. Azərtac xəbər verir ki, bunu Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatının sədr müavini, polkovnik Cəlil Xəlilov söyləyib. C.Xəlilov deyib: “DTX dövlətimizin və xalqımızın təhlükəsizliyinin qorunmasında mühüm rol oynayan, bu istiqamətdə böyük əmək sərf edən dövlət qurumudur. DTX-nin yaxın bir il ərzində İran və Ermənistanın xüsusi xidmət orqanlarının Azərbaycandakı fəaliyyətini ifşa edən çoxsaylı əməliyyatları bu qurumun dövlətimizin və xalqımızın təhlükəsizliyinə böyük töhfələr verdiyini göstərir. Bütün bu əməliyyatlar, eləcə də sonuncu əməliyyat göstərir ki, DTX dövlətimizin təhlükəsizliyinin keşiyində ayıq-sayıq dayanmaqdadır və anti-Azərbaycan qüvvələrinin qarşısını qətiyyətlə alır. DTX-nin yüksək peşəkarlığı və ayıq-sayıqlığı bunu söyləməyə imkan verir ki, düşmənlərimiz bu günə qədər olduğu kimi, bundan sonra da arzularına çata, ölkəmizlə bağlı təxribatçılıq planlarını həyata keçirə bilməyəcəklər”. Polkovnik ictimaiyyətin, hər bir vətəndaşın bu kimi məsələlərdə hüquq-mühafizə orqanlarına dəstək verməsinin vacibliyini də qeyd edib: “Azərbaycanın hüquq-mühafizə orqanları, güc qurumları yüksək peşəkarlıqla fəaliyyət göstərir, ölkə daxilində təhlükəsizliyin, sabitlik və asayişin qorunmasını yüksək səviyyədə təmin edir. Bu məsələdə vətəndaşlar da hüquq-mühafizə orqanlarına kömək göstərməli, şahid olduqları şübhəli hadisə və şəxslərlə bağlı dərhal əlaqədar qurumları məlumatlandırmalıdır. Unutmayaq ki, yalnız ictimaiyyətin özünün yaxından iştirakı, birliyimiz və həmrəyliyimiz sayəsində bütün bu təhlükələrin qarşısını zamanında ala bilərik”.  

Hamısını oxu
Elçin Rzayev 100 yaşlı qəhrəman veteranı təbrik edib

Bu gün İmişli Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Elçin Rzayev RİH-nin məsul işçiləri, YAP İmişli rayon təşkilatının əməkdaşları və hüquq-mühafizə orqanlarının rəhbərləri ilə birlikdə Böyük Vətən müharibəsinin iştirakçısı, rayonun Qaralar kəndindən olan Nuriyev Nəbi Balı oğlunun 100 yaşı tamam olması münasibətilə evində görüşüb. Veteran.gov.az bu barədə İmişli Rayon İcra Hakimiyyətinə istinadən məlumat verir. Görüş zamanı icra başçısı və digər iştirakçılar Nəbi kişini doğum günü münasibəti ilə təbrik edib və ən xoş arzularını çatdırıblar. 100 yaşlı veteran görüşdə Böyük Vətən müharibəsi ilə bağlı xatirələrini bölüşüb, gələn qonaqlara göstərdikləri diqqət və qayğıya görə öz minnətdarlığını bildirib. Daha sonra Nəbi kişi 100 illik yubileyi münasibətilə RİH başçısı tərəfindən Fəxri Fərmanla təltif edib. Xatırladaq ki, Nəbi kişi 1942-ci il fevral ayının 28-də cəbhəyə yollanıb. 130-cu atıcı alayın tərkibində döyüş yolu keçən Nəbi Nuriyev elin, obanın igid oğullarından biri kimi tanınıb. Döyüşlərdə göstərdiyi şücaətə görə ona çavuş rütbəsi verilərək bölmə komandiri vəzifəsi tapşırılıb. Sovet-yapon müharibəsində də o, ağır döyüşlərdən keçib. Yaponların cəngavər generalı sayılan Kvantın döyüşən ordusu ilə üz-üzə gəlib. O, burada da qəhrəmanlığını və cəsurluğunu göstərib. Yaponiyanın Vadlin şəhərinədək döyüş yolunu davam etdirən Nəbi Nuriyev həmin ordunun təslim olunması əməliyyatında da xüsusi fəallığı ilə seçilib. Nəbi Nuriyevin təltifləri sırasındakıbir sənədi əvvəlkilərindən daha dəyərli yadigar kimi əzizləyir. Bu, ümummilli lider Heydər Əliyevin Böyük Vətən Müharibəsində faşizm üzərində çalınan qələbənin 55 illiyi ilə bağlı 2000-ci ildə imzaladığı Sərəncamdır. Həmin Sərəncamla Nəbi Nuriyev də “1941-1945-ci illər müharibəsi veteranı” döş nişanı ilə təltif olunub. Görüşün sonunda 100 yaşlı veteranımız bir daha təbrik edilib, ona möhkəm cansağlığı arzulanılıb və xatirə şəkilləri çəkilib.  

Hamısını oxu
lham Əliyev Dövlət Agentliyinə 10,05 milyon manat ayırdı - SƏRƏNCAM

Prezident İlham Əliyev Bakı şəhərinin Xətai rayonu ərazisində avtomobil yollarının yenidən qurulması işlərinin davam etdirilməsi ilə bağlı əlavə tədbirlər haqqında sərəncam imzalayıb.    Bununla bağlı AZƏRTAC məlumat yayıb.  Sərəncama əsasən, Bakı şəhərinin Xətai rayonu ərazisində avtomobil yollarının yenidən qurulması işlərinin davam etdirilməsi məqsədilə “Azərbaycan Respublikasının 2020-ci il dövlət büdcəsində dövlət əsaslı vəsait qoyuluşu (investisiya xərcləri) üçün nəzərdə tutulan vəsaitin bölgüsü”ndə avtomobil yollarının tikintisi və yenidən qurulması üçün göstərilmiş vəsaitin 10,05 milyon manatı Azərbaycan Avtomobil Yolları Dövlət Agentliyinə ayrılıb.

Hamısını oxu
Ana vidası

Xaliyar Səfərov müasir özbək ədəbiyyatının tanınmış nümayəndələrindəndir. O, 1983-cü ildə Özbəkistanın Qaşqadərya vilayətinin Çırakçı rayonunda anadan olub. 2005-ci ildə Səmərqənd Dövlət Universitetinin özbək filologiyası fakultəsini bitirib. Əsərləri “Şərq ulduzu”, “Gənclik” jurnallarında, eləcə də “Özbəkistan ədəbiyyatı və sənəti”, “Kitab dünyası” və digər nəşrlərdə dərc olunub. Əsərləri rus, türk, qırğız və qaraqalpaq dillərinə tərcümə olunub. “Aysız gecələr” (2010, hekayələr), “Qanadsız quşlar” (2015, povest və həkayələr), “Namus və həyat” (2019, povest və hekayələr), “Anamın yalanları” (2024, hekayələr) adlı kitabları nəşr olunub. Hazırda “Özbəkistan tarixi” telekanalının “Elmi-populyar telefilmlər” redaksiyasının baş redaktorudur. Moderator.az Xaliyar Səfərov tərəfindən redaksiyamıza təqdim edilən “Ana vidası” hekayəsini oxuculara təqdim edir. 1 Nəzir kişi kolxozda suçu olaraq işləyirdi. Pambıq yığımı bitəndə hər gün qonşularla həşər yoluyla evdən-evə pambıq çıxarır və həyətin bir küncünə toplayırdılar. Bu gün də həşərdə idi. Axşam vaxtı evə qayıtdı. Solmuş üzünü kədər bürümüşdü. Adətən işdən gəlib, evə girər-girməz yemək soruşardı. Ərini bu halda görəndə Müəzzəm xalanın ürəyi sarsıldı. – Sənə nə olub? Eşikdə fikirli dayanan Nəzir kişi kədərlə cibindən körpə ovucu boyda iki kağız çıxardı. – Bu lənətə gəlmiş çağırış vərəqəsi mənə də gəldi. – Vay, vay... – uzun, qalın saçlarını iki hörən bərvəstə Müəzzəm xalanın əl-ayağı titrədi. – İndi nə edək? Bu nə həyatdı axı. – Məni qoy kənara, burda Polatı da yazmışlar... – Nə? – oğlunun adını eşidən ana huşunu itirdi. Gözlərini qaranlıq bürüdü. Divara söykəndi. Hər ikisi də, ər də, oğul da getsə... Burda həyat, dolanışıq necə olacaq? Polat nişanlıydı. Aman Allahım… – Mən bu imtahana hazıram! Bilirdim ki, bu gün gələcək, amma Polat... – Nəzir kişi udqundu. – Uşaqlarım haqqında düşünürəm. Onların günahı nə idi axı? – Sınaq deyirsiz, bu sınaq bizi bitirəcək. – Bu müharibə gündən-günə şiddətlənir. Əli silah tutan kim varsa, hamısını dartıb aparır. Mən hətta Kəmal və Cəmşiddən də çox narahatam... Eyvanda çay qaynadan kiçik oğlu – məktəbdə 9-cu sinfdə oxuyan Cəmşid onların sözlərini eşidib, anasının yanına gəldi. – Niyə ağlayırsan, ana? Müəzzəm xala onu qucaqlayıb, daha da möhkəm ağlamağa başladı.  Biz bitdik balam. Biz bitdik… Atanla qardaşı Polat müharibəyə gedəcək... Yeniyetmə oğlanın sanki bədəni dondu... 2 1942-ci ilin baharı. Göy buludlu. Yağış yağacaq sanki. Qapı döyüləndə “Ərimdən məktub var mı? Oğlumdan xəbər varmı?” - deyə tələsən Müəzzəm xala evin qarşısında dayanan hərbi maşını görüb sanki dondu. – Məni bağışlayın, – maşından düşən əsgər nəzakətlə dedi. Sonra cibindən bir vərəq çıxardı. – Bu nə? – Müəzzəm xala belə desə də, əslində bunun nə olduğunu yaxşı bildiyi üçün titrədi. – Kəmal Fəxriddinov oğlunuzdur? Ana cavab vermək əvəzinə başını zəif tərpətdi. – Vətən təhlükədədir! – Hərbçi təkid etdi. – Bütün qüvvələr müharibəyə səfərbər olunub! Sabah oğlunuzla Vətəni müdafiə etməyə gedəcəyəm! Bizi Vətənin azadlığı gözləyir! Bu şərəfli vəzifəni yerinə yetirəcəyik! – Vətən də var olsun... – Müəzzəm xala yaylığının ucunu dodaqlarına sıxıb ağladı. – Vəzifə də ölsün! Bu necə bədbəxtlik axı? Ərim müharibəyə getdi. Böyük oğlum da getdi. Hər gün onları gözləyirəm. Nə məktub var, nə xəbər! İndi bu uşağımı da istəyirsiniz! Mənə baxan bu oğlumdur! Göndərə bilmərəm! – Nə?! – əsgərin dodaqları bürüşüb, sifəti dəyişdi. – Vətənin müdafiəsi müqəddəs borcumuzdur! Kim bundan imtina edərsə, Vətən xaini sayılır! Düz alnından atılır! Oğlun harada? Tez çağır! Müəzzəm xala başını tutdu. –  Sənə deyirəm, oğlun harada?! Müəzzəm xala titrədi. – Can balam. Sənin də anan vardır axı... – dedi yalvaran səslə. Kəmal həyətin kənarı, odun yığımı yanından tualet üçün çuxur qazırdı. Anasına qışqıran əsgərin səsini eşidib, buraya gəldi. Əynini toz-torpaq örtmüş, kir-pasın içində idi. – Kamal sənsən? – deyə əsgər soruşdu. – Bəli. – Niyə gizlənirsən? – Yox, gizlənmədim. – O zaman tez ol, mənimlə gedəcəksən! – Yox, onu aparmayın, – birdən yalvarmağa başladı ana. – Mənə baxan, başımın üstündə olan bu oğlumdur axı! – Nə dediyini başa düşürsən? – deyə əsgər Müəzzəm xalaya qışqırdı. – Mənimlə gedəcək. Tez ol, gəl. – Yox! – ana əsgərin yolunu kəsdi. – Uşağımı verməyəcəyəm! Atası müharibədə, qardaşı müharibədə! Hərbiçi fit çaldı, o mindiyi maşından iki zabit düşüb gəldi və Kamalın əllərini qatlayıb, maşına saldı. – Dayanın! – ana ağladı. – Heç olmasa uşağımın paltarlarını verim! – Heç nə lazım deyil! Səsini kəs, yetər! Unutma, hər şey cəbhə üçün! Hər şey bir göz qırpımında baş verdi. Maşın getdi. Müəzzəm xala oğlunu aparanların izində addımlayıb qaldı.  Ana? Müəzzəm xala başını qaldırıb baxdı və qarşısında kiçik oğlunu görüb zəlil oldu. – Ay balam, ay balam?! – deyə Cəmşidi qucaqladı. – Qardaşlarınla ​​indi oynayıb güləndə necə kədərli durursan, balam. Zamana od düşdü. Sən və məni yandırdı, balam. Yandırdı... Qardaşını maşına basıb apardılar. – Ana... – Cəmşid anasının yaşli gözlərinə baxdı. – Dünən Əbdürəhim kişinin oğlunu da belə aparmışlar. Onlar Allahdan qorxmurlar... – Üç oğul dünyaya gətirdim deyə sevinirdim. Mən sizləri müharibə üçün doğmuşam, balam... Müharibə üçün doğmuşam... Atasının və qardaşlarının həsrətindən qəlbi göynəyən Cəmşid, anasına necə təsəlli verəcəyini bilmirdi. O zaman ildırım guruldadı, yağış yağmağa başladı. 3 Müəzzəm xalanın iki gözü qapıdan ayrılmadı. Qapı döyüləndə, “uşaqlarımdan məktub gəlib yada atası ona şad xəbər göndərib”, deyə qaçaraq çıxırdı. Nə vaxtsa, qapıdan yemək axtaran, dərisində qaşınma olan Alapər içəri girirdi. Sonra sahibəsinin ayaqları altına uzanırdı. – Tövbə, tövdə, it doymadığı zaman oldu... Müəzzəm xala öz-özünə mızıldanıb qapıdan çıxdı. Ətrafına baxır. Qonşu həyətdən körpənin səsi, ananın fəryadı eşidildi. – Ağlama, balam, ağlama, bu ağlamanı müharibədəkilər bilirmi? Sağ olsa, bir gün sənin atan pəncərədən işıq kimi evimizə girəcək. O zaman ağlamağı unudacaqsan, balam. Allah qoysa, o günlər gələcək... Müəzzəm xalanın sanki ürəyi patladı. Bu səs, bu fəryad sanki qonşu evdən deyil, bütün anaların ürəyindən gəlirdi. O da ümid edirdi: bir gün ata-uşaqlar içəri girəcək, onların evi yenidən işıqla dolacaq. Əri yenə səhərdən nas çəkib, onlara qışqırmağa başlayır. – Qışqırsa da, nas çəksə də razıydım... – Müəzzəm xala darıxdı. – Oğulları ilə evdə olsa daha yaxşı olardı. Kaş uşaqlarım yanımda olaydı... Küçədən qara paltarlı gənc qadın uşağıyla keçirdi. Kədərli, ümidsiz idi... Yanında olan balaca qızcığaz da məhzun idi. Ana və uşağın üzünü kədər bürümüşdü. – Yazıq Nəsibə... Əri ilə bir il də yaşamadı, Vahidcanı da döyüşə göndərmişdi. Yaxınlarda qara məktub gəldi... Müəzzəm xala kədərləndi. Elə bu vaxt küçənin başından axsaq briqadir göründü. – Səhərdən hamı çapığa çıxsın! Bu da bir cəbhə! Kolxozumuzun bütün oğlanları, kişiləri müharibədə! Onlar Vətən uğrunda canlarını verəndə bizim oturub baxmağa haqqımız yoxdur! Pambıq sərvətimizdir! Onu vaxtında yetişdirib, məhsulu zavodlara göndərməliyik! Siz yetişdirdiyiniz pambıq müharibədəki həyat yoldaşınıza, övladınıza isti paltar olacaq! – Kişi olmadan öl! – Əvvəlcə Müəzzəm xalanın ağlından bu fikir keçdi. Sonra ona yazığı gəldi. – Sağlam olsa o da gedərdi... Bu zaman küçənin o tayından bir oğlan həyət tərəfə qaçdı. Ardınca “Davuççəmi ver!” deyə qardaşı ağlayıb gəlirdi. O zaman Müəzzəm xala indi bahar olduğunu düşünüb təbiətə baxdı. Ağaclar yaşıl, ətraf mavi, amma bu heç kəsi sevindirmədi... Qadın “Uşaqlarımsız baharı neynirəm”, deyirmiş kimi darvazanı bağlayıb, içəri keçdi. Bu 1944-cü ilin baharı idi... Axşam darvaza döyüldü. Qonşular olduğunu düşünərək qapını açan Müəzzəm xala hərbi komissarın astanada dayandığını görüb özünü itirdi. – Cəmşid Fəxriddinov sizin oğlunuzdur? Ana nəfəsini dərirmiş kimi əsgərə baxdı. Rəngi ​​solğun idi. – Cəmşid Fəxriddinov sizin oğlunuzdur? – komissar təkrarladı. – Mənim ərim, üç uşağım müharibədədir! – bu söz necə ağzından çıxdı, özü də bilmədi. – Sovet ordusu qalib gəlməyə başladı. Ancaq müharibədə tam qələbə qazanmaq üçün yenə də adamlar lazımdır! – Sizə deyirəm, ərim müharibədə, uşaqlarım müharibədə! Onlardan nə məktub, nə də bir xəbər var! Onlar sağdır, yoxsa ölü, bilmirəm! – ana ağladı. – Yenə məndən başqa nə istəyirsən! Özüm gedim?! – Güc tətbiq etməyə məcbur etməyin! Hələ getməli olduğum yerim var. Olmasaydı, maşına mindirər, götürərdim. Yaxşısı, oğlunuz səhər saat altıda əyvanda olsun! Gənc komissarın hər bir sözü ananın ürəyinə nəştər kimi ilişirdi. Sözünü dedikdən sonra qayıdıb getdi. Müəzzəm xala qapını bağlayarkən, hönkürərək ağladı. – İndi nə edəcəm? O göz yaşlarını göstərməmək üçün həyətin küncünə, əri basdıran pambıq yığıma tərəfə keçdi... ...Səhəri gün iki nəfər əsgər Müəzzəm xalanın evinə soxuldu. – Oğlunuz haradadır? – dedi ağsaqqal. – Cəmşid Fəxriddinov haradadır?! Onu haraya gizlətdiniz?! – soruşdu o birisi. – Dünən gecə də dedim ki, mənim belə uşağım yoxdur! Hamısı müharibədədir... – deyə ana hönkürtü ilə ağladı. – Yalandır! Sizin iki oğlunuz müharibədədir. Biri isə evdə! – Mənə bax, ərim döyüşə gedib, uşaqlarım sağdır? Əvvəlcə mənə bundan danış! – deyə ana əzgin-əzgin soruşdu. – Sağdır! – Sağdırsa, niyə onlardan nə məktub, nə də bir xəbər var?! – Bunu biz də bilmirik! Mənim də oğlum müharibədədir! – dedi böyüyü. – Bir ildir ki məktub almıram! Ölüdür, diridir, bilmirəm! Amma nə edim? Hər şey cəbhə üçün! Söyləyin, oğlunuz haradadır? – Mənim oğullarım müharibədə! – ana qışqıraraq cavab verdi. – Məndən daha nə istəyirsiniz, ey vicdansızlar! Budur evim, budur həyətim! İnanmırsınız, baxın! – Axtaracağıq! – deyə əmr etdi böyüyü. Onlar evi, mətbəxi, başqa otaqları, hətta odunxanaya da baxdılar. Cəmşid yox idi. Zabitlər ğərəm yığımı yanına gedəndə Müəzzəm xala dözəmədi. – Sizlərə nə deyirəm! – deyə qışqırdı. – Məni yandırmayın! Ərim, üç uşağım kifayətdir! Gedin, gedin! Əksinə, ərim və uşaqlarımdan xəbər verin. – Sən sovet ordusunu aldatmağa çalışma! – deyə ordu rəisi səsini qaldırdı. – Mən oğlanları göndərib, qayıdacağam. O vaxta qədər oğlunu tapmasan, bizdən yaxşılıq gözləmə! Əsgərlər saçları ağarmış, yanmış, çox ağladığından üzü dərddən qırış-qırış olan, yaşı əlliyə çatmamış, kədərlənən Müəzzəm xalaya baxırdılar. Əsgərlər bir daha bu yerə addımlamasalar da, qonşular, bəzən kolxoz rəisi başını bulayıb həyətdə dağınıq, çılğın halda odun yığınının ətrafında gəzən Müəzzəm xalanı görüb geri dönürdülər. Bəzən ona yemək gətirirdilər. Yazıq ana gətirdikləri yeməyə baxmırdı, əlindən alıb, odun yığını tərəf getməyə başlayırdı. Bu başqalarında şübhə yaradırdı: “Yazıq... ağlını itirib...”. Müəzzəm xala dərdkəş və yanan qonşu qadınların müəmmalı baxışları, suallarına cavab verməyi istəmir, bəlkə qulaq asmır, gözləri yaşla üzünü çevirir, darvazaya baxır, sonra hönkürərək odun yığını tərəfə keçirdi... – Ağlını itirib... Əvvəl belə deyildi... – Əri və oğullarından məktub olmadığı üçün bu vəziyyətə düşmüşdür bəlkə? – Bəs, başqalarının da ürəyini qırmayın., – deyə hönkürdü bir qadın. – Xəbər gözləyə-gözləyə, gözlərim deşilib... Bu yazığın əri, üç oğlu da müharibədə... Qonşular da kədərlənərək evlərinə dağıldılar. Sınaq günləri vardı. Radiodan müharibə bitib, sovet ordusu Almaniyanın Brandenburq darvazasına yaxınlaşdığını dedilər, amma yaxınlarını müharibəyə göndərmiş analar və qadınların, gəlinlərin səbri tükənirdi. Yerlərdə həsrət məktubları əvəzinə qara məktublar çoxalır, işıqları sönən evlər, qara donlu analar, qadınlar bürüyürdü... Dörd ildən artıq vaxtdır ki, əri və oğullarından xəbər tutmayan Müəzzəm xala evə girməz, iki gözü darvazada, bəzən qapıda, bəzən təndirin qabağında, bəzən odun yığını yanında ağlayırdı... Nəhayət, gözlənilən gün gəldi: “Sovet ordusu qalib gəldi!” Bütün evlərdə, küçələrdə bayram başladı. Qadınlar bir-birini təbrik edir, alınlarından öpür, sevincdən ağlayır və “İndi gəlirlər...” deyərək həyəcanlanır, şirin xəyallar edirdilər... Müəzzəm xala da odun yığını yanında əvvəlkindən çox gəzirdi. O nədir deyə pıçıldar, amma səsi özündən başqa heç kimə eşidilməzdi. Ətrafda sevinc küləyi əsir, ev sahibləri müharibədən qayıdır, kimsə sağlam, kimsə qolunu, kimsə ayağını itirib, kiminsə beyni yerində deyil... Amma cismani qüsurlar ikinci plandaydı. Belə xoş günlərin birində Müəzzəm xalanın ikinci oğlu Kamal müharibədən qayıtdı. O arıqlamış, çubuq kimi olan, paltar içində canlı bədəni deyil, quru skelet olan anasını görəndə, əvvəlcə tanımadı. – Balam! – dedi Müəzzəm xala və onu qucaqladı. – Sağlamsan, balam? Başına dönüm ay oğul. Başına dönüm... Ana balasının görüşünə doymadan üzündən, gözlərindən öpür, gözlərindən axan yaşlara mane ola bilmirdi. – Atan və qardaşını da görmüsün? – deyə soruşdu. Kəmal baş tərpətdi. – Balam, sağ-salamat gəlmisən, bəlkə bu yaxınlarda atan və qardaşın da gələcək... – Cəmşid harada? – deyə soruşdu döyüşdən eti sərtləşən Kəmal. Ana birdən oyandı. Əvvəlcə ətrafa baxdı, darvazanı bağladı. Sonra “İndi” deyə həyət axırına, odun tərəfə getməyə başladı. – Balam, indi çıxa bilərsən... Ananın bu səsini heç kim eşitmədi. Kəmal təəccüblənib dururdu. Müəzzəm xala odun yığını yanına gedib evin gözündən uzaq bir ucundan iki-üç bağlama odun götürdü. – Cəmşid, balam. Müharibə bitdi, indi çıxa bilərsən. Bax, qardaşın Kəmal da gəlib! O yerdən heç bir səs gəlmirdi. – Balam, artıq qorxma. Müharibə bitdi, sərbəst danışın, çıx indi. Yenə cavab olmadı. Müəzzəm xala sürünərək, yığın arasına girdi. Kəmal anasının bu hərəkətlərini həyrətlə izləyirdi. Bir andan sonra ananın “Bala-a-aam!” deyən qışqırığı eşidildi. Kəmal tələsərək gəldi. Görürsə, odun yığınlarının arasında yer açılan və dərin çuxur qazılıb. Yadına düşdü: bu həmin, döyüşə gedən gün qazılmış və yarımçıq qalmış tualet yeriydi. Birdən Kəmal müharibənin səngərlərini düşündü. Orada əsgərlər canlarını qurtarar, qəfil hücumlar edərdilər. Buradaysa döş qəfəsinə bıçaq vurulan kiçik qardaşı Cəmşid ölü yatırdı. Ana isə oğlunun başını sinəsinə sıxaraq özünü söyürdü... – Sən müharibəyə gedəcəyəm, dedin, mən göndərdmədim. Mən sənə qardaşının qazdığı tualet çuxurunda gizlən demişdim. Deməli müharibəyə getsən yaxşıydı? Səni gizlətmədən mən ölüm. Səni niyə belə gizlətdim? Niyə? Niyə?! Bax, qardaşın Kəmal gəlib, bir gün atan Polat da gələcək. Tələsməsən, bir gün sən də gələrdin, ay balam. Bu nə bədbəxtlik, balam. Ana olmadan mən ölüm, balam... Kəmal nə edəcəyini bilmədən səngər divarlarına baxdı. Gördü ki, bir tərəfdə tualet də var idi. O biri tərəfdəysə çarx oyulmuş və orada gildən düzəldilmiş alman əsgərləri cərgələri vardı... Sinələrində güllələrlə yatırdılar... Gildən hazırlanmış tanklar çatlamış, parçalanmışdı. Hasarın bir küncündə taxta avtomat vardı. Kəmal qeyri-ixtiyari onu əlinə alıb, sanki atmaq istəyirmiş kimi ətrafa baxdı. Sonra gözü divardakı yazıya dikildi: “Cəmşid – dizərtir!” Amma onun üstündən xətt çəkilmişdi. Altında iri hərflərlə “Anam üçün müharibəyə getmədən, burada özümlə döyüşürəm!” deyə yazılmışdı... Kəmal hər şeyi başa düşdü – qardaşı döyüşdə məğlub olmuşdu... Anasına baxdı. Oğlunun başını köksünə qoyub oturmuş Müəzzəm xala göz yaşlarını saxlaya bilməz, özünü söyür, vidalaşır, sinəsinə yumruq vurub ağlayırdı... Xaliyar SƏFƏROV Özbəkcədən tərcümə etdi: Rəhmət Babacan            

Hamısını oxu