Alman faşizmi üzərində  qələbənin 80  illiyi...  ...1942-ci ilin məşəqqətli günləri idi. Bu o vaxtlar idi ki, ölkəmizə qəfildən hücum edən alman-faşist qoşunları artıq Şimali Qafqazın ətəklərinə qədər gəlib çıxmışdılar. Mozdak şəhəri ətrafında qızğın döyüşlər gedirdi. Belə bir ağır zamanda Fətulla da Cəlilabad rayonunun Pakrovka (indiki Günəşli)  kəndindən cəbhəyə yola salınır. Fətulla Niftullayev o qanlı-qadalı günləri belə xatırlayırdı: -İlk döyüş yolum Stalinqrad cəbhəsindən başlayıb. 1942-ci ilin iyun ayı idi. Kotelnikov yaşayış məntəqəsi uğrunda ölüm-dirim mübarizəsi aparırdıq. Faşistlər şəhəri talan etmiş, taxıl anbarları olan yerləri yandırıb külə döndərmişdilər. Birdən komandirimiz Aleksandr Zolotnikovun və vzvod komandiri Baloğlan Şükürovun “İrəli, hücum!” sözlərini eşitdik. Mərmilər böyrümüzdə partlayır, güllələr qulaqlarımızın yanından keçirdi. Azğın faşistləri geri oturtmaq üçün sinəmizi qabağa vermişdik. Düşmən məğlub olmaq istəmirdi. Yoldaşlarımızla hücuma keçib düşməni məhv etmək qərarına gəldik. Elə düşündüyümüz kimi əməliyyatı da həyata keçirtdik. Ağır yaralandığım üçün huşumu itirmişdim. Qospitalda gözlərimi açıb özümə gələndə yanımda rayonumuzun Suluçeşmə kəndindən olan Qəhrəman Atayevi və general Həzi Aslanovu gördüm. Həzi Aslanov qayğıkeşlik göstərib dodaqlarımı su ilə islatdı,  sifətimdəki qanı sildi. Sonra alnımdan öpərək  ayrıldı... Fətulla Niftullayev sağaldıqdan sonra  yenidən ön cəbhəyə, 77-ci diviziyanın döyüşdüyü cəbhəyə göndərilir. O, Krasnodar diyarının azad edilməsində, Ukraynanın Zaparojye, Xerson, Krım vilayətlərinin alman-faşist işğalçılarından təmizlənməsində fəal iştirak edir. Fətulla Stalinqradın, Rostov-Don, Novorossiysk, Simferopol, Sevastopol, Taqanroq və başqa yaşayış məntəqələrinin azad olunmasında və müdafiə edilməsində döyüş yoldaşları ilə birgə böyük rəşadət göstərir. 1944-cü ildə Fətulla Niftullayevin döyüş yolu Keniqsberqdən keçir. Qızğın döyüşlərin birində ağır yaralandığı üçün əsir düşür. Onun uzaq yerlərdə - əsir düşərgəsində çətin və məşəqqətli günləri başlayır. Nəhayət, əsir düşərgəsindən qaçıb Fransa partizanlarına qoşulur. Fransa müqavimət hərəkatının fəal iştirakçısı olur. Alman faşizminə qarşı fransız partizanları ilə birgə mübarizə aparır. Partizanlar arasında böyük nüfuz qazana bilir. Fransa KP MK-nın rəhbəri olan Marsen Kaşen şəxsən özü onunla tanış olub igid qafqazlı balasına xeyir-dua verir. Fətulla Niftullayev alman faşistlərilə müharibənin bizim qələbəmizlə başa çatması xəbərini də elə Fransada olarkən eşidir.. Vətənin müdafiəsi naminə müharibəyə könüllü gedən Fətulla Niftullayev döyüş cəbhələrində rəşadətli əsgər kimi göstərdiyi şücaətlərinə görə “I dərəcəli Şərəf”, “I dərəcəli Vətən müharibəsi”, “Qırmızı Ulduz” ordenləri ilə, “Qafqazın müdafiəsinə görə”, “Stalinqradın müdafiəsinə görə”, “Simferopolun alınma- sına görə”, “Varşavanın alınmasına görə”, “Kensbirqin alınmasına görə” və “Almaniya üzərində qələbəyə görə” medalları ilə təltif olunub. Xatırladaq ki, Böyük Vətən müharibəsi illərində torpaqlarımızı düşmənlərdən qorumaq üçün təkcə  Cəlilabad rayonundan  6440 nəfər müharibəyə yola salınmışdı. Faşistlərin şeytan yuvası olan Reyxstaq üzərinə Qələbə bayrağı sancılandan sonra  cəbhədən yaralılarla birlikdə cəmi 2800 nəfər cəlilabadlı geri  dönə bilmişdi. Onlardan biri də Fətulla Niftullayev idi. O, böyük qələbədən xeyli sonra öz elinə qayıtdı. Ömrünün sonuna kimi müxtəlif sahələrdə çalışdı, döyüş cəbhəsində olduğu kimi əmək cəbhəsində də öz yoldaşlarına nümunə oldu, onların rəğbətini qazandı. Hər il faşizm üzərində qələbənin ildönümünü qeyd edəndə Fətulla  Niftullayev kimi igid oğulları bir daha ehtiramla yad edir, onların qəhrəmanlıqları ilə qürur duyuruq. Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev 1995-ci ilin aprel ayının 7-də veteranlarla görüşündə haqlı olaraq demişdir: “1941-1945-ci illlər Azərbaycan xalqının tarixində də görkəmli yer tutur, xalqımızın parlaq səhifəsidir. Biz bunları böyük hörmət və ehtiramla xatırlayırıq. Bu dövrün insanlarını – həm həmin dövrdə döyüşən və həlak olanları, cəbhədə yaralanları, həm də rəşadət göstərib bu gün yaşayanları, həyatlarını dəyişənləri həmişə xatırlamalı, onlara böyük hörmət və ehtiramımızı bildirməliyik”. Bu qələbənin qazanılmasında  doğma Azərbaycanımız da böyük şücaət göstərmişdir. Böyük Vətən müharibəsində Vətənimizin xilası yolunda, faşizmin darmadağın edilməsi naminə xalqımız böyük qurbanlar vermişdir. Vətənə sədaqətlə xidmət etmiş və öz həyatlarını qələbə naminə qurban vermiş Fətulla  Niftullayev kimi müharibə iştirakçılarının  xatirəsini  ehtiramla yad etmək bu gün bizim mənəvi borcumuzdur. Bəli, heç kim unudulmur, heç nə yaddan çıxmır. Bu gün Fətulla  Niftullayevin də əziz xatirəsi qəlbimizdə yaşayır. Od-alov içindən keçmiş döyüşçünün adının əbədiləşdirilməsi üçün Cəlilabadın geniş küçələrindən birinə onun adı verilib. Fərəhli haldır ki, Sverdlovsk vilayətində yerləşən “Krasnıy kult” orta məktəbi də həmyerlimiz Fətulla Niftullayevin adını daşıyır... Ədalət SALMAN, Prezident təqaüdçüsü, Cəlilabad Rayon Veteranlar Təşkilatının sədri

“Qardaş xalqlar ədəbiyyatı - Özbək ədəbiyyatı” silsiləsindən VIII yazı  1956-cı ildə Özbəkistanın Xarəzm vilayəti, Xəzərasp rayonunda anadan olub. 1975-1980-ci illərdə Daşkənd Dövlət Universitetinin hüquq fakültəsində təhsil alıb. Uzun illər vəkil və hakim vəzifələrində çalışıb. “Tamğa”, “And”, “Qisas qoxusu”, “Dəhşətli nikah”, “Dəli qadının məhəbbəti”, “Hər şeyin səbəbkarı anam”, “Etiraf edilən günah”, “Səhv”, “Maska” kimi bir sıra detektiv kitabları nəşr olunub.    Qədimi qazança...  Hekayə  Qurbanbay qonaq gələn dostu Ömərlə birlikdə oturub, yaxşıca içib, kefləndi. O ata-babalarının varlı yaşadığını danışıb öyünməyə başladı. – Qoy görək, dostum, onların necə yaşadığını sən haradan bilirsən? Bəlkə onlar bir tikə çörəyə görə birinin qapısında işləməyə məcbur olublar? – dedi Ömər Qurbanbayın sözlərinə inanmayaraq. – Məni incidirsən, nə, atalarımın kölə olduğunu demək istəyirsənmi?! – deyə Qurbanbay qalın qaşlarını çatdı. – Yox, elə demək istəmirəm, sadəcə qədim zamanlarda yaxşı yaşayan adamlar az olub, bunu nəzərdə tuturam, – dedi Ömər dostunu incitmək istəmədən. – Səncə o yaxşı yaşayanlar neçə nəfər olub? – Hər halda, azlıq təşkil ediblər, – dedi Ömər cılız bədəninə uyğun gəlməyən qalın səsilə. – O azlığın içində mənim babalarımın babaları da olub, başa düşdünmü? – dedi Qurbanbay barmağını Ömərə tuşlayaraq. – Bəlkə… – deyə Ömər başını buladı. Ömərin inanmayaraq başını bulaması Qurbanbaya pis təsir elədi. Sanki ona “aşağı təbəqədənsən” demiş kimi hiss etdi və bu onun qüruruna dəydi. – İnanmırsan, elə deyilmi? İndi sənə bir şey göstərəcəyəm, sonra özün də əcdadlarımızın şah kimi yaşadıqlarına inanacaqsan, – dedi Qurbanbay ayağa qalxaraq. Sonra səndələsə də tarazlığını itirməmək üçün yavaş-yavaş yeridi. – Hara gedirsən? – deyə soruşdu Ömər. – İndi qayıdacağam, otur gözlə, – dedi Qurbanbay əlilə dostuna işarə edərək. O əşyalar saxlanan kiçik anbara girib axtardığı şeyin yerində olmadığını gördü və arvadına səsləndi: – Fatimə! Fatimə deyirəm sənə! – Nə olub, a? – deyə soruşdu təngnəfəs gələn Fatimə. – Bucağdakı böyük dəmir qazanın hanı?! – dedi Qurbanbay əli ilə bucağı göstərərək. – Nə oldu dəmişəm? Qonşumuz Sümbül xala istəmişdi, ona verdim, – dedi. – İçindəki qədimi qazançanı götürməmişdinmi?! – Hansı qazança? Qapağını açıb baxmadım, Sümbül xala oğluyla birlikdə götürdü. – Nə vaxt vermisən?! – Təxminən bir həftə olar. Nə olub ki, a? – dedi ərinin qəzəbindən qorxaraq. – Niye məndən soruşmadan verirsən, axmaq qadın?! – Qonşular istəyəndə sən də “vermə” demirsən ki, nə olacaq ki?! – deyə Fatimə də əsəbi cavab verdi. – Mən onun içindəki kiçik qazançanı nəzərdə tuturam. Böyük qazanın içindəki kiçik qazançanı bilmədən götürüblərsə niyə hələ də qaytarmayıblar? Axı onlara yalnız böyük qazan lazım idi. – Bilmirəm, bəlkə qaytararlar indi… – Nə, qaytarmalarını gözləyəcəksən?! Get, özün gətir! – deyə bağırdı Qurbanbay. Qorxmuş Fatimə qonşunun evinə getdi. Qurbanbay isə qazançasız Ömərin yanına qayıtmaq istəmədiyi üçün arvadını gözlədi. Fevral ayının sonu olmasına baxmayaraq hava xeyli soyuq idi, Fatimə tələsdiyindən nazik ev paltarında çıxdı və bir qədər sonra titrəyərək geri döndü: – Sümbül xala qazanın içində heç nə yox idi dedi, – dedi qorxa-qorxa. – Ay alçaq, Məruf, hələ qazançanı götürmədiyini deyir?! – deyə Qurbanbay qəzəblə qonşusunun evinə özü yol aldı. Onun əsəbi halını görən qonşusu Məruf təəccüblə: – Xoş gəldin, Qurban, xeyirdir? – deyə soruşdu. – Qədimi qazançamı ver, – dedi Qurbanbay salam da vermədən. – Başa düşmədim, dostum, qazanın indi gətirərəm, amma qədimi qazança nə? – Məni axmaq bilirsən, Məruf?! O qazanın içindəki qiymətli metaldan düzəldilmiş kiçik qazançanı istəyirəm, – deyə bağırdı Qurbanbay. – Qazanın içində heç nə yox idi… – Məruf, əgər indi könüllü şəkildə qazançamı gətirib verməsən, ölməyin labüd. Ərinin qonşulara sərt danışmağa başlamasından utanan Fatimə: – Hey, hey, a kişi, özünüzü ələ alın, – dedi. – Sən gözümün qabağından yox ol, axmaq qadın. Sənə deyirəm, Məruf, qazançanı gətirirsən ya yox?! – Qurban, sən dəli olmusan? Axı mənə sənin qazançan nə gərəkdir? Əgər götürmüş olsaydım, qaytarardım. Yox şeyi necə verim?! – Artıq özündən gör! – deyə Qurban evinə getdi. Fatimə ərinin bir iş törədəcəyini bilib, onun dalınca qaçdı. Çox keçmədən Qurban ov tüfəngini götürüb çıxdı və Mərufa tuşlayaraq: – Əgər elə indicə babalarımdan qalan qazançanı gətirib verməsən, ölməyə hazır ol, – dedi. – Qurban, mən dediyin qazançanı görməmişəm. Axı biz neçə illik qonşuyuq, tüfəngi endir, hər şeyi sakitcə danışıb həll edək. – Mənim sənin kimi oğru, fırıldaqçı ilə danışacaq sözüm yox, qazançamı verməsən, səni vuracağam, vəssalam. – Qurban, anla, xahiş edirəm, sən bir az içmisən, yəqin? Amma tüfənglə zarafat etmək olmaz. Dediyin şey insandan da qiymətlidirmi? – Götürdüyün şeydən boyun qaçıran sən, insansan?! – Özün bilirsən, bu həyətdə bizim babalarımız da qonşu kimi yaşayıblar, amma bir-birilərinə ziyan verməyiblər. Xahiş edirəm, bir anlaşılmazlığa görə məni vurma. Özünün həbsə düşəcəyini fikirləşirsənmi?! – Bəli, düz deyir, a kişi, həmişəlik həbsdə yatmaq istəyirsinizmi?! – deyə arvadının dediyinə cavab olaraq Qurban qəzəblə bağırdı: – Hər şey sənin üzündən oldu, axmaq qadın. Çıx gözümün qabağından. Kim mənə yaxınlaşsa, vuracağam. O sanki azğınlaşmış ayı kimi hücuma hazır dayanmışdı. Fatimənin ağlayıb yalvarmasına da qulaq asmır, Sümbülənin qorxudan huşunu itirib yıxılmasına da. O yalnız bir söz təkrarlayırdı: – Qazançamı qaytarmasan, vuracam! – Qazançan başına dəysin, Qurban. Arvadımın ürək xəstəsi olduğunu bilirsən, rəhm etmirsən?! Mən onun yanına getməliyəm, – deyə yerindən qalxan Mərufa baxaraq Qurban tətiyi çəkdi. Güllənin səsi hər yeri titrətdi. Fatimə dərhal ərinin tüfənginə yapışdı. – Nə etdin?! O öldü! İndi biz nə edəcəyik?! – deyə tüfəngi götürüb oturdu, yerindən belə tərpənə bilmədi. Məruf qan içində yerə sərilmişdi…   * * * Vilayət prokurorluğunun baş müstəntiqi Mirzayev Sabircan Səfərov Qurbanın qonşusu Fətxullayev Mərufu qəsdən ov tüfəngi ilə öldürmək cəhdi ilə bağlı cinayət işinin sənədlərinə baxaraq: – Bir qazançaya görə adam öldürüb, hə?! – deyə həmkarı Fərhada baxdı. – Bəli, mən də buna təəccüblənirəm. Məhkəmə-psixiatriya ekspertizasının rəyinə görə, ağıldan kəm deyil. – Doğrudur, ağlı başındadır, amma içkili olduğu müəyyən edilib. – Sabircan bəy, bu qazança nə qədər qiymətlidir, araşdırdınızmı? – Səfərovun arvadının dediyinə görə, əri hər zaman hansısa parlaq metaldan hazırlanmış qazançanı saxlayıb. Amma indi qazança heç yerdən tapılmır. Onların söhbətini növbətçinin zəngi kəsdi. – Səfərov Qurbanı gətiriblər, içəri buraxım? – Bəli, gözləyirik, – dedi Sabircan. Qapıdan iki mühafizəçinin müşayiəti ilə içəri boynu irəli əyilmiş, qolları ölü kimi sallanmış, etdiyi əməldən peşman olduğu sezilən, ya da elə xasiyyəti belə olan bir kişi daxil oldu, o təxminən 30-35 yaşlarında idi. Qalın qaşları gözlərinə yaxın olduğu üçün bir baxışda adamda sərt xarakterli biri olduğu təəssüratı yaradırdı. Sabircan onu başdan-ayağa süzərək oturması üçün stul göstərdi. Özünü vəkil kimi təqdim edən gənc də oturmağa dəvət olundu. Səfərovun şəxsiyyəti ilə bağlı suallara cavab aldıqdan sonra: – Yaxşı, Səfərov, de görək, qonşun Mərufu niyə vurdun? – deyə soruşdu. – Onun vəziyyəti necədir? – dedi Qurban çəkinərək. – Yaxşıkı, təsadüfən sağ qalıb, çox qan itirib, vəziyyəti ağırdır. Amma sən onu öldürmək üçün vurmusan, düzdür? – Komandir, bu kişi söhbətidir də… Ayıq olsaydım, elə bir şey edərdimmi?! – dedi Qurban gözlərini yerə dikərək. – Ən pisi odur ki, spirtli içki içib törədilən cinayət günahı daha da ağırlaşdırır. – Doğrudan? – deyə Qurban inamsız halda vəkilinə baxdı. O başını tərpədərək təsdiqlədi. – Sualıma cavab vermədiniz ki, qonşunuzu niyə vurdunuz? – deyə Sabircan sualını təkrarladı. – O babalarımdan qalan qazançanı götürdüyünü inkar etdi, onu qaytarmaq istəmədi, mən də içkili halda onu vurdum. – Bəs o dediyiniz qazançanın dəyərini dəqiq bilirdinizmi? – Yox, qiymətləndirməmişəm. Sadəcə parlaq, gözəl və qədim olduğu üçün onu qiymətli hesab edirdim, ona görə də qoruyub saxlayırdım. – Bəs o qazança indi harada? – Özüm də bilmirəm, onu böyük qazanın içərisinə qoymuşdum. Məruf isə “görməmişəm” deyir. Kim bilər, indi haradadır? – Demək, siz də onun harada olduğunu bilmirsiniz, sadəcə qonşunuzun onu gizlətdiyini güman etmisiniz, eləmi? – Hə, belədir. Amma onu başqa kim götürə bilərdi ki? Qazanın içində olduğunu heç kim görməyib. Qurbanı aparandan sonra Sabircan fikrə getdi. Bu qədər qalmaqala səbəb olan qazança harada ola bilər? Mərufun evində olmadığı aydın idi, çünki onun arvadı qazanın qapağını açıb baxdığını, içində heç nə olmadığını and içərək deyirdi. Üstəlik, əgər qazança Mərufda olsaydı Qurban tüfəngini ona tuşlayanda geri verərdi. Sabircanın qazançanı tapmaq marağı daha da artdı. – Fərhad, səncə, o qədim qazança harada ola bilər? Onu kimsə götürüb. – Bilmirəm və bu barədə düşünmək belə istəmirəm, çünki ən vacibi odur ki, şübhəli şəxs artıq günahını boynuna alıb. Cinayətin açılması üçün heç bir çətinlik çəkmədik, buna da şükür, – dedi Fərhad kompüterdə nəsə yazaraq. – Sənə sahibinin uğrunda adam öldürməyə qədər getdiyi qazançanı görmək belə maraqlı deyil mi? – Bilirsinizmi, Sabircan bəy, indi yeganə istəyim evə gedib rahat yemək yemək və sonra doyunca yatmaqdır. Heç bir qazança məni maraqlandırmır, – deyə Fərhad kompüterini söndürməyə başladı. – Mən isə işi məhkəməyə təqdim etməmişdən əvvəl o qazançanı tapmağa çalışacağam. – Halbuki, onun varlığının işə heç bir aidiyyəti yox… – Bəli, amma illərdir mehriban qonşu olmuş iki ailənin səbəbsiz yerə düşmən olmasına imkan verməməliyik. – Əlbəttə, bu sizin işinizdir. Hər halda, məni buna qatmayacağınızı ümid edirəm. – Hansı mənada? – deyə Sabircan soruşdu çaşqınlıqla. – Necə yəni hansı mənada? Düz mənasında. Məsələn, mən bu gün işdən vaxtında çıxıb ailəmlə birlikdə olmaq istəyirəm. Hər hansı qədim qazançaya görə başımı ağrıtmaq fikrim yoxdur, – deyə Fərhad yerindən qalxaraq getməyə hazırlaşdı. – Deməli, məsələ buradadır, yaxşı, gedə bilərsən. Amma mən o qazançanın haraya yoxa çıxdığını tapmadan sakitləşməyəcəm. – Yaxşı, sağ olun, – deyə Fərhad çıxıb getdi. Fərhad gedəndən sonra Sabircan ayağa qalxıb otaqda gəzişməyə başladı. Nə qədər fikirləşsə də, qazançanı kimin götürdüyünü tapa bilmirdi. Oturub bu cinayət işi üzrə sorğu-sual edilən hər kəsin ifadələrini yenidən oxudu, amma heç bir nəticə əldə edə bilmədi. Saatına baxdı, artıq gec olduğunu görüb stolunu yığışdıraraq evə yollandı.   * * * Səfərovun adam öldürməyə cəhd cinayəti ilə bağlı istintaqın bütün xırda detalları və rəsmi prosedurlar tamamlanmış, işi məhkəməyə göndərmək vaxtı çatmışdı. Sabircan sənədləri qaydaya salıb, düzülməyə hazırlaşırdı ki, Fərhad içəri girdi. – Salam, Sabircan bəy. Mənə də iş saxlamısınız yoxsa hamısını özünüz bitirmisiniz? – deyə içəri girib soruşdu zarafatla. – Bu gün məhkəməyə göndərəcəyik, – dedi Sabircan. – Məruf bəyin vəziyyətinin yaxşılaşdığını dünən sizə demişdim? – deyə soruşdu Fərhad. – Hə, özüm də xəstəxanaya zəng edib maraqlandım. Dedilər ki, iki-üç günə evə buraxacaqlar. – Baxın, bir köhnə qazançaya görə ölüb gedəcəyinə az qalıb. – Qurban özünün zadəganlardan olduğunu dostuna sübut etmək üçün qətl törətməyə belə hazır idi. – Maraqlıdır, bunu sübut etməyə nə ehtiyac var idi ki? – deyə Fərhad çiyinlərini çəkdi. – Bir müdrik insan demişdi ki, insanlarda var-dövlətə və zadəganlığa meyl yalnız qəbirdə sona çatır. Görəsən, bu sözləri deyəndə necə haqlı olduğunu bilirdi? – deyə Sabircan əlindəki sənədləri stolun üstünə qoydu. – Əlbəttə, bilməsə, deyərdimi? Bilirsinizmi, Sabircan bəy, indi limonlu çay içək, – deyə otağına tərəf getdi. Fərhad əlində bir limon tutaraq içəri qayıdanda Sabircan ona baxıb soruşdu: – Bu təzəcə dərilmiş limonu haradan tapdın? – Öz qış bağçamızdan oğurlayıb gətirdim. – Niyə “oğurlayıb” deyirsən? Sadəcə dərib çıxmaq da olardı axı. – Qış bağçasına yalnız atam baxır, oradakı bitkilərə toxunmağa heç kimə icazə vermir. Mən də ora bəzi hallarda baş çəkirəm. Səhər atam dedi ki, limon ağacında on dörd meyvə var, heç kim onlara toxunmasın. Mən də çoxdan ora girmədiyimi xatırlayıb baxmağa getdim. Gördüm ki, yazıq ağac meyvələrinin ağırlığından əyilib. Dərhal birini qoparıb cibimə qoydum. – Onda mənim limonlu çayıma da şəkər əlavə et, – deyə Sabircan gülümsədi. – Əlbəttə, şəkərsiz çay olar? – deyə Fərhad iki çay qaşığı şəkər əlavə etdi. Sabircan çaydan bir qurtum alıb: – Təşəkkür edirəm, Fərhad, əla çaydır. Deyəsən, qış bağçasına girib belə “oğurluq” etməyə davam etsən, pis olmaz, – dedi. Fərhad dünənki futbol oyunu haqqında danışmağa başladı. – Necə də mən dediyim kimi oldu, Real Madrid qazandı! Qardaşım Barcelona qalib gələr deyə ümid edirdi, amma mərcdə uduzdu. Sabircan çay fincanını stolun üstünə qoyaraq: – Yoxsa mənim düşündüyüm kimidir? Bəli, başqa cür ola da bilməz, – dedi. – Siz də belə düşünürdünüz? – deyə Fərhad maraqlandı. Amma Sabircan onun sözlərinə əhəmiyyət verməyərək telefona zəng etməyə başladı. Fərhad o an başa düşdü ki, Sabircan onu eşitmir və xəyali başqa yerdədir. – Alo, bu Səfərov Qurbanın evidir? – Bəli, sizə kim lazımdır? – telefondan qadın səsi eşidildi. – Siz Səfərovun həyat yoldaşısınız? – Bəli. – Mən istintaqçı Mirzayevam. – Aman Allah, ərimə nə oldu?! – Narahat olmayın, hər şey qaydasındadır. Mən oğlunuz haqqında soruşmaq istəyirdim. – Nəyi soruşmaq istəyirsiniz? – Bildirmişdiniz ki, iki oğlunuz var. Deyin görüm, oğullarınız neçənci sinifdə oxuyurlar? – Biri məktəbdə altıncı sinifdə, digəri rayon mərkəzindəki liseydə ikinci kursda oxuyur. – Böyük oğlunuz hansı ixtisas üzrə liseydə təhsil alır? – Tarix ixtisası üzrə. Niyə soruşursunuz? – Tarix deyirsiniz… – Yoxsa Sultan nəsə pis iş görüb? Açıq danışın. – Xeyr, sadəcə, ondan kiçik bir şey soruşmaq istəyirdim. – O dərsdə olmalıdır, evimiz uzaq olduğu üçün yataqxanada qalır. Amma sabah istirahət günü olduğuna üçün belki bu gün evə gələcək. Allah qoysa, günortaya yaxın evdə olar. – Yaxşı, onda ona heç nə deməyin, mən sonra zəng edərəm, – deyə Sabircan telefonu yerinə qoydu. Fərhad təəccüblə soruşdu: – Başa düşmürəm, Səfərovun yetkinlik yaşına çatmamış oğlundan nə soruşmaq lazımdır? Axı cinayət işini tamamlamışıq. – Mən dedim axı, o qədim qazançanı kimin götürdüyünü tapmadan sakitləşməyəcəm. – Sabircan bəy, artıq boş yerə əziyyət çəkmək niyə lazım? Birincisi, o uşaq yetkinlik yaşına çatmayıb, ona görə də onu pedaqoqun iştirakı ilə dindirilməlidir, bu isə əlbəttə ki, mənim üzərimə düşəcək. İkincisi, cinayət işi hazırdır, sənədlər toplanıb, indi o uşağın ifadəsinə görə işi pozub yenidən sənədləri düzəltməliyik, – dedi Fərhad narazı olaraq. – Narahat olma, mənim soruşmaq istədiyim sual sadəcə Səfərovun ailəsi ilə bağlıdır. – Bağışlayın, Sabircan bəy, amma bəzən sizi başa düşə bilmirəm. – Məsələn? – Doğrudur, siz mürəkkəb və çətin işləri həll etməkdə ustasınız, amma asanlıqla həll olunacaq məsələləri niyə çətinləşdirirsiniz? – Amma illərdir qonşu olmuş iki ailənin arasındakı anlaşılmazlığı həll etmək çətinləşdirmək deyil. – Səfərov bu məsələni artıq həll edib, indi onlar bir-birinə düşmən olub qalıblar axı. – Bəlkə də elədir, ancaq Mərufun ailəsinə oğru damğasının səhv vurulması yaxşı deyil. – Bilmirəm, bilmirəm, mən qalan işimi tamamlamalıyam, – deyə Fərhad yerindən qalxdı. Günortadan sonra Sabircan Səfərovun evinə zəng etməyi düşünərkən, birdən xidmət telefon zəng çaldı. – Eşidirəm, – dedi Sabircan dəstəyi qaldıraraq. – Bir qadın oğluyla sizin yanınıza girmək istəyir, çağırmışdınızmı? – deyə soruşdu növbətçi. – Hansı işlə bağlıdır? – Səfərovayam, deyir, məncə ərinin işi ilə əlaqədar gəlib. – Yaxşı, girsin. Qapıdan içəri daxil olan qadın salamlaşdıqdan sonra: – Mən Sultana sizin zəng etdiyinizi dedikdən sonra, özü müstəntiqin yanına getməliyəm, hər şeyi orada danışacağam, deyib yola düşdü, mən də onunla gəldim, – dedi. – Bəs, Sultan, mənə nə demək istəyirdin? – deyə soruşdu Sabircan atasına bənzəyən, özünü günahkar hiss edən, yerə baxan 15-16 yaşlı oğlana baxaraq. O: – Hər şey mən səbədən oldu… – deyə söhbətə başladı. – Gəl, əvvəl yaxşıca otur, – deyə Sabircan ona stul göstərdi. Sultan oturduqdan sonra Sabircana baxdı. – İndi tələsmədən, başdan danış, o qazançanı niyə götürdün, hər şeyi danış. – Siz bunu bilirdiniz?! – deyə Sultan heyrətlə Sabircana baxdı. – Hə, hiss etmişdim. – Bizim liseydə tarix muzeyi yaradıldı. O zaman müəllimimiz bizə dedi ki, əgər evlərinizdə babalarınızdan qalmış köhnə əşyalar varsa, gətirin, muzeydə nümayiş etdirək və hansı əsrə aid olduğunu qeyd edək, – deyə Sulton sükuta qərq oldu. – Sonra nə oldu? – dedi Sabircan. – Anbarxanamızda köhnə qazança gördüm. Atamın onu babalarımızdan qalan yadigar kimi saxladığını bilirdim. Onu atamdan soruşub, sonra liseyə aparmaq istəyirdim, ancaq atamın icazə verməyəcəyindən qorxduğum üçün heç kimdən soruşmadan götürdüm. – Qazança harada idi? – O həmişə böyük qazanın içində olurdu, oradan götürdüm. Müəllimimiz onun iki əsr əvvəl hazırlanmış qədim qazança olduğunu müəyyənləşdirdi. – Bəs sən bu barədə valideynlərinə niye demək istəmirdin? – Mən hər həftə sonu evə gəlirəm, ona görə də bir həftə sonra gələndə hər şeyi atama deyəcəkdim, ancaq gəlsəm … – Gəldin ki, atan qazançaya görə qonşunu vurub, bunu eşidəndə heç nə demədin? – Mən qorxdum, o səbəbdən… – deyə Sultan göz yaşlarını saxlamağa çalışdı. – Bunu mənə desəydin, oğlum, heç olmasa telefonda açıq danışsaydın, bu hadisələr baş verməzdi, – deyə ağladı Fatimə. – Hər şeyə mən günahkaram, buna görə atamın yerinə məni həbs edin! – deyə Sultan artıq göz yaşlarını gizlətmədən, hönkür-hönkür ağladı. – Bunun imkanı yoxdur, ancaq bu sözlərini Məruf qardaşına desən, ondan üzr istəsən, bəlkə bir az yüngülləşərdi, çünki o çox əziyyət çəkir. – Qonşularımız Məruf da, həyat yoldaşı Sümbüləy də çox yaxşı insanlardır. Məruf ölümün bir addımlığından qayıtsa da, qonşumuz Qurbana qarşı heç bir iddia və dava etmədiyini deyir. – Hə, yaxşı insan imiş. – Əvvəl qazançanı götürdükdən sonra, günah məndədir deyə düşünərək belə danışır, zənn etmişdim, ancaq sonra başa düşdüm ki, o yazığın heç bir günahı yoxdur. – Bəs sən, Sultan, o qazançanı müəlliminlə birlikdə bura gətirə bilərsənmi? – dedi Sabircan. – Bəli, ancaq atama yüngüllük etməniz üçün mən nə etməliyəm? – Mən heç nə edə bilmərəm, ona hansı cəzanın veriləcəyini yalnız məhkəmə həll edəcək, – deyə Sabircan onlarla bildirdi sağollaşaraq. İki gün sonra müəllimi ilə birlikdə qazançanı gətirən Sulton Sabircanın otağına girdi. Qazançanı əlinə alıb ona baxarkən: – Siz bu qazançanı mütəxəssisə göstərmisinizmi? – deyə Sabircan Sultanin müəllimindən soruşdu. – Yox, mən özüm qazançaya çəkilmiş şəkillərə, onun naxışlarına, hazırlanmasına baxaraq təxminən iki əsr əvvəl düzəldilmiş qazança olduğunu qeyd etdim. Ancaq yenə də onu bir dəmirçi ustasına göstərməli olduğumu düşünürdüm, – deyə qadın özünü müdafiə elədi. – Fərqinə vardınızmı, bu kiçik qazançada heç vaxt yemək bişirilməyib? Məncə, bunu adi qazança adlandırmaq olmaz. – Sabircan qardaş, çağırılan mütəxəssis gəldi. O məşhur qazançanın nədən hazırlandığını dəqiq deyə biləcək. Axı belə deyirlər ki, “çəpələyi kəssə də qəssab kəssin”, – dedi Fərhad. Sabircan qazançanı mütəxəssisə uzadaraq: – Qazançaya istifadə olunan metalın tərkibini tez bir zamanda müəyyən edib, bizə bildirin, – deyə bir vərəq uzatdı. Mütəxəssis vərəqə imza atıb dedi: – Bəli, əlbəttə, ancaq əvvəlcədən deyə bilərəm ki, bu qazança əsasən qiymətli metaldan hazırlanıb. – Deməli, atam düz deyirmiş, – dedi Sultan. – Atan nə demişdi? – deyə Sabircan Sultanin nə demək istədiyini dinləməyə çalışdı. – O həmişə deyirdi ki, mənim ata-babalarım zadəgan olub və belə qiymətli qazançada yemək bişiriblər. – Bilirsənmi, Sultan, ata-babalarının zadəgan olduğunu nə qədər desən də, bunu sübut edə bilməzsən. Məncə, buna ehtiyac da yox. Sənin hərəkətin, cəmiyyətdə tutduğun yer, insanların sənə verdiyi dəyər – bunlar sənin nəsil-kökünə də aid hesab olunur, – dedi Sabircan. – Tamamilə doğrudur, Sabircan bey. Hamıya icazə verirsiniz? – deyə Fərhad soruşdu. – Hə, icazə verildi. Sabircan və Fərhad yeni təyin olunmuş istintaq şöbəsinin rəisi haqqında söhbət edərək: – Sizə deyim, Sabircan bey, Fazil beydən qurtulduğuma görə bir ziyafət verəcəyəm. Axı o məni lap bezdirmişdi! Hər addımımı yoxlayırdı. Heç başa düşə bilmirəm, mənim harada oturmağım ona nə fərq edir ki? İşimi vaxtında görsəm, bəs deyilmi?! – dedi Fərhad. – Ancaq unutma ki, Fazil bey prokurorluq sistemindən getməyib, sadəcə vəzifəsi yüksəlib. Bu o deməkdir ki, yenə də onun nəzarətində olacaqsan, – deyə gülümsədi Sabircan. – Yox e, vəzifəsi yüksəlibsə, işi də çoxalacaq. Məncə, məni unudub, öz halıma buraxar, – dedi Fərhad. Bu anda gözlənilmədən qapıdan Fazil bey içəri daxil oldu. Fərhad və Sabircan bir-birlərinə baxaraq ona salam verdilər. O əlindəki bir vərəqi Sabircana uzadaraq: – Afərin, Sabircan. Buyurun, baxın, sizin marağınız sayəsində mütəxəssislər müəyyən ediblər ki, o köhnə qazança saf platindən hazırlanıb. Bilirsinizmi, bu nə deməkdir? Dövlətimizin xəzinəsinə düz üç yarım kilo qiymətli metal əlavə olundu, – dedi. – Eləmi?! – dedi Sabircan vərəqə göz gəzdirərək. Fazil beyin gözü Fərhada sataşdı: – Ay oğlan, öz yerində oturacaqsanmı, yoxsa hamının başını qatıb boş-boş danışmaqda davam edəcəksən?! Tez otağına get, – dedi sərt tərzdə. – Eyvah… – deyə Fərhad otaqdan çıxdı.  Özbək dilindən tərcümə etdi: Rəhmət Babacan

Aprel ayının 14-də Kəlbəcər Rayon Ağsaqqallar Şurasının konfransı keçirilib. Konfransda Azərbaycan Ağsaqqallar Şurasının sədr müavini Bayram Yusifov, Kəlbəcər Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Azər Qocayev, Azərbaycan Ağsaqqallar Şurasının mətbuat katibi Rafiq Rzayev, rayon ağsaqqalları və ziyalıları, eləcə də Kəlbəcər Rayon İcra Hakimiyyətinin məsul əməkdaşları iştirak ediblər. Tədbirdən əvvəl konfrans iştirakçıları Ümummilli Lider Heydər Əliyevin büstü önünə gül dəstələri düzərək dahi şəxsiyyətin əziz xatirəsinə ehtiramlarını bildiriblər. Kəlbəcər Rayon İcra Hakimiyyətinin baş tutan tədbirdə torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsi uğrunda canından keçən şəhidlərimizin, həmçinin Rayon Ağsaqqallar Şurasının dünyasını dəyişən sədri Vəliyəddin İsmayılovun  xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edilib. Konfransı giriş sözü ilə açan Kəlbəcər Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Azər Qocayev qonaqları və  tədbir iştirakçılarını salamlayaraq respublika ağsaqqallarının, eləcə də Kəlbəcər rayonunun ağsaqqal və ziyalılarının ölkəmizin ictimai-siyasi və sosial-mədəni həyatındakı rolundan, səmərəli fəaliyyətindən danışıb. Vurğulayıb ki, 30 ildən artıq davam edən Ermənistanın hərbi təcavüzü nəticəsində öz doğma el-obalarından didərgin düşən Kəlbəcər  sakinləri, o cümlədən ağsaqqallar haqqın, ədalətin qalib gələcəyinə heç zaman ümidlərini itirməyiblər, daim dövlətin, xalqın yanında olublar. Harada məskunlaşmalarından asılı olmayaraq, hər zaman dövlətçiliyə xidmət ediblər. Natiq, həmçinin, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, müzəffər Ali Baş Komandan cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə düşmən tapdağından azad edilən Kəlbəcər rayonunda aparılan geniş vüsətli quruculuq işlərindən də ətraflı söhbət açaraq, artıq kəlbəcərlilərin yaxın zamanlarda öz doğma yurdlarına qayıdacaqlarını bildirib. Rayon Ağsaqqallar Şurasının növbəti tədbirlərinin doğma Kəlbəcərdə keçirilməsi arzusunu dilə gətirən  Azər Qocayev çıxışının sonunda yeni sədrin seçilməsi məqsədilə keçirilən konfransın işinə uğurlar diləyib. Azərbaycan Ağsaqqallar Şurasının sədr müavini Bayram Yusifov konfrans iştirakçılarını Şuranın sədri, millət vəkili, professor Eldar Quliyevin və öz adından salamlayaraq kəlbəcərli ağsaqqallarla növbəti görüşdən məmnun olduğunu bildirib. Ağsaqqallıq institutunun tarixindən, keçdiyi inkişaf yolundan söz açan natiq Azərbaycanın hər bölgəsində olduğu kimi, ölkəmizin sazlı-sözlü dilbər guşəsi olan Kəlbəcərdə də ağsaqqal sözünün, ağsaqqal xeyir-duasının hər zaman böyük əhəmiyyət daşıdığını vurğulayıb. Azərbaycan ədəbiyyatının və aşıq sənətinin görkəmli nümayəndəsi Dədə Şəmşir ruhunun daşıyıcısı, tanınmış ziyalı, mərhum el ağsaqqalı Qənbər Qurbanovun da uzun müddət Azərbaycan Ağsaqqallar Şurasının İdarə Heyətinin üzvü kimi təşkilatın fəaliyyətinə böyük töhfələr verdiyini qeyd edib. Bayram Yusifov, həmçinin, Azərbaycan Ağsaqqallar Şurasının sədri, millət vəkili, professor Eldar Quliyevin rəhbərliyi ilə Şurada həyata keçirilən işlərdən də ətraflı bəhs edib. Bildirib ki,  ağsaqqallar hər zaman olduğu kimi bu gün də şəhər və rayonlarda öz fəaliyyətlərini icra hakimiyyətləri, YAP və digər təşkilatlarla birgə səmərəli əməkdaşlıq şəklində quraraq Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin uğurlu daxili və xarici siyasətini dəstəkləməli, öz ağsaqqallıq missiyalarını daim yüksək səviyyədə həyata keçirməlidirlər. Natiq, həmçinin, müasir texnologiyalar, süni intellekt dövründə gənclərimizin milli adət-ənənələrə, dövlətə, xalqa sədaqət ruhunda, zərərli təsirlərdən uzaq və sağlam əsaslar üzərində tərbiyəsi işində ağsaqqallara hər zaman ciddi ehtiyacın olduğunu, onların üzərinə böyük   məsuliyyətin düşdüyünü vurğulayıb. Çıxışının sonunda Bayram Yusifov bütün ağsaqqallara möhkəm cansağlığı və işlərində uğurlar diləyib. Sonra təşkilati məsələlər müzakirə edilib. Tədbir iştirakçıları tərəfindən səmərəli fəaliyyətindən bəhs edilən və namizədliyi irəli sürülən Kəlbəcər Rayon İcra Hakimiyyətinin sabiq başçısı, keçmiş millət vəkili Aqil Məmmədov açıq səsvermə yolu ilə yekdilliklə Şuranın sədri seçilib. Aqil Məmmədov ona göstərilən etimada görə Azərbaycan Ağsaqqallar Şurasının rəhbərliyinə, həmçinin rayon ağsaqqallarına minnətdarlığını bildirərək vurğulayıb ki, Kəlbəcər Rayon Ağsaqqallar Şurasının fəaliyyətinin daha da aktivləşdirilməsi və inkişaf etdirilməsi üçün əlindən gələni əsirgəməyəcəkdir. Konfransın sonunda Azərbaycan Ağsaqqallar Şurasının sədr müavini Bayram Yusifov, Kəlbəcər Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Azər Qocayev və digər tədbir iştirakçıları yeni seçilən sədri təbrik edərək, ona gələcək fəaliyyətində davamlı uğurlar arzulayıblar.

“Qardaş xalqlar ədəbiyyatı - Özbək ədəbiyyatı” silsiləsindən VII yazı 1954-cü ildə Özbəkistanın Fərqanə vilayətində anadan olub. Fərqanə Dövlət Pedaqoji İnstitutunun filologiya fakültəsində təhsil alıb. “Qaragöz durnalar”, “Sümənbər nəsim”, “Könül üfüqləri”, “Eşq ifari” adlı şeir, “Sirli gecə fəryadı” adlı nəsr və bir sıra ədəbi-publisistik kitabları çap olunub. “Dostluq” və “El-yurd hörməti” ordenləri ilə təltif olunub. 2023-cü ildə vəfat edib.   Sevilmək üçün...   Biz sevilmək üçün gəldik dünyaya, Eşq odun olum mən ocaqlarına.   Bizi yaratmışdır qadir Allahım, Eşqin uca dari, sırtmaqlarına.   Bu dünya tuzakdır, fəryad gərək deyil, Düşmüşük yalnız eşq tuzaqlarına.   Eşq məgər cəhənnəm olsa, çağır ki, Cənnət qalıb girəcəyəm cəhənnəmlərinə.   Eşq deyə qiyamətə qədər gedəcəyik, Günahımız eşq deyə soraqlarına.   Eşqimiz ilahi, qurbanlıq aslı, Canımız tikilmiş bayraqlarına.   Bizi eşq mülkünə məhkum etsin Allah, Sürgün etsin sonsuz azablarına.   Anagül, tökülsək bir damla kimi, Əzəl sərkatibin mürəkkəblərinə.   Son gün   Ömür bircə dəfə verilmiş fürsət: Nanə kimi bitmək, çiçəkləmək azad. Gedərsən arxanca tökülsün ehsan, Arxandan bir dəfə ah çəksin günəş.   Ömür bircə dəfə verilmiş fürsət: Qərd deyil, ürəyim ol bir böyük dərd. Arxanca ah çəksin, ağlasın səma, Arxandan baş vursun qalan həmin bəxt.   Ömür bircə dəfə verilmiş fürsət: Parça-parça edib ürəyi yandırmaq. Başından qurbətlər ərisin, dövran, Ləkələrini gizlət o gün, ey mahtab.   Ömür bircə dəfə verilmiş fürsət: Bu dünya üstündən qəhqəhə vur, gül. Bir nəfəslik sussun axı bu cahan, Arxandan əzilib ağlasın bir gül.   Son günün ardından ən son fürsət: Saçını tozdursun, ah vurub getsin. Haqqın dərgahında o günü arman, Qəmlər tabutunu götürüb getsin.   O gün... o gün çox pıçıldayır, Səssizlik darına asılmış dilin. Şeirlərini oxuyub gözü yaşlanır, Cəsədin üstündə əyilir elin...   Ömür yalnız dəfə verilmiş fürsət...   Ömür təqvimindən bahar, payız keçdi...   Ömrüm təqvimindən altmış bahar, Altmış payız keçdi qırılan yarpaqtək. Həyat arxasından qaçıb, atılıb Mən nəyə vuruldum, nə sözü deyim?!   Kor sərnişin kimi mən bu yollarda Bəxti səhvə saldım, qəlbi itirdim. Tapmışam, ama heç yadımda deyil, İsti günlərdə elə soyuqlandım.   Bəzən düşünmədən mişarla yıxdım, Ürəyim böyüdən mavi ağacı. Bəlkə də oxuya bilmədən keçdim, Alnıma Allah bitmiş dəstxətti.   Ömrüm təqvimindən bahar, payız keçdi, Qış gəldi qəlibimə, qarlar da yağdı. Başımda hər zaman fırlanıb uçan, Səsi gelən o qara qarğalardı.   Ürəyim unudur, geri dönərsəm, Ah desəm, illərim tökülür tut kimi. Xalqım xatırlayırmı bir misramı? Sanki hamısı unudulub.   Amma həvəsim yox şairliyə heç, Haqqın dərgahında mən də sərnişin. Tale mənimlədir, Allah güc verər, Axı qaranlıq deyil, elçisiyəm işığın.   Bilirəm, qarşında çoxdur vəzifəm, Qəlbim gül açdıran yaradan haqqı. Yaxşı, dualar et, alnımdan da öp, Borcum kəsəbilsəm, ey ana xalqım!   * * * Xorlanmaq, təhqirə alışmış ürək, Gəlir elə Ümid, Erk və Hürriyyət! Ölməyəcəksənmi axı sevincdən. Qorxundan adını unutmuş Yarpaq kimi titrəyən, ürəyim, Mən sənə bir sütün qoymalıyam – Böyük bir sütun: Qürurdan – Namusdan – İmandan demək. Ta hər zaman yeddi bükülüb əyilmə deyə.   Özbək dilindən uyğunlaşdıran: Rəhmət BABACAN

Bu gün biz böyük və əzəmətli bir hadisənin - II Dünya Müharibəsində qazanılan Böyük Qələbənin 80 illiyini qeyd edirik. Bu tariximizin ən mühüm dönəmlərindən biridir və hər birimizin yaddaşında silinməz izlər buraxmışdır. II Dünya Müharibəsi insanlıq tarixinin ən qorxulu, ən dağıdıcı dövrü oldu. On milyonlarla insanın həyatını itirməsi, şəhərlərin və ölkələrin viran qalması, minlərlə ailənin məhv olması və bəşəriyyətin dərin yara almasına səbəb oldu. Lakin bu dövrün qaranlıq günləri həm də qələbənin şanlı işıqları ilə yaddaşımıza həkk olunub. Bizlər bu qələbəni qazanan nəsillərin övladları olaraq, hər zaman müharibənin öyrətdiyi dərsləri xatırlamalı və onu gələcək nəsillərə ötürməliyik. Böyük Qələbə yalnız bir ölkənin deyil, bütün antifaşist birliyinin uğuru idi. Sovet İttifaqı, Amerika Birləşmiş Ştatları, Böyük Britaniya və digər müttəfiq dövlətlər faşizmə qarşı mübarizədə bir araya gələrək insanlıq üçün qaranlıq olan bir dövrə son qoydular. Bu təkcə hərbi sahədə qazanılan qələbə deyil, həm də insanlığın azadlıq və bərabərlik uğrunda apardığı mübarizənin zəfəri idi. Azərbaycan xalqı da bu böyük qələbəyə öz töhfəsini verib. Müsəlman şərqinin ən böyük hərbi qüvvələrindən birini təşkil edən Azərbaycanlı döyüşçülər həm Sovet ordusunda, həm də digər müttəfiq ölkələrin ordularında qəhrəmanlıqlar göstərərək müharibənin gedişatında mühüm rol oynayıblar. Bu torpağın övladları döyüş meydanlarında canlarını fəda etmiş, əsl qəhrəmanlıq örnəyi göstərmişdir. 80 il sonra biz bu qələbəni yalnız müharibənin sona çatması kimi deyil, həm də onun gətirdiyi dəyərlər və prinsiplərin qorunması baxımından qiymətləndiririk. Bütün insanlıq üçün bərabərlik, azadlıq və ədalət dəyərlərinin qorunması bu qələbənin ən böyük irsidir. II Dünya Müharibə qəhrəmanlarının əziz xatirələrini yad edərək onların bizim üçün qoyduğu mirası dəyərləndirməliyik. Müharibənin acı təcrübəsi göstərir ki, biz hər zaman sülhü, həmrəyliyi və azadlığı müdafiə etməliyik. Hər birimizə məlumdur ki, Bakı müharibə zamanı çox önəmli bir yer tuturdu, çünki Sovet İttifaqının neft ehtiyatlarının böyük hissəsi burada yerləşirdi. Almanlar bu mühüm təbii sərvətə nəzarət etmək və Sovet İttifaqının hərbi imkanlarını zəiflətmək istəyirdilər. Buna görə də Bakıya mütəmadi olaraq hava hücumları təşkil edirdilər. Alman qüvvələri 1942-ci ildə Krım və Qafqazı ələ keçirdikdən sonra Bakı neft sahələrinə hücum etməyə başladılar. Onlar Bakı istiqamətində irəliləyərək Sovet İttifaqının neft ehtiyatlarını ələ keçirməyi planlaşdırırdılar. 1942-ci ilin avqustunda Almanların Bakı istiqamətində irəliləməsi məğlubiyyətlə nəticələndi. Çünki Sovet qoşunları onları Qafqazda dayandırmış və geri çəkilməyə məcbur etmişdi. Almanlar Bakı üzərinə təşkil etdiyi hava hücumları nəticəsində şəhərə böyük zərərlər dəymişdi. Həmçinin Bakı limanı neft emalı zavodları və digər strateji obyektlər Almaniyanın bombardmanlarına məruz qalaraq dağılmışdı. Bu hücumlara görə Bakı şəhərində yerləşən sənaye müəssisələrinin və istehsal sahələrinin qorunması məqsədilə əhalinin böyük bir hissəsi müharibə zamanı səfərbər edilmişdi. Müharibənin başlanması ilə xüsusilə 1941-ci ildən sonra Azərbaycanın müxtəlif bölgələrindən və digər Sovet respublikalarından çox sayda insan Bakıya köç etmişdi. Bu həm təhlükəsizlik məqsədilə, həm də müharibənin gətirdiyi iqtisadi və sosial çətinliklərdən qaçmaq üçün baş vermişdi.  Bakıda əhalinin sayı əhəmiyyətli dərəcədə artmış, bu da şəhərin sosial və infrastruktur vəziyyətini çətinləşdirmişdi. Buna baxmayaraq Bakıda əhalinin əzmkarlığı ilə bu müəssisələr müharibə dövründə fəaliyyət göstərməyə davam etmiş və Sovet İttifaqının müharibə ehtiyacları üçün vacib olan materiallar təmin edilmişdir. Azərbaycanlı qəhrəmanların göstərdikləri fədakarlıq və döyüş bacarığı yalnız Sovet İttifaqı üçün deyil, bütün dünya xalqları üçün bir nümunə oldu. Bu zəfər yalnız bir millətin yox bütün dünyanının gələcəyini müəyyən etdi. Bu zəfəri əldə etmək üçün canlarını fəda edənlərin xatirəsini anmaq, həyatlarını və göstərdikləri şücaəti xatırlamaq bizə müstəqil və azad vətənimizin əhəmiyyətini bir daha xatırladır. 1987-ci il sentyabrın 21-də Respublika Veteranlar Təşkilatının təsis olunması müharibə veteranlarının sosial və hüquqi məsələlərinin həllinə yönələn mühüm bir addım idi. Bu təşkilat veteranların ehtiyaclarını qarşılamaq, onların sosial müdafiəsini təmin etmək və dövlət səviyyəsində onlara olan diqqəti artırmaq məqsədini daşıyırdı. Təşkilatın yaradılması ilə müharibə veteranları cəmiyyətdə daha yüksək təmsilçilik əldə etmiş, onların hüquqları və sosial vəziyyəti ilə bağlı daha çox məsələ gündəmə gəlmişdir. Lakin 1980-ci illərin sonları və 1990-cı illərin əvvəlləri həm Azərbaycan, həm də SSRİ üçün böyük siyasi və sosial dəyişikliklərin yaşandığı bir dövr idi. Bu dövr həm də Azərbaycanda müstəqillik hərəkatının, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin və daxili gərginliklərin artması ilə müşayiət olunurdu. Sovet İttifaqının çökməsi və Azərbaycanın müstəqillik qazandığı dövr həm ölkə daxilində, həm də veteranlar hərəkatı üçün çətinliklərlə müşayiət olunurdu.  Cəmiyyətdəki ümumi qarışıqlıq müharibə veteranlarının hüquqlarının təmin olunmasında və onların sosial təminatlarının yaxşılaşdırılmasında ciddi əngəllər yaratmışdır. Müharibənin bayramı olan 9 May Qələbə günü kimi ənənəvi tarixlərin qeyd edilməsi məsələsi də cəmiyyətdə mübahisələrə səbəb olmuşdur. Buna baxmayaraq sabitliyin bərpa olunması ilə veteran hərəkatı və bu sahədəki fəaliyyət zamanla daha da önəmli hala gəlmişdir. 1993-cü ildə Ümummilli Lider Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlməsi ilə Azərbaycanda bir çox sahələrdə olduğu kimi veteranlar hərəkatı və veteranların sosial vəziyyəti ilə bağlı da ciddi islahatlar həyata keçirilmişdir. Veteranların hüquqlarının qorunması və onların cəmiyyətə inteqrasiyasının təmin edilməsi məqsədilə mühüm hüquqi addımlar atılmışdır. 1994-cü il iyunun 28-də “Veteranlar haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanunu qəbul edilmişdir. Bu qanun müharibə veteranlarının xüsusilə Böyük Vətən Müharibəsi veteranlarının hüquqlarının bərpası, onların sosial təminatlarının yaxşılaşdırılması və dövlət tərəfindən onlara göstərilən qayğının rəsmi və qanunvericilik səviyyəsinə gətirilməsi üçün çox əhəmiyyətli olmuşdur. Bu qanunun əsas məqsədi veteranların sosial müdafiəsini gücləndirmək, onlara tibbi xidmət göstərmək, sosial xidmətlərə çıxışını təmin etmək idi. Eyni zamanda bu qanun müharibə veteranlarına pensiya və digər sosial müavinətlər haqqında hüquqi əsaslar yaratmışdır. Ümummilli Lider 9 May - Qələbə Günü kimi önəmli tarixlərin qeyd edilməsini müntəzəm olaraq vurğulamış, veteranları bu bayramlarda təntənəli şəkildə qəbul etmişdir. Bu islahatlar sayəsində veteranlar cəmiyyətdə daha yüksək bir statusa sahib olmuş və onların hüquqlarının qorunması təmin olunmuşdur. Ulu Öndər Heydər Əliyev veteranların problemlərinin daha effektiv şəkildə həll olunması üçün Respublika Veteranlar Təşkilatının fəaliyyətini bərpa etmiş və gücləndirmişdir. Bu təşkilat həmçinin ölkə daxilində veteranların sosial müdafiəsini təmin edən bir qurum kimi fəaliyyət göstərmiş, onların hüquqlarını qorumaq və müvafiq xidmətlər göstərmək üçün ardıcıl addımlar atmışdır. Eyni zamanda Ulu Öndər veteranların həyat şəraitlərinin yaxşılaşdırılması istiqamətində müxtəlif sosial proqramlar və layihələr həyata keçirmişdir. Bu layihələr veteranların yalnız sosial təminatlarının artırılması deyil, həmçinin onların mədəniyyət, təhsil və digər sahələrdə iştirakını da nəzərdə tutmuşdur. Bu yanaşma həmçinin gələcəkdə də veteranların sosial təminatlarının gücləndirilməsi və onların cəmiyyətdə tam hüquqlu üzvlər kimi iştiraklarının təmin olunması üçün hüquqi baza yaratmışdır. 1994-cü ildən etibarən Azərbaycanda veteranlara göstərilən dövlət qayğısının əsası qoyulmuş və bu siyasət sonrakı illərdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Ali Baş Komandan İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilmişdir. Veteranların hüquqlarının qorunması və onlara dövlət qayğısı daha da inkişaf etdirilmiş, bu istiqamətdə bir sıra mühüm tədbirlər həyata keçirilmişdir. Ulu Öndərin əsasını qoyduğu veteranlar siyasətini daha da gücləndirərək veteranların sosial təminatlarını artırmış, onların hüquqlarını genişləndirmiş və cəmiyyətin hər bir sahəsində iştiraklarını dəstəkləmişdir. Prezident cənab İlham Əliyevin dövründə veteranların vəziyyəti yüksək prioritetə çevrilmiş, dövlət tərəfindən onların həyat şəraitinin yaxşılaşdırılması və sosial müdafiələrinin gücləndirilməsi üçün bir çox layihələr və addımlar atılmışdır. İkinci Dünya Müharibəsi veteranlarına Qələbə günü münasibətilə verilən birdəfəlik maddi yardımın və pensiyaların miqdarı ildən-ilə artırılmışdır.  Həmçinin mənzil təminatı və şəxsi avtomobillə təminat kimi sosial məsələlər də daim diqqət mərkəzində olmuşdur. 9 May Qələbə Günü və digər mühüm tarixlərdə veteranlar xüsusi təntənələrlə qarşılanmış, onların fədakarlığı və mübarizələri yüksək qiymətləndirilmişdir. Respublika Veteranlar Təşkilatına müasir standartlara cavab verən inzibati binanın ayrılması da Prezident İlham Əliyevin bu sahəyə göstərdiyi diqqətin bir nümunəsidir. Bu yeni bina veteranların işləri ilə bağlı təkliflərinin qəbul edilməsi, müvafiq dövlət xidmətlərinin təqdim edilməsi və digər fəaliyyətlərin asanlaşdırılması üçün nəzərdə tutulmuşdur. Bu gün Azərbaycan Respublikasının vitse-prezidenti Mehriban xanım Əliyeva da veteranlara olan diqqət və qayğını daim diqqət mərkəzində saxlayır. Mehriban xanım Əliyeva veteranların sosial təminatlarının yaxşılaşdırılması, onların hüquqlarının qorunması və tədbirlərinin təşkili istiqamətində bir çox mühüm təşəbbüslər irəli sürmüş və bu sahədə çoxsaylı layihələri dəstəkləmişdir. Heydər Əliyev Fondunun müxtəlif xeyriyyə layihələri veteranların sosial təminatlarının yaxşılaşdırılması və onların ehtiyaclarının qarşılanması məqsədini daşıyır. Buna misal olaraq veteranların müalicə və rehabilitasiyalarının təşkil edilməsi sahəsindəki bir çox təşəbbüsləri göstərə bilərik. Veteranların cəmiyyətdəki yerini və rolunu nümayiş etdirmək məqsədilə mədəni tədbirlər təşkil edilmiş, müxtəlif film festivalları, müharibə mövzulu sərgilər və mədəniyyət proqramları ən ali səviyyədə dəstəklənmişdir. Bu diqqət Mehriban xanım Əliyevanın Azərbaycanın müharibə veteranlarına olan ehtiram və qayğısının təzahürüdür. Qələbənin 80 ili bizim üçün yalnız keçmişin xatirəsi deyil, həm də gələcək üçün bir dərsdir. Bu Zəfər bizim müstəqilliyimizi, azadlığımızı və milli kimliyimizi qorumağa olan əzmimizi möhkəmləndirdi. Bizim borcumuz, gələcək nəsillərə bu qəhrəmanların həyatını və mübarizəsini əks etdirən bir miras buraxmaqdır. Çünki yalnız onların mübarizəsi sayəsində biz bu gün azad və müstəqil bir ölkədə yaşayırıq. Bu gün Qələbənin 80-ci ildönümündə biz qəhrəman oğullarımızı bir daha yad edirik. Bizim vətənimiz, azadlığımız və müstəqilliyimiz onların canları bahasına qazanıldı.Gəlin hər zaman bu qəhrəmanlara hörmətlə yanaşaq, onların qəhrəmanlıq tarixlərini unutmadan gələcəyimizi quraraq müasir dövrün qəhrəmanları olmağa çalışaq. Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatının sədri, polkovnik Cəlil Xəlilov 

Redaktor.az xəbər verir ki, bunu Moderator.az-a açıqlamasında Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatının sədri polkovnik Cəlil Xəlilov bildirib. Polkovnik qeyd edib ki, İrəvan Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin xəbərdarlıqlarından ciddi nəticə çxıarmalı, revanşist qruplara meydan verməməlidir: “Prezident İlham Əliyev ADA Universitetində təşkil edilən “Yeni dünya nizamına doğru” mövzusunda beynəlxalq forumdakı çıxışında Cənubi Qafqaz regionunun gələcəyi ilə bağlı maraqlı fikirlər səsləndirdi, regionda sülh və təhlükəsizliyin təmininin həm də Ermənistanın atacağı addımlardan asılı olduğunu bildirdi. Həmçinin, dövlət başçısı vurğuladı ki, hazırda Ermənistanda güclü revanşist qruplar mövcuddur. Prezident qeyd etdi ki, Azərbaycan sülh üçün əlindən gələni edib və prosesin tamamlanması üçün Ermənistanın da üzərinə düşən öhdəlikləri yerinə yetirməsi lazımdır. Bir sözlə, dövlət başçısı İrəvana üzərinə düşən məsuliyyəti bir daha xatırlatdı, Ermənistanın nicatının region dövlətləri ilə səmimi əməkdaşlıqda olduğunu söylədi. Hesab edirəm ki, Ermənistan hakimiyyəti Prezident İlham Əliyevin xəbərdarlıqlarından, çağırışlarından ciddi nəticə çxıarmalı, regional sülh və təhlkəsizlik üçün konkret addımlar atmalıdır. Bu addımlar mahiyyət etibarilə olduqca sadədir. Ermənistan Azərbaycanın sülh səylərini dəstəkləməli, revanşist qrupların regionda vəziyyəti gərginləşdirməsinə imkan verməməlidir. İrəvan anlamlıdır ki. Ermənistan üçün real xilas yolu Azərbaycanın sülh səylərini dəstəkləməkdir və bu variantın heç bir alternativi yoxdur

10 aprel 2025-ci il tarixində Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatında İkinci Dünya müharibəsində faşizm üzərində qələbənin 80 illik yubileyinə həsr olunmuş “Azərbaycanın İkinci Dünya Savaşında rolu” mövzusunda konfrans keçirilib. Konfransdan öncə Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himni səsləndirilib, Ümummilli lider Heydər Əliyevin, 1941-1945-ci illər II Dünya Müharibəsində həlak olanların və respublikamızın müstəqilliyi, ərazi bütövlüyü uğrunda canından keçən şəhidlərimizin əziz xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edilib. Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatının sədri polkovnik Cəlil Xəlilov “Azərbaycanın İkinci Dünya Savaşında rolu” mövzusuna həsr edilmiş konfransı açıq elan edərək xalqımızın faşizm üzərindəki qələbəyə verdiyi tarixi töhfədən danışıb. Polkovnik Cəlil Xəlilov qeyd edib ki, Azərbaycan faşizmə qarşı mübarizədə insan resursları ilə yanaşı, həm də zəngin enerji resursları ilə iştirak edib, qələbənin əldə edilməsində həlledici rol oynayıb: “İkinci Dünya müharibəsi öz miqyasına görə bəşər tarixinin ən böyük, ən dəhşətli müharibəsi olub. Bu müharibədə Azərbaycan yalnız vuruşan bir xalq olmadı o, həm də zəfərin əsas təminatçılarından biri oldu. Bakı Sovet İttifaqının neft mənbələrini təmin edərək müharibənin iqtisadi dayağını təşkil etdi. Müharibə dövründə Azərbaycanın neft yataqları Sovet İttifaqının silahlanmasını və hərbi əməliyyatlarını dəstəkləyərək döyüşlərin gedişatına böyük təsir göstərdi. Həmçinin Azərbaycandan olan minlərlə əsgər, tankçı, atıcı, pilot, həkim cəbhə xəttində öz adlarını tarixə qızıl hərflərlə yazdırdılar. Onların qəhrəmanlığı və cəsarəti döyüşlərdə verdikləri mübarizənin nəticəsi olaraq Zəfərin qazanılmasına böyük töhfə verdi. İkinci Dünya Müharibəsində Azərbaycan xalqı yalnız döyüş meydanlarında deyil, həm də cəmiyyətin bir çox sahəsində öz fədakarlıqlarını göstərdilər. Onlar yaşadığı torpağı, evini, millətini qorumaq uğrunda əzmlə mübarizə apardılar. Azərbaycanın hər bir şəhərindən, kəndindən, hər bir evindən bir müharibə qəhrəmanı yetişdi.  Onlara nümunə kimi general-mayor Həzi Aslanov,  Mixaylo” adı ilə tanınan əfsanəvi Mehdi Hüseynzadə, Ziya Bünyadov və başqalarını göstərə bilərik. Qəhrəmanlarımızın şücaətləri yalnız Sovet İttifaqının deyil, bütün dünyanın qəlbində özünə bir yer tapdı. Onların adı əbədiləşdirildi və şərəflərinə çoxsaylı abidələr ucaldıldı. Onların xatirəsi heç vaxt unudulmayacaqdır. Bu gün bu qəhrəmanların ruhu böyük mübarizənin hüzurunda Zəfər çaldığı torpaqlarda sükunət tapır. Çünki onların əzmi hər bir azərbaycanlının qəlbində ölümsüz bir atəş kimi yanır. Onların göstərdiyi fədakarlıq sayəsində biz bu gün burada - azad Azərbaycan torpağında müstəqil bir xalq olaraq başımız uca yaşayırıq. Bizə həyat, şücaət və məğlubedilməz bir ruh bəxş edən bu qəhrəmanları unutmaq mümkün deyildir”.  Konfransda çıxış edən Milli Məclisin Elm və təhsil komitəsinin sədri,  millət vəkili, tarix elmləri doktoru, professor Anar İsgəndərov, filologiya elmləri doktoru Şərəf Cəlili, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Səlahəddin Kazımovun qardaşı oğlu Araz Kazımov, uşaqları alman faşistlərinin əsirliyindən azad etmək üçün alman generalını əsir götürmüş Həmzə Sadıqovun oğlu Firdovsi Sadıqov Azərbaycan xalqının faşizm üzərindəki qələbəyə verdiyi töhfəyə diqqət çəkiblər. Natiqlər qeyd ediblər ki, Azərbaycan gəcnləri babalarının İkinci Dünya müharibəsindəki qəhrəmanlıq ənənələrini davam etdirərək 44 günlük Vətən müharibəsində tarixi zəfərə imza atmış, bununla da ərazi bütövlüyümüzü təmin etmişdir. Konfransda Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Həzi Aslanovun nəvəsi polis polkovnik-leytenantı Emin Aslanov, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Mehdi Hüseynzadənin bacısı oğlu Mehdi Əzizbəyov, Rəyasət Heyətinin üzvü professor İmran Əbilov, Müdafiə Nazirliyinin nümayəndəsi, Rəyasət Heyətinin üzvü polkovnik Elvin Əzizov, o cümlədən Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin, Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin müəllim və tələbələri, Müdafiə Nazirliyinin nəzdində olan hərbi təhsil müəssisələrinin nümayəndələri, şəhər veteran təşkilatlarının sədrləri və üzvləri, mətbuat və ictimaiyyət nümayəndələri iştirak edib. Konfransın sonunda xatirə şəkli çəkilib.  

“Xocavənd əməliyyatı”nın (1997-ci il) ildönümüdə 7 hərbçinin şəhid olduğu əraziyə səfər təşkil olunub, şəhidlərin xatirəsi anılıb. APA-nın Qarabağ bürosu xəbər verir ki, Müharibə Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatının xətti ilə təşkil edilən səfərdə şəhid ailələri, qazi və veteranlar iştirak ediblər.   Yuxarı Güzlək kəndi ərazisində Xocavənd əməliyyatı şəhidlərinin xatirəsinə salınan guşə ziyarət edilib. Hərbi orkestrin ifasında Dövlət Himni səsləndirilib, şəhidlərin xatirəsi anılıb. Çıxış edənlər hərbçilərin keçdiyi şərəfli döyüş yolundan danışıblar. Bildirilib ki, 7 aprel 1997-ci ildə Azərbaycan Respublikası Müdafiə Nazirliyi Kəşfiyyat İdarəsinin əmri ilə iki kəşfiyyat qrupu xüsusi tapşırıqla Xocavənd rayonu ərazisinə göndərilib. Tapşırığın məqsədi Ermənistan ordusunun Xocavənd rayonunda dislokasiya yerlərinin müəyyən edilməsi, düşmənin canlı qüvvəsi, malik olduğu döyüş texnikaları haqda məlumatların toplanması, hərbi eşelonlarında istehkam-mühəndis hazırlığının hansı vəziyyətdə olduğunun öyrənilməsi olub. Birinci qrup tapşırığı yerinə yetirərək itkisiz qayıdıb. Leytenantlar Elxan Ağayev (qrup komandiri) və Vüqar Yarəhmədov, çavuşlar Anar Rzayev, Dinar Musatafayev və Aqil Əhmədovdan ibarət olan ikinci qrup Füzuli rayonu Horadiz istiqamətindən təmas xəttini keçib və təxminən 40-50 kilometr yol qət edərək döyüş tapşırığı yerinə yetiriblər. Lakin əməliyyatın üçüncü günü, geri qayıdarkən Füzuli rayonunun Yuxarı Güzlək kəndi ərazisində düşmən tərəfindən aşkarlanıblar. Ermənilər kəşfiyyat qrupunu mühasirəyə alıb və təslim olmalarını tələb ediblər. Təslim haqqında təklif kəşfiyyatçılar tərəfindən rədd edildikdən sonra ağır döyüş başlayıb. Çavuş Aqil Əhmədov ağır yaralanaraq huşsuz vəziyyətdə qalıb, döyüşçü yoldaşları onun şəhid olduğunu düşünüblər. Qrupun digər yeddi üzvü döyüşə davam ediblər. Onlar sursatları tükəndiyindən düşmənin əlinə keçməmək üçün özlərini əl qumbarası ilə partladıblar. Huşsuz vəziyyətdə qalan çavuş Aqil Əhmədov ermənilər tərəfindən aşkarlanıb və əsir götürülüb. Əməliyyat zamanı şəhid olmuş hərbçilərin nəşlərini erməni tərəfindən yalnız altı aydan sonra almaq mümkün olub. Onlar Bakıdakı İkinci Şəhidlər xiyabanında dəfn olunublar. Hər biri Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin müvafiq fərmanı ilə "Azərbaycan Bayrağı" ordeni ilə təltif ediliblər. Ermənilər tərəfindən əsir götürülən Aqil isə 1998-ci ilin fevral ayında məhkəmə qarşısına çıxarılıb, ona güllələnmə hökmü təyin edilib. Azərbaycan dövləti tərəfindən Aqilin xilas edilməsi üçün bütün zəruri tədbirlər həyata keçirilib. Uzun sürən danışıqlardan sonra 1999-cu ilin mart ayında Prezident Heydər Əliyevin köməkliyi ilə Aqili bir erməni əsir və iki erməni cəsədi ilə dəyişmək mümkün olub, o, Vətənə qaytarılıb. Həmçinin çıxışlar zamanı Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi altında Azərbaycan Ordusunun parlaq qələbəsi sayəsində torpaqlarımızın azad edilməsindən danışılıb. Bildirilib ki, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü və suverenliyi tam bərba olunub. Artıq azad edilən ərazilərə həyat qayıdıb keçmiş məcburi köçkünlər öz doğma yurdlarına qovuşublar. Qeyd edək ki, Vətən müharibəsində Azərbaycan Ordusu torpaqlarımızı işğaldan azad etdikdən sonra "Xocavənd əməliyyatı" şəhidlərinin xatirəsinə onların şəhid olduğu ərazidə bulaq tikilib və simvolik bir guşə yaradılıb. Foto

                                    “Qardaş xalqlar ədəbiyyatı - Özbək ədəbiyyatı” silsiləsindən VI yazı  1957-ci ilin dekabr ayının 11-də Özbəkistan Respublikasının Qaşqadərya vilayətinin Güzar rayonunun Tacik kəndində dünyaya gəlib. “Dartılmış kaman”, “Payız səhəri”, “Oyanışdan başqa tale axtarma”, “Seçilmə” ləri, balacalar üçün “Bir dünya sual”, “Mən də bir Özbəkistanam” topluları, həm də “Xoşbəxtlik bu deyilmi?” adlı esse, ədəbi fikirləri və tərcümələri daxil edilən kitabları nəşr edilib. “Almanax”, “Əsr avazı”, “Payızda gülən çiçəklər”, “Yolqun” və başqa ümumi toplularda şeirləri, ədəbi məqalələri nəşr edilib. Çari Əvəz milləti yüksəldən, Vətənin müstəqilliyi üçün yanaraq səs salan yaradıcı idi. 35 yaşında həyatla vidalaşsa da onun adı, şeirləri kitabsevərlər, ədəbiyyat araşdırıcılarının qəlbində hər zaman sağdır.   Bir şair haqqıdna mahnı  Bir şair yaşardı Daşkənd şəhrində, Daima özü də özünə gülüb.   Bir şair yaşardı Daşkənd şəhrində, Hər gün min doğulub, min dəfə ölüb.   Bir şair yaşardı Daşkənd şəhrində, Böyük, yaraşıqlı, nurlu xanəsi.   Bir şair yaşardı Daşkənd şəhrində, Damcı daman evdə yaşar anası.   Bir şair yaşardı Daşkənd şəhrində, Yuxuda kənd, vadi, təpəni gəzir.   Bir şair yaşardı Daşkənd şəhrində, Anası kəndçidir, yarısa şeir.   * * * Hər addımda tuş gələrsən, Bir nakəsə, ya da xama. Daş ya kəsək atacaqdır, Gizli, aşkar pak bir adama. Eyb söykənər günahsızlara, Aldadar, töhmət toxuyar, O nakəslər bilməyəntəkdir Bəşər nə qədər azad yaşar. Qəfil canda qan dalğalanar, Oyaqmısan, varmısan, üsyan! Tez ol, sən də dayan ey dünya! Tez ol, sən də ey dünya, oyan! Lakin dünya sakit, Elə sakit ki, Yaxasından tutub dünyanın Silkələməyin gəlir. Ta Pislikləri tökülüncə!   Sübh düşüncələri   Ay var idi, Ay batıb getdi, Ulduzlar oldular lal – qayib. Demək yenə bir gecə ötdü…   Ta ki sağam, varlığım mənim, Şadlıq bəxş eləyə dostlara. Hətta adımı yad etsə hər kim, Dost kimi gülümsəsin bu ara.   Qəmgin olsa, qayğısı bitsin, Kənar olsun könül qubarı. Təzə ottək daş yarıb çıxsın, Qova bilsin qəmi, ağrıları.   * * * Vətən, mənim ürək iplərim. Olar-olmaz səmavi qüdrət. Səmavi bir inam - avara Ürəyinə bağlanıb fəqət.   Yaşayıram, dinclikdən keçib, Anlarımı rəngə salıb mən. Oyaq gecə fərəhin içib, Şəklini çəkirəm, Vətən!   Nəğmələrimə yar olub siman. Qəlb yerindən çıxar atılıb. Hər sətrimdən gülüb durar dan, Yurdu, getsəm sənə tapınıb.   Fəxri uca, eşqi tükənməz, Qoynunda bir müti insanam. Torpağında can verməyim bəs, Özüm də bir Özbəkistanam! Özbək dilindən uyğunlaşdıran: Şahməmməd Dağlaroğlu  

Ermənistanın Azərbaycana təqdim etdiyi mina xəritələrinin dəqiqliyi 25 faiz idi. Bu barədə Xarici İşlər Nazirliyinin mətbuat katibi Ayxan Hacızadə Beynəlxalq Mina Xəbərdarlığı və Minatəmizləmə Fəaliyyətinə Yardım Günü münasibətilə “Envoy” jurnalına müsahibəsində söyləyib. Xarici siyasət idarəsinin sözçüsü vurğulayıb ki, beynəlxalq təzyiqdən sonra Ermənistan bəzi xəritələri təqdim etsə də, onlar minalanmış ərazilərin yalnız kiçik bir hissəsini əhatə edirdi və yalnız 25 faiz dəqiq idi. Son mina partlayışı hadisələrinin 55 faizdən çoxu bu xəritələrlə əhatə olunmayan ərazilərdə baş verib. Onun sözlərinə görə, Ermənistanın xəritələri Azərbaycan ərazilərində təxminən 400 000 minanın yerləşdirildiyini göstərsə də, faktiki rəqəm 1,5 milyona yaxındır: “Ermənistanın mina təhlükəsinə münasibətdə bu cür davranışı regionda münaqişədən sonrakı dövrdə sülh və etimadın möhkəmləndirilməsi istiqamətində atılan tədbirlərə daha bir geri addımdır. Bu baxımdan, beynəlxalq ictimaiyyətin Ermənistandan gələn mina təhlükəsini pisləmək üçün ardıcıl tədbirlər görməsini son dərəcə vacib hesab edirik və Ermənistanın hələ də Azərbaycana tam təqdim edilməmiş bütün minalanmış ərazilərin dəqiq xəritələrini təqdim etməsini gözləyirik. Məcburi köçkünlərin təhlükəsiz qayıdışını və zərər çəkmiş regionların bərpasını təmin etmək üçün Ermənistanın bütün minalanmış ərazilərin dəqiq xəritələrini təqdim etməsi son dərəcə vacibdir”. Qeyd edək ki, “Envoy” BMT-nin nəşr etdiyi jurnaldır.     Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatının sədri polkovnik Cəlil Xəlilov “Sherg.az”a bildirib ki, Ermənistanın sülhlə bağlı müsbət qərarı yoxdur:   “Ona görə də bir tərəfdən sülhə hazır olduğunu dilə gətirir, digər yandan isə mina xəritələrini Azərbaycana təhvil vermir. Eyni zamanda Ermənistan sərhəddə tez-tez atəşkəsi pozur, xarici dövlətlərdən silah-sursat tədarükünə davam edir, müqavilələr bağlayır və təlimlər həyata keçirir. Lakin Ermənistan başa düşməlidir ki, Azərbaycan 44 günlük Vətən müharibəsində  göstərdiyi gücü hər an təkrarlamağa hazırdır. Beynəlxalq təşkilatlar da mina xəritələriylə bağlı Ermənistana təzyiq göstərməlidir. Lakin beynəlxalq təşkilatların bəziləri mina təmizləmək üçün  Azərbaycandan daha çox Ermənistana yardım ayırırlar. Xarici dövlətlərə sual verən yoxdur ki, niyə Ermənistanın ərazisində mina basdırılmadığı halda onlara daha çox maliyyə yönləndirilir?”.    Ekspert söyləyib ki,  Ermənistan tərəfindən minalar basdırılan zaman o qədər qurumlar iştirak edib ki, bəlkə də özlərində heç xəritələr yoxdur: “Məsələn, mina basdıran hərbiçilərin çoxu savaşda həlak oldu və bəziləri dəyişdirildi. Həmçinin, Azərbaycana qarşı olan qərəzlərinə görə mina xəritələrini gizlədə və yaxud yandıra da bilərlər. Təbii ki, hər bir halda Ermənistanın ərazisində mina olmadığı halda bu qədər maliyyənin ayrılmasının hansı əsasla yerinə yetirildiyini dair Azərbaycan beynəlxalq təşkilatlar qarşısında tələb qoymalıdır. Ermənistan Azərbaycanın ərazilərini mina gölünə döndərib. Ermənistan torpaqlarında isə heç bir mina basdırılmayıb”.  

İsrafil Məmmədov 1919-cu ildə martın 16 – da Şəmkir rayonu Qapanlı kəndində dünyaya göz açıb. İsrafil Məmmədov 1941-ci ildə İkinci Dünya müharibəsində Novqorod vilayətinin Pustinka kəndi uğrunda gedən döyüşlərdə göstərdiyi qəhrəmanlıq və şücaətə görə “Lenin” ordeni və “Sovet İttifaqı Qəhrəmanı” fəxri adına layiq görülüb. O, birinci dəfə Gəncəyə gələndə bütün şəhər sakinləri  onu qarşılayıb. Bədənində 60-dan çox qəlpə yarası olub.Yenidən cəbhəyə  qayıtmasına icazə verilməməsinə baxmayaraq, o, ciddi israrlarla yenidən cəbhəyə qayıdıb. Müharibə qurtardıqdan sonra,1946-cı ildə onun yarası  ağırlaşanda müalicə üçün onu Yaltaya aparsalar da, elə həmin günün səhəri orada vəfat edib. Nəşinin Azərbaycana gətirilməsi üçün xüsusi təyyarə göndərilib. O vaxt Bakıda dəfn olnmasını  Gəncə ziyallıları istəməyib. Onlar qəhrəmanın doğma şəhərlərində dəfn olunmasını istəyiblər.  Sovet rəhbərliyi də bu təklifə etiraz etməyib. Sovet İttifaqı Qəhrəmanı İsrafil Məmmədov Gəncənin mərkəzi yerlərindən olan Xan bağında dəfn edilib. Büstü də elə burada ucaldılıb. Qəhrəmanın ev muzeyi də Gəncədə yerləşir. Muzeydəki 4 bölmədə İsrafil Məmmədova aid 600-dən çox eksponat , onun döyüş yolunu və həyatını əks etdirən 161 ədəd fotoşəkil, müxtəlif müəlliflər tərəfindən yazılmış kitablar və qəhrəmanın şəxsi  əşyaları sərgilənir. Hazırda qəhrəmanın doğulduğu Şəmkir rayonunun Qapanlı kəndində büstü ucaldılmışdır. Qapanlı kənd tam orta məktəbi də hazırda İsrafil Məmmədovun adını daşıyır.

Azərbaycan Respublika Müharibə Əmək və Silahlı Qüvvələrinin Veteranları Təşkilatı Qələbənin 80 illiyi ərəfəsində keçmiş SSRİ şəhərlərinin müdafiəsində və yaşayış məntəqələrinin faşist işğalçılarından azad edilməsində qəhrəmanlıq göstərən həmvətənlərimizin xatirələrinin əbədiləşdirilməsi təşəbbüsü ilə çıxış etmişdir. Qəhrəmanlar yaddaşımızda yaşayanda, adları mədəniyyətə, ölkənin salnaməsinə uyğun gələndə ölmürlər. Belə ki, Həzi Aslanovun, İsrafil Məmmədovun, Mehdi Hüseynzadənin, Mirzə Cabiyevin və bir çox başqalarının şücaətləri yaxşı məlumdur və indi ağızdan-ağıza ötürülür. Bizim vəzifəmiz naməlum qəhrəmanların adlarını tapmaq, müasirlərinə bu qəhrəmanlar barədə məlumat verməkdir.  Respublika Veteranlar Təşkilatı bu ideyanın həyata keçirilməsini öz müqəddəs vəzifəsi hesab edirlər. İkinci Dünya müharibəsi bəşəriyyət tarixində dağıdıcı, bəlkə də ən dəhşətli müharibə idi. Orada 27 milyondan çox sovet vətəndaşı öldü. Dünyanın kütləvi faciələrlə üzləşməməsi üçün bəşəriyyəti faşizmdən xilas edən bu insanların qəhrəmanlığını xatırlamalıyıq. İkinci Dünya müharibəsi cəbhələrində 700 minə yaxın azərbaycanlı döyüşüb, onların yarısı döyüş meydanlarından qayıtmayıb. Müharibədə altı Azərbaycan diviziyası iştirak edib, onlardan beşinin tərkibinin 95% - i Azərbaycanın yerli sakinlərindən təşkil olunub. 416-cı Taqanroq diviziyası Berlinə qədər gedib.  77-ci diviziya Ukrayna, Kerç, Sevastopolun azad edilməsində iştirak edib. Azərbaycanlılar cəbhələrdə ləyaqətlə vuruşublar.Onlardan 130 nəfər Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görüldü. 17 nəfər Şöhrət ordeninin tam kavalieri oldu. Bəzilərinin xatirəsi əbədiləşdirilib.  Məsələn, Volqoqradda, Belarusda Həzi Aslanovun abidələri ucaldılıb. Kalininqradda küçələrdən birinə Mirzə Cabiyevin adı verilib. Kişinyovada Moldova ərazisində müharibə zamanı qəhrəmancasına həlak olmuş 300-dən çox azərbaycanlının adları olan mərmər lövhə quraşdırılıb. Ancaq azərbaycanlıların bir çox qəhrəmanları haqqında məlumat yoxdur. İstərdim ki, Qələbənin 80 illiyi ərəfəsində onların adları aydınlaşdırılsın və əbədiləşdirilsin. Bu, faşizmlə mübarizə aparan insanların xatirəsinin bu gün də xatırlandığını sübut edəcəkdir. Qəhrəman cəsarəti, şücaəti ilə seçilən, tez-tez həyatının bahasına uğur qazanan bir insandır. Qəhrəman insan, yaxınlarının, qohumlarının, bütövlükdə ölkənin rifahı naminə özünü qorumağın təbii instinktini dəf etməyə imkan verən son dərəcə güclü bir iradəyə malikdir. Həqiqətən, bəşəriyyət üçün həyatın mənası varlığı sonsuzluğa qədər uzatmaqdırsa, bir insan üçün öz ömrünü mümkün qədər uzatmaqdır.  Qəhrəman bu barədə düşünmür. Nəsillərin yaddaşı sayəsində ölümsüzlüyə çatır. Xalq yaddaşı Qəhrəmanı gələcək nəsillərə, əbədiyyətə bağlayan körpü rolunu oynayır. Bu, qəhrəmanı uca Allahın ona verdiyi fərdi vaxtın gücündən azad edir. Beləliklə, Vətənin müdafiəsinə xüsusi töhfə verən insanlar ölməz olurlar. Azərbaycan Respublikası Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatı hesab edir ki, keçmiş SSRİ-nin şəhər, qəsəbə, kəndlərində Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adını almış və ya Şöhrət ordeninin tam kavalieri olmuş azərbaycanlıların İkinci Dünya müharibəsi illərində müdafiə və azad edilməsində iştirak etdikləri ərazilərdə xatirələri əbədiləşdirilsin. Bu məqsədlə biz MDB Veteran Təşkilatına, Vətənin müdafiəsi zamanı həlak olanların xatirəsinin əbədiləşdirilməsi Komissiyasına, Azərbaycanın Birlik ölkələrindəki səfirliklərinə müraciətlər göndərdik. Eyni zamanda, Qələbənin yubiley ildönümü ilə əlaqədar veteranlar təşkilatımız bir sıra tədbirlər, o cümlədən Azərbaycanın faşizmin məğlubiyyətinə verdiyi töhfələrə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans keçirməyi planlaşdırır. Onu da qeyd edim ki, qələbəyə Azərbaycan nefti həlledici töhfə verib. Bakı neftçiləri müharibə illərində gecə-gündüz çalışırdılar, cəbhəni fasiləsiz neftlə təmin edirdilər. Ordunun ehtiyacları üçün yanacaq və sürtkü yağlarının 85%-ni Azərbaycan təmin edib. Respublikada əfsanəvi "Katyuşa"da daxil olmaqla 123 növ silah istehsal edən bir sıra müdafiə müəssisələri yerləşdirildi. Respublika cəbhəni qida ilə də təmin edirdi. Azərbaycan alimləri ümumi işə fəal töhfə vermişlər. Xüsusilə, akademik Yusif Məmmədəliyev yüksək oktanlı aviasiya yanacağının, donmayan yağların istehsalını təklif etmiş və həyata keçirmişdir ki, bu da düşmənin aviasiyası üzərində keyfiyyət üstünlüyünü təmin etmişdir. Müharibə illərində Azərbaycanda 45 hospital fəaliyyət göstərib, 440 min cəbhəçini sağaldıb və xidmətə qaytarıblar. Bakıda üç xatirə məzarı var, burada Bakı şəhərindəki hospitallarda döyüş xəsarətlərindən ölən döyüşçülər istirahət edir. Bütün qəbirlər baxımlıdır. Hər il mayın 9-da memoriallarda təntənəli tədbirlər keçirilir. Ümumiyyətlə, Azərbaycanda 1941-1945-ci illər müharibəsinə həsr olunmuş xatirə məzarlarına və abidələrə böyük qayğı göstərilir. Belə abidələr ölkənin bütün rayonlarında ucaldılıb. Onlar yerli hakimiyyət orqanları, gənclər təşkilatlarının üzvləri və qazilər tərəfindən qorunur və abadlaşdırılır. Təəssüflər olsun ki, Azərbaycanda keçmiş cəbhəçilərin sayı azdır - cəmi 18 nəfər. Ənənəyə görə, hər il mayın 9-da müxtəlif ictimai təşkilatların nümayəndələri və könüllülər veteranları evdə ziyarət edəcək, təbrik edəcək, hədiyyələr təqdim edəcəklər. Dövlət səviyyəsində hər il 9 May ərəfəsində müharibə iştirakçılarının veteranlarına və dullarına, arxa işçilərə maddi yardım göstərilir.  Qeyd etmək istəyirəm ki, bu, təkcə İkinci Dünya müharibəsi veteranlarına deyil, Qarabağ müharibəsi veteranlarına da aiddir. Polkovnik Cəlil Xəlilov Azərbaycan Respublikası Müharibə, əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatının sədri