Neçə il əvvəl bir dostum haqqında “bizi birləşdirən çox şeylər vardı”, yazmışdım. Bu gün haqqında söhbət açmaq istədiyim Bayram Məmmədovla bağlı da bu sözləri yaza, onunla bölüşdüyümüz çox şeylərin olduğunu deyə bilərəm. Yəqin bununla mübaliğəyə yol vermərəm, çünki biz eyni rayonda yaşamış, eyni məktəbi bitirmiş, ali təhsil aldıqdan sonra da təqribən eyni vaxtda, bir-birinə yaxın sahələrdə fəaliyyət göstərmişik. Bayram partiya-komsomol işində, mən həmin partiyanın orqanı və təbliğat-təşviqat vasitəsi olan rayon qəzetində. Ən başlıcası fikirlərimiz üst-üstə düşüb, dünyaya baxışımız, bölüşdüyümüz dəyərlər barədə uzun-uzadı danışmasaq da onların da cüzi fərqlərlə eyni olduğu qənaətindəyəm. Dinc, Zəngilanlı günlərimizdə də, torpaqlarımızın düşməndən qorunması naminə o silah, mən qələm götürüb səngərə üz tutanda, sonra bizləri Qarabağsız və nəhayət Zəngilansız qoyan illərin acısını çəkəndə, qəzəbimizi ürəyimiz boyda olan yumruğumuza düyünləyib başımız üzərinə qaldıranda da eyni hissləri, ağrı-acıları yaşamışıq. Ancaq Bayram Məmmədovla bir-birimizə dost deməyə haqqımız çatsa da, bu sözü yeri gəldi-gəlmədi işlətməyə ehtiyac duymamışıq. Bayram Məmmədov ixtisasca müəllim və politoloqdur. Rayonun qiyabi orta, Keçikli və Canbar kənd 8 illik məktəblərində ingilis dili müəllimi işləmişdi. Ancaq onu rayonda daha çox tanıdan sovet idarəçilik sistemində xüsusi yeri olan komsomol, partiya təşkilatlarında və Icraiyyə Komitəsində işləməsi olmuşdu. Elə həmin vaxtdan çoxlarının biliyi, təşkilatçılığı, işə münasibəti, şəxsi keyfiyyətlərinə görə bu cavan oğlanı özünə yaxın, etibar ediləsi şəxs saydığını deyə bilərəm. Ancaq fikrimcə, Bayramı bütün zəngilanlıların yaxını, dostu, nəhayət doğması edən onun rayonda yaradılan ilk ərazi müdafiə taborunun (yarandığı vaxt bu hərbi birlikləri özünümüdafiə taboru adlandırırdılar) komandiri, əlinə silah alanların ön sırasında dayanması oldu. Mən o zaman “Vətən səsi”, “Xalq ordusu” və “Sərhəd” qəzetlərində işlədiyimdən  cəbhə və sərhəd rayonlarında tez-tez olurdum. Ən azı ayda iki dəfə Zəngilana baş çəkdiyim, eləcə də Laçın, Qubadlı, Cəbrayıl və başqa rayonlara müntəzəm ezamiyyələrə getdiyimdən ərazi müdafiə taborlarının necə döyüşdüyündən xəbərdar idim. Əli silahlılardan fərqli olaraq əli qələm tutanların üstünlüyü olan bu cəhət bizə həqiqi komandirlərlə təsadüfi şəxsləri bir-birindən fərqləndirməyə imkan verirdi. Əslində sonda yazmağımın daha doğru olduğu fikri elə buradaca da demək istəyirəm. Bayram Məmmədov peşəkar hərbçi olmasa da, əsl komandir, həqiqi vətənpərvər zabitdir. O, hərbi, yaxud xüsusi təhsil almamışdı. SSRİ-nin Uzaq Şərqdəki hərbi hissələrindən birində əsgəri xidmət keçmiş, ehtiyatda olan zabit olmuş, sonra da rayon komsomol təşkilatında idman və kütləvi- müdafiə işləri şöbəsinin müdiri kimi bu sahədə müəyyən təcrübə qazanmışdı. Ancaq getdkcə intensivləşən erməni hücumlarının qarşısının alınması zərurətinin yerli özünümüdafiə taborunun yaradırılmasını həyatı məsələyə çevrdiyi günlərdə Bayram da, döyüş yoldaşları da sanki aylar deyil, günlərlə püxtələşdilər. Əslində mövcud vəziyyət bunu tələb edirdi. Vaxt son dərəcədə məhdud idi. Ermənilərlə döyüşlərin gedişində formalaşan tabordan düşmən təcavüzünün qarşısının alınması üçün hərbi əməliyyatları daha peşəkarlıqla hazırlayıb həyata keçirməsi tələb edilirdi. Bütün bunlar mərkəzdən heç bir real köməyin gözlənilmədiyi şəraitdə baş verirdi. Ancaq həqiqi fədakarlar düşmənə müqavimət göstərməyə qadir hərbi hissə yarada bildilər. Laçında, Qubadlıda olan hərbi birləşmələrlə yanaşı, Ermənistandan gözlənən təcavüzün qarşısında artıq Zəngilan özünümüdafiə taboru da dayanmışdı. Taborun apardığı uğurlu döyüşlər çox keçmədən Bayramın əsl komandir, həqiqi vətənpərvər zabit olduğuna nəinki Zəngianda, qonşu rayonlarda da inam yaratdı. Müdafiə Nazirliyi sistemində sonrakı xidmət illəri də bunun məhz belə olduğunu sübuta yetirdi. Daha dəqiq olsun deyə, onun komandir kimi keçdiyi döyüş yolu, ağır xidmət illəri ilə bağlı bəzi faktları yada salmağı, o vaxta aid qeydlərimi bölüşməyi lazım bilirəm. Çünki faktlara istinad etməkə istənilən məsələ barəsində daha obyektiv, birmənalı fikir yürütmək olar. Digər tərəfdənsə, mənim də Bayram Məmmədovun da xüsusi ilə hazırkı yaşımızda gəlişi gözəl sözlərə ehtiyacımız yoxdur. Beləcə, faktların dili ilə nələrisə çatdırmağa çalışaq. Yazacaqlarımı şərti olaraq sübutlar da adlandırmaq olar. Bayram Məmmədovun şəxsi arxivində saxladığı “Sərhəd” qəzetində (“Komandir nümunə göstərməlidir” 1993-cü il 22 aprel) illər əvvəl dərc olunmuş bir müsahibə. Bu müsahibə həmin qəzetdə hərbi müxbir işlədiyim dövrə aiddir. Doğrusu, arxivlərdə işləməyi xoşlasam da, şəxsi arxiv yaratmaqda laqeyd olduğumu etiraf edirəm. 1984-1992-ci illərdə müxtəlif qəzetlərdə onlarla yazılarımın dərc edilməsin baxmayaraq, bu gün əlimdə 10-15 yazıdan artıq heç nə qalmayıb. Yenə dost-tanış, qohum-qardaş sağ olsunlar ki, hərdən özlərində saxladıqları qəzet nüsxələrinin surətini mənə də verirlər. Bayram Məmmədovun saxladığı həmin müsahibə onunla 1992-ci il dekabr ayının 10-da ermənilərin Zəngilanın 11 kəndini işğal etdiyi günlərdə aparılıb. “Sual: - O vaxt Ordu yox, prezident qvardiyası adı altında eks-prezidenti müdafiə edəcək qüvvələr yaratmağa can atırdılar. Milli Ordunun yaradılması haqqında Qanun əslində kağız üzərində qalmışdı. Cavab: - Əlbəttə, vəziyyət ağır idi. Ordu quruculuğunun ləngidilməsi keçmiş hakimiyyətə sərf edirdi. Halbuki bütün imkanlar bu işə yönəldilsəydi, bütün potensial Ordunun komplektləşdirilməsi və formalaşdırılmasına istiqamətləndirilsəydi, məğlubiyyətlərimiz də olmazdı. Bəlkə də indi müharibəni qurtarmışdıq. Sual: - Yadımdadır, ötən ilin 25 aprelində Zəngilan ərazisinə çox güclü hücum oldu. Artilleriya atəşlərindən sonra düşmən iki istiqamətdə hərbi texnikanın və vertolyotların köməyi ilə torpaqlarımıza soxuldu. Ancaq əsgərlərimizin şücayəti ilə qarşısı alınan ermənilər itki verib geri çəkildilər. Dekabrın 10-da isə 4-5 qat artıq qüvvə ilə torpaqlarımızı düşmən işğalından qoruya bilmədik. Bunu nə ilə izah edirsiniz? Cavab: - Keçən il aprel hadisələri dediyiniz vaxt bizim üçün ən ağır dövr idisə də, inam vardı. Komandirlər nümunə göstərirdilər. 25-i sübhçağı birinci komandirlər getdilər. Kəşfiyyat aparıldı, sonra gərgin döyüşdə düşmən geri oturduldu. Dekabrın 10-da isə mülki adamlar Canbar kəndinə qədər getdilər, düşmənin əsas qüvvələri geri çəkilmişdilər. Ancaq bir nəfər Ordu komandiri tapılmadı ki, əsgərləri döyüşə aparıb ərazilərimizi geri qaytarsın. Ordunun başında duran adamların kimliyi bilinmirdi. Dolayı yollarla Silahlı Qüvvələrə soxulanlar isə döyüş yox, başqa şeylər haqqında düşünürdülər. Mən qəti deyirəm, 10 dekabrda əks-hücum olsaydı, biz torpaqlarımızı geri qaytara bilərdik”. Yəqin ki, əlavə şərhə, qəhrəmanımın qeyd olunan keyfiyyətlərindən xəbər verən məqamların təhlilinə ehtiyac yoxdur. Görünən dağa nə bələdçi. Onunla yenə 1993-cü ilin əvvəllərində baş tutan, sonra bir yazımda yer alan söhbətimizi xatırlayıram. Həmin vaxt bir çox məsələlərdən, əsasən də 1989-90-cı illərdə getdikcə güclənən, sonra daha geniş miqyas alan düşmən təcavüzlərinin qarşısının alınması, torpaqlarımızın müdafiəsinin təşkilindəki problemlərdən danışmışdıq. “Biz ilk dəfə batalyon yaradanda çoxları inanmırdılar ki, Azərbaycanın özünün Silahlı Qüvvələri ola bilər. Buna baxmayaraq, sağlam qüvvələr tapıldı. Məşəqqətlərə, əziyyətlərə davam gətirməli olduq. Biz ilk müdafiə qüvvələrini yaradanda ağsaqqallardan, hətta savadlı adamlardan belə “həyatınızdan qorxmursunuz? Hökumət gələcək, sizi aradan götürəcək” deyirdilər. Bütün bunları bəzən eşitməzliyə vurur, öz işmizi görürdük. Vətənin müdafiəsini hər şeydən üstün tutan adamlar bizə lazımi kömək göstərirdi. Əsas çətinliyimiz o idi ki, bizə dövlət tərəfindən mane olurdular. Ordunun təşkilini ləngitmək üçün hər şeyə əl atırdılar. Nəticəsi gətirib ona çıxardı ki, həddindən artıq itkilərimiz oldu.” Şuşa daxil omaqla Dağlıq Qarabağın, Laçının işğalını, başqa torpaqlarımızın itirilməsini nəzərdə tuturdu. Hələ nə o, nə də mən inana bilməzdik ki, bu itkilər son olmayacaq. Qarşıda bizi daha 6 rayonun işğalı, Xocalı kimi soyqırım fəlakəti gözləyir. Soyqırımlar isə əslində 1905-1907-ci illərdən başlamış, 1918-1920-ci və daha sonrakı tarixlərdə müxtəlif miqyaslarda təkrarlanmış, nəhayət 1988-ci ilin fevralında yenidən vüsət almışdı. Nəticəsi də azərbaycanlıların (düşmənin daha dəqiq adlandırdığı kimi türklərin) öz əzəli yurdlarından didərgin salınması ilə türksüz Ermənistanın yaradılması olmuşdu. Bayramla bu tarixlərin hər biri, ümumən ermənilər (daşnak, yaxud qeyri ad altında əslində fərq etmir) tərəfindən Azərbaycan torpaqlarında törədilmiş qanlı faciələr barəsində xeyli söhbətlərimiz olub. Ancaq təəssüf ki, əksər hallarda olduğu kimi, bizimki sözdən-söhbətdən o tərəfə keçmir. Baxmayaraq ki, bunların bir çoxu onun da, mənim də hansısa yazılarımızda işıq üzü görüb, ictimailəşdirilib. Birbaşa cəbhə xəttində baş tutan söhbətlərimiz də az olmayıb. Belə söhbətlərdə yaxınlığımıza mərmi düşdüyü, güllələrin böyür-başımızdan uçuşduğu anlar da olub. Ancaq söhbətimizi heç vaxt yarımçıq kəsməmişik. Xatırlayıram ki, Bayram torpaqlarımızın müdafiəsini bütün xalqın, onun əli silah tutan hər bir övladının vəzifəsi hesab edir, həmçinin məsələnin obyektiv bir cəhətini də daim vurğulayırdı. Düşmənə qəfil, daha effektli zərbələrin vurulması üçün həmin ərazilərdə doğulmuş, döyüş bölgələrini yaxşı tanıyanlara xüsusi ehtiyac var. Belələri hərbi birləşmələrin azı 35-40 faizini təşkil etməlidirlər. Bu mövqe günümüzdə də öz aktuallığını itirməyib. “Torpaqları qoyub qaçdınız” kimi haqsız ittihamlarla “silahlanmış” biganəlik təcəssümləri, “torpağı ancaq biz qorumalıydıqmı?” kimi utandırıcı bəraət müəllifləri üçün də eyni qədər keçərlidir. Görünür, hələ də “yurdum” dediyimiz torpaqların hər birimiz üçün doğma Vətən olduğunun, Azərbaycan adlandığının fərqində deyilik. Öz əlimiz, öz dilimizlə parçaladığımız Vətəni isə düşməndən müdafiə edə bilmədiyimiz kimi, geri qaytarıb bütünləşdirməyimiz də çətin olacaq. Son 100 ildən bir qədər artıq dövrün hadisələri də bunu dəfələrlə sübuta yetirib. Böyük şair demişkən “məndən ötdü” deyəndən bəri nə qədər torpaqlar itirmişik, nə qədər faciələr, fəlakətlər yaşamışıq. Bunu bizə yaşadan düşmənin, millətçi, qeyri-millətçi, daşnak, bolşevik, ya kommunist (nə adlanması fərq etməz), bir sözlə erməninin arxasında kimlərinsə durmasının da elə bir fərqi yoxdur. Özümüzü bu aldadıcı təsəllidən də uzaq tutmağı bacarmalıyıq. Az qala 200 ildir ki, biz torpaqlarımızı itirə-itirə, ermənilərsə qazana-qazana gəlirlər. Son 30 ildə işğal edilmiş 20 faiz ərazimizi çıxmaqla, hamısı ilə də əslində, təəssüf ki, barışmışıq, yaxud da bizi barışdırıblar (yenə fərq etmir). Heç olmasa, sonuncu işğala görə düşməni layiqincə cəzalandırmaq, Azərbaycanın taleyini qaranlıqdan biryolluq qurtarmaq lazımdır. Sizlərə də yaxşı məlum olan bu həqiqətləri təkrarlamaqda məqsədim onunla hansı fikirləri bölüşdüyümüzü bir daha çatdırmaq, qayğıları, düşüncələri ilə bir az da yaxından tanış etməkdir. Ən yeni tariximizin səngərlərdə yazıldığı günlərdə cəbhə bölgələrini mərhum hərbi operator Seidağa Mövsümlü ilə birlikdə addım-addım gəzən hərbi jurnalist, tələbə dostum Ədalət Teymurovun Bayram Məmmədov haqqında dediklərini yada salmamaq mümkün deyil. Müdafiə Nazirliyinin əməkdaşı, hərbi jurnalist kimi komandirlərin avtobioqrafiyasına, xarakterlərinə, səriştələrinə yaxşı bələd olan Ədalət Bayram barəsində rəğbətlə danışır, onun tabeliyində olanlarla davranışını xüsusi vurğulayırdı: “Deyirlər, dünya yaxşıların çiynində qərar tutur. Həmin yaxşılar öz varlığı ilə dünyanı zinətlədirir. Bayram Məmmədov dövlət müstəqilliyimizin bərpasından sonra Azərbaycan Ordusunun ilk zabitlərindən, Vətənin müdafiəsi üçün könüllü olaraq əlinə silah götürənlərdən biri, birincilərdən idi. Bayramı mən də, başqaları da qətiyyətli, tabeçilində olanlara qayğıkeş yanaşmaqla onlardan nizam-intizam tələb edən komandir, əsl zabit kimi tanıyırıq. Döyüşlərdə əldə etdiyimiz uğurlar da elə onun kimi zabitlərin sayəsində mümkün olurdu. O, yaddaşımda xeyirxah, sadə, çətin vəziyyətdə özündə güc tapmağı bacaran insan kimi də qalır.” Dəqiq və səmimi sözlərdir. Mən deyilənlərin təsdiqi kimi onun özündən rütbəcə kiçik zabitlərə, əsgərlərə xoş münasibətinin, əsil ata, böyük qardaş qayğısının dəfəlrlə şahidi olduğumu da əlavə etmək istərdim. Bayram Məmmədov səngərdə dayanan əsgərin təkcə isti paltara, isti yeməyə deyil, həm də insani münasibətə ehtiyacı olduğunu yaxşı başa düşür və bunu həmişə nəzərə alırdı. Onunla şəxsi heyət arasında qarşılıqlı etimad da bunun nəticəsi idi. Bütün bunlarda yəqin pedoqoji təhsil almasının da təsiri vardı. Qeyd edim ki, ünsiyyətcil olması, qarşısındakını inandırmaq bacarığı da onu həmişə fərqləndirib. Birgə iş yerimiz, müstəqil hərbi jurnalistikamızın ilk səlnaməsini yaradan “Xalq Ordusu” qəzetindən tanıdığım (hazırda “Azərbaycan Ordusu”) şair dostumz, yazdıqlarının reallığına və səmimiliyinə inandığım Rəşid Faxralının “Ədalət” qəzetindəki “Kamil insan” məqaləsindən: “Döyüşlərdə özü də iştirak edirdi. Tanıyanlar ona “Döyüşən komandir” deyirdi. Döyüşlərin birində əsgərlərdən birinin yaralandığını görüb, komandir onu döyüşün içindən çıxarmaq üçün kimisə səsləməyib, kiməsə göstəriş verməyib, yaralı əsgərin imdadına özü çatıb. Əsgərə tibbi yardım göstərilib. Az sonra həkim deyib ki, gecikdirilsə, yaralı əsgər qanaxmadan keçinərdi.” Bayramı tanıyanlar da inanırlar ki, onun döyüş yolu ilə bağlı belə faktlar çoxdur. Ancaq həmin faktlarsız da hər şey ortadadır. Bayram Məmmədov ilk gəncliyindən mərd, vətənpərvər insan kimi diqqət çəkib. Ali təhsilni əla və yaxşı qiymətlərlə başa vurduğu Azərbaycan Pedoqoji Xarici Dillər İnstitutunda aspirant kimi qalmayıb ucqar dağ kəndələrində müəllim işləmək istəyini qətiyyətlə bildirəndə, əvvəl şagirdlərinin, sonra bütün rayon gənclərinin vətənpərvərlik, mübarizlik ruhunda tərbiyəsində bütün biliyini, ürəyinin hərarətini əsirgəməyəndə, nəhayət Zəngilanın ilk öznümüdafiə taborunun yaradılmasında gecə-gündüz demədən fədakarlıqla çalışanda bu qənaətlərin doğruluğunu təsdiqləyib. B.Məmmədov 1991-ci ildən 2006-cı ilədək Müdafiə Nazirliyi sistemində hərbi hissə (tabor) komandiri, hərbi hissə (alay) komandirinin müavini, Silahlı Qüvvələrin Arxa Cəbhəsinin Kadrlar bölməsinin və Beynəlxalq Hərbi Əməkdaşlıq İdarəsinin baş zabiti, NATO-nun Sülh Naminə Tərəfdaşlıq proqramının həyata keçirilməsi bölməsinin rəisi olub. 2006-cı ildə Silahlı Qüvvələrin ehtiyatına buraxıldıqdan sonra həmin ilin iyun ayından Silahlı Qüvvələrin Təlim və Tədris Mərkəzinin xarici dillər kafedrasının baş müəllimi təyin edildi. Daha sonra Silahlı Qüvvələrin Hərbi Akademiyasının Xarici Dillər kafedrasının rəis müavini – baş müəllimi, milli təhlükəsizlik və humanitar elmlər kafedrasının xarici dillər silsiləsinin rəisi – dosent və xarici dillər bölməsinin baş müəllimi-bölmə rəisi  vəzifəsində çalışdı. Hazırda Silahlı Qüvvələrin Hərbi Akademiyasının Xarici Dil və Tərəfdaşlıq Mərkəzinin Roman - German dilləri bölməsinin baş müəllimi vəzifəsində Silahlı Qüvvələrimizə yüksək hazırlıqlı, peşəkar zabitlər hazırlamaqda üzərinə düşən tapşırıqları bacarıqla yerinə yetirir. Başlıcası budur ki, bu illər ərzidə o, nəinki onu insanlara sevdirən, dəyərini artıran yüksək keyfiyyətlərini dəyişməyib, əksinə bütün iş yoldaşları və tanıyanların məmnunluqla qeyd etdiyi yenilərini əlavə edib. Ancaq bütün bunlara görə nə mükafat umub, nə də özünə vurğunluq xəstəliyinə düçar olmayıb. Çünki mayası belə yoğrulub, necə deyərlər, sadə, zəhmətkeş ailədə böyüməsi, çətinliyin nə demək olduğunu şəxsi həyatında yaşaması onu təvazökar, başqalarının əməyinə qiymət verməyi, özünü ağır, sanballı aparmağı bacaran bir insan kimi yetişdirib. Mükafatlara gəlincə, bunlar Bayram Məmmədovu özü, həm də çox sakit, əksər hallarda özündən xəbərsiz tapıb. “Qüsursuz xidmətə görə” 3-cü dərəcəli medalı, AR Silahlı Qüvvələrinin bir neçə, o cümlədən 100 illiyi yubiley medalları, SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi Sərhəd Qoşunlarının birinci dərəcəli medalı, Müdafiə Nazirliyi üzrə fəxri fərmanlar və qiymətli hədiyyələr, nəhayət Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2015-ci il 24 iyun tarixli 1291 nömrəli Sərəncamı ilə “Əməkdar müəllim” fəxri adına layiq görülüb. Əlbəttə, bu siyahını bir qədər də uzatmaq olar. Ancaq mahiyyət eynidir. Bayram Məmmədovun fədakar və səmərəli fəaliyyəti, layiqli əməyi, məsuliyyəti və peşəkarlığı layiqincə qiymətləndirilib. 2004-2013-cü illərdə Beynəlxalq Hərbi İdman Şurasının (BHİŞ) Azərbaycanda keçirdiyi Cüdo üzrə 30-cu, Güləş üzrə 24-cü, Boks üzrə 52-ci dünya çempionatlarının, BHİŞ in Avropa Konfransının, hərbçilərin 1-ci Dünya Futbol kubokunun Təşkilat Komitəsinin üzvü və koordinatoru olanda da o eyni əzm və fəaliyyət nümunəsi göstərmişdir. Onu gəncliyindən idmana bağlayan tellər isə fərdi maraq səviyyəsindən daha yüksək, mübaliğəsiz demək olar ki, kifayət qədər möhkəmdir. Hazırda Azərbaycan Respublikası Hap Ki Do Federasiyasının vitse-prezidenti olan Bayram Məmmədovun kiçik oğlu Orxan Məmmədli taekvando(İTF) üzrə Avropa çempionu və əlbəyaxa döyüşlər üzrə beşqat dünya çempionudur.  Dəfələrlə şərq döyüş növləri üzrə ölkə səviyyəli yarışların qalibi olub. Bayram oğlu Orxanın müqəddəs Azərbaycan bayrağını beynəlxalq yarışlarda dəfələrlə dalğalandırmasından bir ata kimi haqlı qürur duyub. Onunla bərabər bu duyğuları bütün Azərbaycana yaşatdığı üçün Orxana “atana layiq, fəxr ediləsi övladsan”, deyir və idman həyatında yeni uğurlar arzulayırıq. Bayram Məmmədov istefada olan polkovnik-leytenant, Qarabağ müharibəsi veteranı, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Əməkdar müəllimdir. Ancaq onu bir insan, vətəndaş kimi bütün bu rütbələrdən, titullardan daha artıq xarakterizə edən bir ad var – vətənpərvər. Yurd həsrətli, Vətən yanğılı yazılarından, işğal altındakı torpqalara qayıdış, gənclərin igidlik, dönməzlik ruhunda tərbiyəsinə önəm verilməsinə çağrıan məqalə və çıxışlarından da vahid, qırılmaz bir xətt keçir -  vətənpərvərlik. Şotland əsilli məşhur amerikalı aktyor və rejissor Mel Gibsonun baş rol oynadığı “Vətənpərvər” filmini xatırlayıram. Bütün itkilərə, mərhumiyyətlərə, hətta sarsıntılara baxmayaraq, filmin qəhrəmanı sonunda düşmənini məğlub etməyi bacardı. Biz də bacarmalıyıq və bacaracağıq. Artıq başqa yolumuz yoxdur. Əsla, gəlişi gözəl səslənməsi üçün demirəm. Biz də düşmənə qalib gələcək, torpaqlarımızı işğaldan azad edəcəyik, çünki Bayram Məmmədov kimi vətənpərvər insanlarımız, onların yolunu şərəflə davam etdirən gənc əsgər və zabitlərimiz var.   Lətif Şüküroğlu, ehtiyatda olan polkovnik, Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalıstlər birliklərinin üzvü.

Rusiya Dövlət Dumasında II Dünya Müharibəsində iştirak edən qadın döyüşçülərlə bağlı sərgi təşkil olunub.   Maraqlıdır, 10 mindən çox azərbaycanlı qadının müharibəyə cəlb olunduğu ölkəmizə də, bu cür sərgilərin təşkil edilməsi, maarifləndirici tədbirlərin keçirilməsi arzuedilən olardımı?   Moderator.az-a açıqlama verən Respublika Veteranlar Təşkilatının sədr müavini, polkovnik Cəlil Xəlilov qələbənin 75 illiyi münasibəti ilə silsilə tədbirlərə hazırlıq gördüklərini vurğuladı:   “Öncə onu qeyd edim ki,  Respublika Veteranlar Təşkilatının təklifi ilə Azərbaycanda qadın döyüşçülərlə bağlı xüsusi ensiklopedik kitab buraxılacaq, müharibə veteranları ilə bağlı  filmlər çəkiləcək. Kitab “İgid oğlanlarla bir cərgədə” adlanır. Burada II Dünya Müharibəsində iştirak edən Azərbaycan qadınlarından bəhs olunur. Kitab həm rus, həm də Azərbaycan dillərində çap ediləcək. Qeyd etdiyim kimi, bununla bağlı film də çəkilir.   Moskvada keçirilən sərgilərə müharibədə iştirak edən Azərbaycan qadınları haqqında da geniş məlumatlar göndərilir. Rusiyanın, Belarusun televiziyaları vasitəsi ilə II Dünya Müharibəsində azərbaycanlıların iştirakı ilə bağlı geniş məlumatalr verilir. Bu verilişlər qələbənin 75-ci ildönümü ərəfəsində daha çox göstəriləcək.   Bununla yanaşı, xüsusi jurnallar buraxılır. “Azərbaycan Veteranı” qəzetinin 40 səhifədən ibarət xüsusi nömrəsi buraxılacaq. Bir daha müharibə qəhrəmanlarımız haqqında ictimaiyyətə geniş məlumat veriləcək. Gənclər arasında isə bu günün özündə də geniş təbliğat işi aparılır, soydaşlarımızın qəhrəmanlıqları, vuruşduqları ölkə və şəhərlər haqqında ətraflı məlumat verilir. II Dünya Müharibəsi qəhrəmanlarının abidələri yenilənir və s.   Biz yaxın günlərdə bu barədə geniş tədbirlər planının təsdiqlənməsini gözləyirik. Sözügedən planının təsdiqlənməsində sonra bu istiqamətdə görülən işlər daha geniş vüsət alacaq”.   Seymur ƏLİYEV

Azərbaycan Respublikası Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatında  Rusiya Federasiyasının Azərbaycan Respublikasındakı Fövqəladə və Səlahiyyətli Səfiri Boçarnikov Mixail Nikolayeviçin başçılıq etdiyi nümayəndə heyəti ilə 02 mart 2020-ci il tarixində görüş keçirilmişdir. Respublika Veteranlar Təşkilatının sədri, general-polkovnik Tofiq Ağahüseynov qonaqları salamlamış, onlara Təşkilatın fəaliyyəti, ölkəmizdə veteranlara möhtərəm Prezident-Silahlı Qüvvələrin Ali Baş Komandanı cənab İlham Əliyev tərəfindən göstərilən qayğı, Azərbaycanın İkinci dünya müharibəsində iştirakı barədə ətraflı məlumat vermişdir. O, alman faşizmi üzərində qələbənin qazanılmasında soydaşlarımızın göstərdikləri qəhrəmanlıqlardan söhbət açmışdır. Qələbənin 75 illiyi ərəfəsində keçirilən bu görüşün əhəmiyyətindən danışan sədr, ölkələrimizin veteran təşkilatları arasında əməkdaşlıq əlaqələrinin daha da genişləndirilməsini xüsusi vurğulamışdır. Respublika Veteranlar Təşkilatının sədr müavini, polkovnik Cəlil Xəlilov qonaqlara Azərbaycan milli diviziyalarının şərəfli döyüş yolları barədə ətraflı məlumat vermişdir.   Səfir Mixail Boçarnikov Respublika Veteranlar Təşkilatının sədrinə və sədr müavininə səmimi görüşə və ətraflı məlumatlara görə minnətdarlıq bildirmişdir. O, Rusiya Federasiyası ilə Azərbaycan Respublikası arasında qarşılıqlı əməkdaşlığın yüksək səviyədə olduğunu, alman faşizmi üzərində qələbənin qazanılmasında iştirak etmiş bütün insanların xatirəsinin rus xalqı üçün daim əziz olduğunu xüsusi qeyd etmişdir.

Azərbaycan Respublikası Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatında Çexiya Respublikasının Azərbaycan Respublikasındakı səfiri cənab  Milan Ekertin başçılıq etdiyi nümayəndə heyəti ilə 25 fevral 2020-ci il tarixində görüş keçirilmişdir. Respublika Veteranlar Təşkilatının sədri, general-polkovnik Tofiq Ağahüseynov qonaqları salamlamış, onlara Təşkilatın fəaliyyəti, ölkəmizdə veteranlara dövlət tərəfindən göstərilən qayğı, Azərbaycanın İkinci dünya müharibəsində iştirakı barədə ətraflı məlumat vermişdir. O, həmçinin Çexiyanın alman faşizmindən azad edilməsi uğrunda gedən döyüşlərdə soydaşlarımızın göstərdikləri qəhrəmanlıqlardan söhbət açmış, Çexiya və Azərbaycan veteran təşkilatları arasında əməkdaşlıq əlaqələrinin inkişaf etdirilməsi üçün belə görüşlərin xüsusi əhəmiyyət kəsb etdiyini vurğulamışdır. Təşkilatın sədri Tofiq Ağahüseynov Qələbənin 75 illiyi ərəfəsində keçirilən bu görüşün əhəmiyyətindən danışmışdır. İkinci Dünya müharibəsi veteranı general-polkovnik Tofiq Ağahüseynov Çexiyada 7 il hərbi xidməti barədə eləcə də, bu ölkə və çex xalqı ilə bağlı xoş xatirələrini bölüşmüşdür.   Görüş iştirakçılarına milli Azərbaycan diviziyalarının zəfər yolu barədə geniş məlumat verən Respublika Veteranlar Təşkilatının sədr müavini, ehtiyatda olan polkovnik Cəlil Xəlilov həmin dövrdə Çexoslovakiya ərazisində, xüsusilə Praqa şəhəri uğrunda gedən döyüşlərdə həmyerlilərimizin göstərdikləri şücayətdən bəhs etmişdir. O, İkinci dünya müharibəsi cəbhələrində 30 ay fasiləsiz döyüşlər aparmış, Qırmızı Bayraq və II dərəcəli Suvorov ordenləri ilə təltif edilmiş 416-cı milli diviziyanın Bakıdan Praqaya qədər 5000 km. döyüş yolu qət edərək, Çexoslovakiya ilə yanaşı, daha 5 Avropa ölkəsinin – Rumıniya, Bolqarıstan, Yuqoslavinya, Macarıstan, Avstriyanın faşizmdən azad edilməsindəki şücaətindən danışmış, diviziyanın zabit və əsgərlərindən 5 nəfərinə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı fəxri adının verildiyini bildirmişdir. Qonaqlara 223-cü milli atıcı diviziyanın 1942-ci ilin yayında Şimali Qafqazdan başlayan döyüş yolunun Ukrayna, Moldova, Bolqarıstan, Yuqoslaviya, Macarıstan, Avstriyadan keçməsi, diviziyanın 1945-ci il mayın 9-da Çexoslovakiyaya daxil olması və mayın 12-də Amerika ordusunun hərbi hissələri ilə görüşməsi yada salınmış, onun döyüşçülərindən 3483 nəfərinin müxtəlif orden və medallarla təltif edilməsi, 2 nəfərinə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adının verildiyi bildirilmişdir. Qonaqlara Çexoslavakiyanın azadlığı uğrunda döyüşlərdə fərqlənmiş 77-ci Azərbaycan diviziyası barədə də məlumat verimişdir.  Səfir Milan Ekert Respublika Veteranlar Təşkilatının sədrinə və sədr müavininə səmimi görüşə və ətraflı məlumatlara görə minnətdarlıq etmiş, Azərbaycan Respublikasının dövlət orqanları və ictimai təşkilatları ilə Çexiyanın müvafiq qurumlarının qarşılıqlı əməkdaşlığının faydalı və arzuedilən olduğunu bidirmişdir. O, Çexiyanın alman faşizmindən azad edilməsi uğrunda gedən döyüşlərdə iştirak etmiş bütün insanların xatirəsinin çex xalqı üçün daim əziz olduğunu xüsusi vurğulayaraq,  İkinci Dünya müharibəsində faşizm üzərində Qələbəninin 75 illik yubileyinin yaddaqalan olacağını qeyd etmişdir.  Görüşün sonunda xatirə şəkilləri çəkilmişdir.  

Münxen Təhlükəsizlik Konfransı çərçivəsində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin və Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın iştirakı ilə keçirilən panel müzakirələr bütün dünyada ciddi marağa səbəb olub. Prezident İlham Əliyevin dəmir məntiqi qarşısında deməyə söz tapmayan, əsassız və gülünc arqumentlərlə öz mövqeyini müdafiə etməyə çalışan N.Paşinyan nəticə etibarı ilə daha rüsvayçı vəziyyətə düşdü. AZƏRTAC xəbər verir ki, bu barədə Azərbaycan Respublikası Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatının sədr müavini, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasının dosenti Cəlil Xəlilov deyib. O qeyd edib ki, Münxendəki panel müzakirələrində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev dünya mediasının, beynəlxalq ictimaiyyətin gözü qarşısında Ermənistanın işğalçılıq siyasətini bir daha ifşa etdi, N.Paşinyanın əsassız iddialarını darmadağın etdi. Dövlətimizin başçısı dünya ictimaiyyətinin, o cümlədən beynəlxalq təşkilatların təcavüzkara təzyiq göstərməsinin vacibliyinə diqqət çəkdi, bunu zəruri edən səbəblərə toxundu. Prezident İlham Əliyev Azərbaycanın uğradığı təcavüz fonunda Ermənistanın bütün region, beynəlxalq təhlükəsizlik sistemi üçün ciddi təhdid mənbəyi olduğunu real faktlar əsasında ortaya qoydu. C.Xəlilov bildirib ki, Prezident İlham Əliyevin tutarlı şərhləri qarşısında aciz vəziyyətə düşən N.Paşinyan Ermənistanın Azərbaycan torpaqlarının işğal etdiyini, onu qaytarmaq niyyətində olmadıqlarını etiraf etdi. N.Paşinyanın işğalçı olduqlarını etiraf etməsi faktı da Azərbaycanın siyasi uğuru kimi qiymətləndirməlidir. Həmçinin bu etiraf onu göstərir ki, Ermənistanın problemi sülh yolu ilə həll etmək niyyəti yoxdur və Azərbaycan Qarabağ münaqişəsinin hərbi müstəvidə həlli məsələsinə daha çox diqqət ayırmalıdır. “İşğal altındakı torpaqlarımızı azad etmək Azərbaycanın beynəlxalq hüquqla təsbit olunan hüququdur və buna ölkəmizin həm hüquqi, həm də mənəvi haqqı var. Bu baxımdan Münxendəki müzakirələr Prezident İlham Əliyevin parlaq siyasi qələbəsi kimi dəyərləndirilməli və bu qələbənin nəticələrindən səmərəli şəkildə yararlanmağa səy göstərməliyik”, - deyə C.Xəlilov vurğulayıb.

Mənfur erməni qəsbkarları tərəfindən törədilən və bəşər tarixinin ən dəhşətli qırğınlarından sayılan Xocalı faciəsi Azərbaycan xalqına qarşı törədilmiş məkrli soyqırımı siyasətinin bir hissəsidir. Xocalı faciəsi tarixin yaddaşından heç vaxt silinməyən, dünya tarixində dinc əhalinin kütləvi qətliamı kimi dərin iz qoymuş Xatın, Sonqmi, Lidiçe, Babi Yar, Ruanda, Serebrenitsa kimi soyqırımları ilə bir sırada dayanır. 1992-ci ilin fevralında Ermənistan silahlı qüvvələri keçmiş sovet ordusuna məxsus 366-cı motoatıcı alayının köməyi ilə Xocalı əhalisini vəhşicəsinə qətlə yetirib, soyqırımının ən iyrənc mərhələsi olan izi itirmək kimi mənfur hərəkətlərə də əl atıb, Azərbaycan xalqı, eləcə də bəşəriyyət üçün nadir abidələr nümunəsi olan Xocalı abidələrini də dağıdıblar. Xocalı soyqırımına ilk dəfə siyasi-hüquqi qiymət məhz ümummilli lider Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışından sonra verilib. AZƏRTAC xəbər verir ki, bu fikirlər Xocalı soyqırımının 28-ci ildönümü ilə əlaqədar fevralın 18-də Azərbaycan Respublikası Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatında veteranların, ziyalıların, gənclərin iştirakı ilə keçirilən anım tədbirində səsləndirilib. Təşkilatın inzibati binasında keçirilən tədbirdə Xocalı soyqırımı qurbanlarının, həmçinin Azərbaycanın müstəqilliyi və ərazi bütövlüyü uğrunda canlarından keçən şəhidlərimizin xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edilib. Respublika Veteranlar Təşkilatının sədr müavini, ehtiyatda olan polkovnik Cəlil Xəlilov qeyd edib ki, Xocalı soyqırımının dünyada tanıdılması, bu faciəyə lazımi qiymətin verilməsi üçün Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə dövlət səviyyəsində aparılan genişmiqyaslı fəaliyyət uğurlu nəticələrini verir. Bu baxımdan Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti Leyla Əliyevanın təşəbbüsü ilə “Xocalıya ədalət!” kampaniyası çərçivəsində görülən işlər xüsusi vurğulanıb. Qeyd olunub ki, məhz bu kampaniya nəticəsində hazırda dünyanın bir sıra ölkələri, həmçinin bəzi beynəlxalq təşkilatlar Xocalı qətliamının soyqırımı kimi tanınması barədə qərarlar qəbul edib. Ayrı-ayrı dövlətlərdə Xocalı soyqırımı ilə bağlı abidələr ucaldılıb. Bu istiqamətdə aparılan səmərəli işin nəticəsidir ki, hər dəfə faciənin ildönümündə dünyanın bir çox ölkəsində Xocalı qurbanlarının əziz xatirəsi anılır, mitinqlər keçirilir, erməni vəhşiliklərini əks etdirən fotoşəkillər, filmlər nümayiş etdirilir. Hazırda Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə beynəlxalq aləmdə Xocalı soyqırımının tanıdılması istiqamətində ardıcıl iş aparılır. Son illər Xocalı həqiqətlərinin dünyaya tanıdılması, erməni terrorçularının həyata keçirdiyi insanlıq əleyhinə cinayətlərin beynəlxalq miqyasda ifşası sahəsində xeyli iş görülüb. “2016-cı ilin Aprel döyüşlərində Azərbaycan Ordusu torpaqlarımızın bir hissəsini işğaldan azad edib, uğurlu Naxçıvan əməliyyatı ilə 11 min hektar ərazi nəzarətimizə keçib. Ölkəmizin ərazi bütövlüyünü bərpa etmək üçün bizim kifayət qədər hərbi gücümüz, iqtisadi potensialımız və siyasi iradəmiz var. Mövcud status-kvo qəbuledilməzdir və Ermənistanın işğalçı qüvvələrinin torpaqlarımızdan çıxarılması tələbi daim gündəmdədir. Azərbaycan xalqı və dövləti Xocalı faciəsini heç vaxt unutmur və unutmayacaq”, - deyə Cəlil Xəlilov vurğulayıb. Mərasimdə Xocalı haqqında sənədli film nümayiş olunub. Çıxış edənlər Xocalı soyqırımı barədə həqiqətlərin müxtəlif beynəlxalq təşkilatlar səviyyəsində qaldırılmasının əhəmiyyətindən, müxtəlif qurumların, xüsusilə Respublika Veteranlar Təşkilatının bu istiqamətdəki fəaliyyətindən danışıb, bu istiqamətdə səylərin gücləndirilməsinin zəruriliyini bildiriblər. Natiqlər işğal altındakı torpaqlarımızın azad olunacağına qəti inam ifadə ediblər.  

Cəlil Xəlilov: “Biz bu qələbənin nəticəsindən maksimum faydalanmalıyıq” Münhen təhlükəsizlik konfransı çərçivəsində Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinə dair panel-diskusiyada prezident İlham Əliyevlə Paşinyan arasında baş tutan debat bütün dünyada ciddi marağa səbəb olub. İlham Əliyevin dəmir məntiqi qarşısında deməyə söz tapa bilməyən, əsassız və gülünc arqumentlərlə öz mövqeyini müdafiə etməyə çalışan Paşinyan, nəticə etibari ilə daha rüsvayçı vəziuyyətə düşüb.   Münhen debatı ilə bağlı Moderator.az-a açıqlama verəb Respublika Veteranlar Təşkilatının sədr müavini, polkovnik Cəlil Xəliov Münhen dikusiyasının Azərbaycanın böyük siyasi qələbəsi kimi səciyyələndirdi:   “Münhen diskusiyasında Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev dünya mediasının, beynəlxalq ictimaiyyətin gözü qarşısında Ermənistanın işğalçılıq siyasətini bir kəs daha ifşa etdi, Paşinyanın absurd iddialarını darmadağın etdi. Ölkə başçısı dünya ictimaiyyətinin, o cümlədən beynəlxalq təşkilatların təcavüzkara təzyiq göstərməsinin vacibliyinə diqqət çəkdi, bunu zəruri edən səbəblərə toxundu. Prezident İlham Əliyev Azərbaycanın uğradığı təcavüz fonunda Ermənistanın bütün region, beynəlxalq təhlükəsizlik sistemi üçün ciddi təhdid mənbəyi olduğunu real faktlar əsasında ortaya qoydu.   Prezident İlham Əliyevin arqumentləri qarşısında aciz duruma düşən Paşinyan, Azərbaycan torpaqlarının işğal etdiklərini, bu torpaqları qaytarmaq niyyətində olmadıqlarını etiraf etdi. Hansı ki, Paşinyanın işğalçı olduqlarını etiraf etməsi faktı da, Azərbaycanın siyasi uğuru kimi qiymətləndirməlidir. Həmçinin, bu etiraf onu göstərir ki, Ermənistanın problemi sülh yolu ilə həll etmək niyyəti yoxdur və Azərbaycan Qarabağ münaqişəsinin hərbi müstəvidə həlli məsələsinə daha çox diqqət ayırmalıdır.   İşğaldakı torpaqlarını azad etmək Azərbaycanın beynəlxalq hüquqla təsbit oluna haqqıdır və buna ölkəmizin həm hüquqi, həm də mənəvi haqqı var.   Bu baxımdan, Münhen debatı prezident İlham Əliyevin parlaq siyasi qələbəsi kimi dəyərləndirilməli və bu qələbənin nəticələrindən səmərəli şəkildə faydalanmağa səy göstərməliyik”.   Seymur ƏLİYEV

O, Sovet ordusunda general-polkovnik rütbəsinə qədər yüksələn ilk və yeganə azərbaycanlıdır. Reyxstaqın divarlarına “Mən Bakıdanam. Leytenant Ağahüseynov” sözünü yazan məhz o olub. Sonralar o, Heydər Əliyevin hərbi məsələlər üzrə köməkçisi işləyib. Axar.az Qırmızı Ulduz və biri “Şöhrət” ordeni olmaqla, 23 medal və 8 ordenin kavaleri, Zaqafqaziya Hərbi Dairəsinin HHM qüvvələri komandanı, hazırda Azərbaycan Respublikası Veteranlar Təşkilatının sədri, bir neçə gün öncə 97 yaşını qeyd edən canlı əfsanə Tofiq Yaqub oğlu Ağahüseynovla müsahibəni təqdim edir: - Böyük Vətən müharibəsi dövründə vəzifəniz düşmənin hava qüvvələrinin kəşfiyyatı, müttəfiqlərin strateji nöqtələrinin hava hücumundan müdafiəsi idi. Bütün bunların öhdəsindən necə gəlirdiniz? Serjantlıqdan general-polkovnikə gedən yolunuz barədə danışın, mümkünsə. - Müharibənin başlaması həyatımda dönüş nöqtəsi oldu. O vaxtlar mən tələbə - cavan, arıq bir oğlan idim. Hərbi xidmətə çağırıldım, hərbi komissarlıq isə məni Zenit Artilleriya Məktəbinə göndərdi. Yarım illik sürətləndirilmiş təlimdən sonra mən artıq döyüş tapşırıqlarına hazır idim. Məni şimala göndərdilər. Azərbaycandan olduğum üçün soyuğa öyrəşmək çox çətin idi. Bizim zenit-artilleriya divizionunun vəzifəsi müttəfiqlər üçün strateji cəhətdən əhəmiyyətli olan Arxangelsk limanını müdafiə etmək idi. Mən tağım komandiri idim. Onlar bombalayırdılar, biz isə dəf edirdik. Daha sonra divizionumuzu ən vacib strateji nöqtələrə göndərirdilər. Bir qədər sonra bizi artıq Jukovun rəhbərlik etdiyi Birinci Belarus Cəbhəsinin tərkibinə daxil etdilər. Mən bir çox mühüm əməliyyatlarda iştirak etmişəm, lakin Varşava və əlbəttə ki, Berlin əməliyyatı daha çox yaddaşıma həkk olunub, çünki məhz bu döyüş tapşırığını yerinə yetirməklə biz faşist Almaniyası üzərində gözlədiyimiz qələbəni qazana bildik. - Berlin əməliyyatı haqda danışa bilərsinizmi? - Berlin strateji hücum əməliyyatı 16 aprel tarixində başladı. Bizim zenit-artilleriya divizionumuzun da daxil olduğu Birinci Belarus Cəbhəsinin vəzifəsi Almaniyanın paytaxtı Berlin şəhərini ələ keçirmək idi. Bir çox döyüş tapşırıqları var idi və mən o vaxt üçün artıq divizion qərargahının rəis köməkçisi idim. Mənə ən çətin döyüş tapşırıqları həvalə olunurdu. Mən divizion üçün yeni dislokasiya yerləri formalaşdırmalı idim. Sadə dillə desək, divizion qalırdı, mən isə öndə gedirdim və yeni dislokasiya yeri axtarırdım. Məhz bu səbəbdən Berlinə qədər gedib çıxdım. May ayının 2-si idi. Həmin günü heç vaxt unutmayacağam. Döyüşlər davam edirdi, amma nizamlı alman qoşunlarının müxtəlif məhəllələrdə və binalarda artıq ağ bayraq asmaları görünürdü. Onlar da bizim kimi bu işin sona doğru getdiyini anlayırdılar. Mən Reyxstaqa hücumda birbaşa iştirak etməmişdim, amma hücum edənləri mühafizə edən şəxs idim. Reyxstaqa demək olar ki, bir batalyon hücum edirdi. Bu barədə bütün digər məlumatlar yanlışdır. Hər şey gözlərimin önündə baş verirdi. Mən Reyxstaqı görəndə, o yarıdağılmış vəziyyətdə idi, amma günbəz özü bütöv idi. O, olduqca iri bina idi. Mən piyada qoşunlarımızın Reyxstaqın divarlarında öz adlarını yazdıqlarını görürdüm. Mən də yaxınlaşdım və orada böyük hərflərlə “Mən Bakıdanam. Leytenant Ağahüseynov” sözlərini yazdım... O hisslərimi sözlə ifadə etmək çox çətindir. Müharibədən sonrakı dövrlərdə siz sovet ordusunda xidməti davam etdirdiniz, sonra isə sərhədləri Türkmənistanı, Azərbaycanı, Gürcüstanı, Ermənistanı, daha sonra Qara dəniz və Rostova qədər əraziləri əhatə edən dairə komandanının vəzifələrini icra etdiniz. Siz bu böyük ərazinin hava hücumundan müdafiəsini təmin edirdiniz. Bu xalqların nümayəndələri ilə, xüsusən də ermənilərlə tez-tez qarşılaşırdınızmı? Hər hansı bir qeyri-adi hallar olurdumu? - Təbii ki! Mən tabeçiliyimdə müxtəlif respublikalardan olan minlərlə hərbi qulluqçunun olduğu batalyona rəhbərlik edirdim. Biz hamımız sıxılmış bir yumruq kimi idik. Heç kəs əsgərləri milliyyətinə görə ayırmırdı. Bizim bir vətənimiz və bir ümumi məqsədimiz var idi. Xalqların məhz bu dostluğu sayəsində biz faşistlərin simasında çox güclü bir düşməni məğlub edə bildik. Bu ölkələrin keşiyində durmaq mənim üçün şərəf idi. Ermənilər də daxil olmaqla, mənim bir çox hərbi xidmət yoldaşım olub. Böyük Vətən müharibəsi dövründə biz onlarla çiyin-çiyinə döyüşürdük. Sonrakı illərə gəlincə isə hazırda tanınmış bir çox insan mənim divizionumdan keçib. Bizim Ermənistanda raket briqadamız dayanırdı, mən tez-tez ora getməli olurdum. Mən çox vaxt Ermənistanın Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi Dəmirçyanla görüşürdüm. O, çox şən adam idi, lətifələri sevirdi. Baqramyanın bacısı oğlu general Tadevosyan o vaxtlar Ermənistanın OADKYC-nin (DOSAAF) sədri idi. Onunla tez-tez söhbətlər edirdik. Bir dəfə Ermənistanda başıma qeyri-adi hadisə gəldi. Dairə komandanı məzuniyyətdə idi. Ermənistan istiqamətində hava sərhədinin pozulması hadisəsi baş verdi. Mən həmin hərbi təyyarənin vurulması əmrini verməli oldum. Böyük bir qalmaqal yarandı. Bu hadisə barədə Moskvaya da xəbər çatdı, komissiya gəldi. Söhbətlər Brejnevə çatanda, o, mənim hərəkətlərimə haqq qazandırmışdı, çünki hər şeyi protokola uyğun olaraq yerinə yetirmişdim. Bu, Argentinadan uçan hərbi təyyarə idi. Bu məsələyə məxfilik qrifi qoyulmuşdu və onun da müddəti 2010-cu ildə bitib. Bu hadisə barədə heç kəs heç nə bilmir... Bu günə qədər də bilmirdilər... İndi biləcəklər (gülür - red.). Biz hava məkanını pozan bu hərbi təyyarənin məqsədinin nə olduğunu bilmirdik, lakin Xirosima və Naqasakidəki hadisədən sonra bizə dəqiq göstərişlər verilmişdi. Mənim dairəmdə xidmət keçmiş, hazırda Azərbaycanda tanınan şəxsiyyətlərə gəldikdə isə, misal üçün, Azərbaycan Respublikasının baş nazirinin keçmiş birinci müavini Abbas Abbasovun adını çəkə bilərəm. O, mənim yanımda serjant kimi xidmət edirdi. Ölkəmizin yeni Baş naziri Əli Əsədov isə mənim sıravi əsgərim idi. - Bir yerdə xidmət etdiyiniz yoldaşlarınızın və həmkarlarınızın arasında ermənilərin də olduğunu nəzərə alsaq, bu gün həmin ölkədə Qaregin Njdenin simasında nasist tərəfdaşlarının qəhrəmanlaşdırıldığını görəndə nə hisslər keçirirsiniz? Bunu qəbul etmək çox ağırdır. Qeyd etmək lazımdır ki, bu fakta ilk diqqət yetirənlərdən biri biz olmuşuq və dərhal da işə başladıq. Ermənilərin, konkret olaraq Sovet qüvvələrinə qarşı Hitler qoşunlarının tərəfində döyüşən bir adamın - Njdenin qəhramanlaşdırmasına yol vermək olmazdı. Biz veteranlar təşkilatımızın adından Rusiya XİN-ə məktublar yazdıq. Moskvada Njdenin heykəlinin qoyulması məsələsi həmişəlik bağlanıb, amma buna baxmayaraq, Ermənistanda ona heykəl qoyuldu. Bu məsələdə ermənilərin məntiqini anlaya bilmirəm. Bununla onlar Sovet ordusu sıralarında xidmət edən elə öz hərbi rəhbərlərinin xatirəsinə hörmətsizlik edirlər. Baqramyana və yanında Njdeyə heykəlin qoyulması sadəcə axmaqlıqdır. Axı onlar biri-birilərinə qarşı vuruşurdular... Ardı var...

77-й годовщине со дня освобождения героического города Сталинграда  было посвящено мероприятие, состоявшееся 3 февраля с.г. в Объединении ветеранов войны, труда и Вооружённых Сил АР. Вступительным словом мероприятие открыл заместитель председателя Объединения ветеранов, полковник Джалил Халилов. В своей речи он подчеркнул всемирно-историческое значение победы под Сталинградом, которая положила начало перехвату советским командованием стратегической инициативы в войне. Военным значением этой победы явилось снятие угрозы захвата Вермахтом Нижнего Поволжья и Кавказа, особенно бакинских месторождений нефти. В своем выступлении  Дж.Халилов отметил, что план немцев – стремительным ударом с ходу прорваться к Сталинграду- был сорван упорным сопротивлением советских войск(в составе которых были и азербайджанские бойцы) в большой излучине Дона и их активной обороной на юго-западных подступах к городу. Далее,  Дж.Халилов отметил, что героические сражения за завод   «Красный Октябрь», Тракторный завод и артиллерийский завод стали известны на весь мир. В этой связи Дж.Халилов напомнил, что на Тракторном заводе Сталинграда служила разведчицей бывший член Объединения ветеранов Мария Степановна Рзаева(светлая ей память!). В своих уникальных мемуарах «О войне, о жизни», она, в частности, рассказывала, что «все  - и зенитчики, и танкисты, и пехотинцы – сражались со святыми словами в сердце: «Отстоим любимый Сталинград!»,  «Будем стойко защищать родные берега!», что в распространяемых в городе листовках было обращение к защитникам Сталинграда: «Не сдавайте врагу наш любимый город! Любой ценой защищайте его!». Говоря об азербайджанских участниках битвы за Сталинград, Дж.Халилов особо подчеркнул выдающиеся заслуги дважды Героя Советского Союза Ази Асланова, чей юбилей  был торжественно отмечен в Объединении ветеранов в январе с.г. Делясь воспоминаниями, Дж.Халилов рассказал, что в 2013г. ему довелось принять участие в торжествах, посвящённых 70-й годовщине со дня освобождения Сталинграда, а также в научно-практической конференции, посвящённой этой знаменательной дате. От имени азербайджанского народа он возложил живые цветы на Мамаев курган. Минутой молчания участники собрания почтили память павших защитников Сталинграда. В мероприятии приняли участие ветераны войны и тыла, представители общественности, сотрудники Объединения ветеранов. В фойе была развёрнута выставка книг, посвящённая историческому Сталинградскому сражению.

Hazırda bütün ölkənin diqqəti bir neçə gün sonra baş tutacaq mühüm siyasi hadisəyə - 9 fevral 2020-ci ilə təyin edilmiş Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə erkən seçkilərə yönəlib. Bu seçkilərdə iştirak üçün deputatlığa namizədliyi qeydə alınmış şəxslərlə bağlı yayılan informasiyalar düzlüyündən, yaxud səhvliyindən asılı olmayaraq ictimaiyyət tərəfindən maraqla qarşılanır. Hər namizədin özünü daha şanslı və layiqli sayması iddiasından tutmuş, seçicilərə verilən müxtəlif səpkili, hətta fantastik vədlərə qədər hər şey diqqət mərkəzindədir. Başqa bir maraqlı məqam əksəriyyətin nəinki şüarlarının, hətta platformalarının da aşağı-yuxarı eyni olmasıdır. Özlərini ölkədə başlanmış dəyişikliklərin aparıcı qüvvəsi kimi təqdim edən bəzilərinin bunu hansı potensialla, yaxud təcrübə ilə həyata keçirəcəkləri sualının əsasən cavabsız qalması da digər oxşar cəhətdir. Bu kontekstdə seçki kampaniyası ölkə mediasından daha çox sosial şəbəkələrdə birtərəfli “debatlar” və monoloqlar şəklində çoxdan qaynamaqda və getdikcə artan hərarəti ilə qazanın qapağını böyük təzyiqlə yuxarıya sıxmaqdadır.  Ancaq bir məsələdə rəylər yekdildir: parlamentin dəyişilməsi həqiqətən keyfiyyət xarakterli olmalıdır. Xalqın, dövlətin hazırkı seçkilərdən gözlədikləri də məhz budur. Təbii ki, çoxsaylı namizədlər arasında həqiqətən layiqli, fəaliyyətləri və keçdikləri həyat yolu ilə Azərbaycan cəmiyyətində kifayət qədər tanınanlar, hörmət, nüfuz sahibi olanlar da var. Yaxşı ki, var. Həm də nə yaxşı ki, onların fiziki səsləri bir çox hallarda hazırkı ümumi hay-küy fonunda zəif eşidilsə də, xalqın qəlbində, yaddaşında artıq iz salan əməlləri uca səslə danışmaq qüdrətindədir və danışır. Əslində, onların tanınmaq üçün xüsusi təqdimata, təşviqat xarakterli materiallara ehtiyacları yoxdur desək, yanılmarıq. Təqdimatsız da yaxşı bələd olduğunuz tarix elmləri doktoru, professor Anar Camal oğlu İsgəndərov kimi. Bu ad Azərbaycan tarixi ilə bağlı araşdırma aparanlara, tarixçi alimlərə ötən əsrin 80-ci illərindən tanışdır. Ancaq Anar İsgəndərovu elmi ictimaiyyətin diqqət mərkəzinə gətirən və bütün ölkədə tanıdan Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin bərpasından bir il əvvəl, 1990-cı ildən etibarən apardığı elmi tədqiqat işləri və bunların nəticəsi kimi Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin tarixi ilə bağlı ardıcıl dərc edilən elmi məqalələri, 2 monoqrafiyası və kitablarıdır. Bunların arasında tarixşünaslığımızda ilk dəfə tədqiq olunaraq geniş Azərbaycan ictimaiyyətinə çatdırılan 1917–1920-ci illərdə türk-müsəlman əhalisinə qarşı həyata keçirilən soyqırımlar tarixinə dair əsəri xüsusi qeyd etmək olar. Alimin həmin tədqiqatların əsasında yazdığı “Azərbaycanda 1917–1918-ci illərdə türk-müsəlman soyqırımı probleminin tarixşünaslığı” adlı monoqrafiyası (doktorluq dissertasiyası) 2006-cı ildə çap edilmişdir. Yüksək elmi dəyəri olan bu əsər mövzunun sonrakı tədqiqatları üçün mənbə bazası olması ilə diqqətəlayiqdir. Monoqrafiyanın digər mühüm məziyyəti XX əsrin başlanğıcı və ikinci onilliyinin sonlarında guya soyqırıma məruz qalmış ermənilərin yalanlarını ifşa etməklə qalmayaraq, bu iddiaların tamamilə əksinin sübuta yetirilməsi baxımından həm Azərbaycan, həm də Türkiyə üçün əsaslı tutarqa olmasıdır. Anar müəllim türk-müsəlman soyqırımı problemləri sahəsində hazırda Türk dünyasının bir çox görkəmli tarixçiləri və Amerika tarixçisi Castin Makkarti ilə əməkdaşlıq edir. Bu əməkdaşlığın nəticələrindən biri Yusif Axundovun tərcüməsində işıq üzü görmüş “Realities of Azerbaijan 1917–1920” (Foreword by Justin McCarthy) kitabıdır.   Anar İsgəndərov Cümhuriyyət tarixinin bir çox mövzularının işlənməsində ilkə imza atanlardandır. Əksər araşdırmalarının və elmi yaradıcılığının aparıcı mövzusunun Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ilə bağlılığı hər bir tədqiqatçı, eləcə də Anar müəllim üçün qürurverici olduğu qədər də məsuliyyətlidir. Aylarla müxtəlif arxivlərdə işləməli, mənbələri dəqiqləşdirməli, hər bir detalı dönə-dönə yoxlamalı, müqayisə etməli olursan. Məhz buna görədir ki, onun qələmindən çıxan elmi məqalələrin hər biri mübaliğəsiz olaraq Azərbaycan tarixşünaslığının uğuru, fikir tariximizə verilmiş sanballı töhfə olur. “Elm və təhsil” nəşriyyatında 2012-ci ildə çapdan çıxmış “Azərbaycan həqiqətləri” kitabı bu mənada növbəti addım sayıla bilər. Onun barəsində artıq seçicilərinə yaxşı məlum olan digər məlumatları təkrarlamaq istəmirəm. Nə əslən Masallı rayonunun Böyük Kolatan kəndində olmasını, nə 1984-cü ildən pedaqoq kimi çalışdığı Bakı Dövlət Universitetində 1999-cu ildən Mənbəşünaslıq, tarixşünaslıq və metodika kafedrasının müdiri seçilməsini, nə də digərlərini. Ancaq onun əməyinə verilmiş yüksək qiymət kimi Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncami ilə 3-cü dərəcəli  "Vətənə xidmətə görə" ordeni, “Tərəqqi” və “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illiyi (1918–1920)” medallarını mütləq qeyd etməliyəm. Çünki bunlar Anar İsgəndərova bir alim və vətəndaş kimi dövlətin verdiyi dəyərdir və bununla qürur duymağa tam haqqı çatır. Xüsusilə əlamətdardır ki, adı çəkilən ordenlə o, təltif barədə təqdimatda qeyd edildiyi kimi, "Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövrünün tədqiqində xidmətlərinə görə" layiq görülüb.  Əlbəttə, professor A.İsgəndərovun 1998-ci ildə Ankarada Türkiyə Cümhuriyyətinin 75 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq elmi konfransda maraqlı məruzəsinə görə Türkiyə Cümhuriyyətinin Baş naziri adından qol saatı və «Altun» medalı, 2008-ci ilin dekabrında Türkiyə və Azərbaycan tarixinin araşdırılmasında xidmətlərimə görə «Qızıl döş nişanı» ilə təltif olunması da qürurvericidir. Bu mükafatlar 200-ə qədər elmi məqalənin, 2 monoqrafiyanın müəllifi olan bir insanın şəxsində Azərbaycan elminə qardaş ölkənin verdiyi yüksək qiymətdir. Elmi konfranslarda uğurlu iştirakına görə, o, çoxlu belə təltiflərə layiq görülüb. Anar İsgəndərovun seçicilərin problemlərinə özününkü kimi yanaşacağını qeyd etməyə də xüsusi lüzum yoxdur, çünki kənd yerində, sadə ailədə böyümüş bir insan kimi bu qayğılar, əhalinin iş, güzəran problemləri, arzu və istəkləri ona yaxşı tanışdır. Ancaq o, bir ziyalı kimi gözəl anlayır və əmindir ki, ayrılıqda götürülmüş kənd, şəhər, hətta region səviyyəsində problemlərin hərtərəfli həlli iqtisadi baxımdan daha güclü Azərbaycandan keçir. Hazırda ölkədə bütün sahələrdə başlanmış dəyişikliklərin də məqsədi əslində budur və bu ümumi işə parlament səviyyəsində töhfə verilməsi üçün onun kimi xalqını, Vətənini sevməklə kifayətlənməyib, onu inkişaf etdirməyi bacaracaq insanların Milli Məclisə seçilməsi lazımdır. Milli Məclis ölkə həyatının bütün sahələrini əhatə etdiyindən burada əsl peşəkarlar təmsil olunmalıdırlar. İqtisadi, sosial, yaxud elm-təhsil olsun, yalnız peşəkarlar həmin sahənin inkişafına töhfə verə bilərlər. Bəlağətli səslənsə də, danılmaz həqiqətdir ki, millət, Vətən fədakar, ancaq öz işini kamil bilən insanların çiynində ucalır, tanınır (bizim halda həm də tanıdılır). Yalnız belə insanlar xalqın, Vətənin haqqını müdafiə etməyi bacarırlar. Dünən də, bu gün də doğma Azərbaycanımızın bu cür bilik və təcrübə sahiblərinə ehtiyacı olub və olacaq. Ölkə ərazisinin 20 faizinin Ermənistan Respublikasının işğalı altında olduğu, ermənilər və digər düşmən qüvvələr tərəfindən torpaqlarımızda törədilmiş bir çox faciələrin, soyqırımların hələ də beynəlxalq təşkilatlar və aparıcı dövlətlərin qanunvericilik orqanları tərəfindən hüquqi baxımdan icrası məcburi olan sənədlər səviyyədə qəbul edilmədiyi bir vaxtda Azərbaycan dövlətinə dəstək məqsədi ilə sözünü istənilən səviyyədə deməyi və başlıcası qəbul etdirməyi bacaran şəxslərə böyük ehtiyacımız var. Ona görə də bizlər yüksək zəka, nüfuz sahibi, mükəmməl mütəxəssis olan, Azərbaycanı, onun xalqını və dövlətini bütün səviyyələrdə təmsil etməyi bacaran insanlarımızı millət vəkilləri seçməliyik. Deputatlığa namizədliyi 71 saylı Masallı kənd seçki dairəsindən qeydə alınmış Anar İsgəndərovun seçiciləri belə bir millət vəkili seçmək imkanına malikdirlər. İnanıram ki, onların doğru seçimi Anar Camal oğlu İsgəndərova Milli Məclisin deputatı mandatını qazandırmaqla, layiqli namizədə Azərbaycan naminə xidmətdə yeni imkan yaradacaqdır. Lətif Şüküroğlu, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalıstlər birliklərinin üzvü. Veteranlar da 71 saylı Masallı kənd seçki dairəsindən namizədliyi qeydə alınmış Anar İsgəndərovun  Azəarbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı ceçilməsini dəstəkləyirlər.

     В Азербайджане нет человека, который не знал и не гордился бы генералом Ази Аслановым. Дважды Герой Советского Союза стал подлинным  национальным героем  Азербайджана, таким же, как Кер- оглы и  Бабек. Ази Аслановым похоронен в Баку, в Нагорном парке, оттуда   вот уже 75 лет, словно видит  как живет, развивается его родной  край – Азербайджан.        Сейчас, в условиях неофашистских вызовов, особую значимость приобретает знание подлинной  истории  Второй мировой войны, имен и заслуги героев, отдавших жизнь за свободу и процветание народов Советского Союза. Это наш долг перед поколением, победившим фашизм вопреки огромным трудностям.      Вместе с тем формирование  и развитие  исторического сознания является важнейшей предпосылкой становления патриотизма, развития патриотических чувств.  Ведь патриотизм — оборотная сторона исторической памяти народа. Если удается теми или иными средствами затушевать эту память, то можно как угодно переписать историю, манипулировать общественным сознанием, формировать поколения, которые смирятся с искаженными геополитическими трансформациями.      В этой связи неизменно следует  учесть возможную внешнюю диверсию против устоявшихся  канонов патриотизма. Подмывание истоков патриотизма —  опасная, изощренная  работа,  разрушающая со временем основы государства. Часто это делается руками недовольных властью внутренних врагов, так называемой «пятой колонны». История изобилует примерами разрушительной деятельности «пятой колонны». Достаточно напомнить трагическое разрушение Советского Союза. Идеологи перестройки начали именно с дискредитации советского патриотизма, вели систематическую уничижительную идеологическую работу  по отношению ко всему святому, чем гордились советские люди.      Как  подчеркивает Президент Азербайджана Ильхам  Алиев, «азербайджанское общество — это патриотическое общество... мораль, патриотизм, достоинство и национальная гордость являются национальными ценностями Азербайджана… и мы будем защищать их».      Правительство Азербайджана, институты гражданского общества республики неустанно ведут масштабную работу по отражению  патриотических идей в системе воспитания, образования, информационной политике.      В этом отношении поучительно участие Азербайджана в Великой Отечественной войне, и знание правды об этом. Азербайджан внес весомый  вклад в победу в этой войне. В тяжелые для страны времена Азербайджан являлся главным поставщиком нефти и нефтепродуктов на фронт. Республика производила 80 % топлива страны. Танковые, механизированные части, авиация сражались благодаря бакинской нефти. Более того в Баку выпускались около 130 видов вооружений и боеприпасов. Не случайно  Адольф Гитлер стремился на Кавказ, мечтал о Баку. К счастью, враг был остановлен на подступах Азербайджана.      На  фронт из Азербайджана ушли 700 тысяч человек, половина из которых героически погибла на полях сражений. За подвиги, совершенные в годы Великой Отечественной войны, 130 представителей Азербайджана  были удостоены высокого звания Героя Советского Союза.      К сожалению, поколение ветеранов  Отечественной войны у нас потом пополнилось участниками Афганской и Карабахской войны. В период распада СССР  наша Республика   оказалась в центре международного армянского заговора, была втянута в  карабахский конфликт, который привел к  оккупации 20% азербайджанских земель Арменией. Более 10 тысяч человек погибли в этом конфликте,  был совершен   варварский Ходжалинский геноцид, около миллиона  людей стали беженцами. Эти  трагические послевоенные перипетии  Ази Асланов, конечно, не мог представить. Он  свою жизнь  отдал за светлое будущее и гармоничное развитие советских людей.      Ази Асланову было суждено с 1939 по 1945г.г.  непрерывно воевать.  Он погиб 24 января 1945 г. в Лиепайском районе Латвии. Ази Асланов восхищал своих солдат и командиров, и  командующего 3-м Белорусским фронтом генерала армии Ивана  Черняховского невероятной стойкостью,  мужеством, военным  профессионализмом.  В сложных  фронтовых условиях он всегда принимал единственно верное решение.  И это приводило к успеху и в оборонительных боях, и в наступательных  операциях. Подчиненные любили его за понимание их проблем, за мудрость и веру в неизбежную победу над фашистскими захватчиками.      Если проследить жизненный путь Ази Асланова, то создается впечатление, что он или учился, или служил. Даже при коротких передышках на фронте он старался осваивать новые знания, новый опыт  на различных краткосрочных курсах.      Родился  генерал 22 января  1910 году в семье рабочего. Отец  Ази Асланова  умер  в 1923 году  и 13 летний мальчик  стал  чернорабочим, чтобы помогать матери, поддерживать семью. Однако  тяга к знаниям  была  очень большой и он  умудрился в 1924 году окончить  курсы ликвидации безграмотности. Затем поступил в Закавказскую военно-подготовительную школу № 1 в Баку, которую успешно закончил в 1929 году и был направлен для продолжения учебы в знаменитую  Борисоглебско-Ленинградскую кавалерийскую школу. После ее окончания в 1931 году  начинается  непрерывная  служба в Армии. Он  проходит путь  от командира взвода 15-го кавалерийского полка 3-й Бессарабской кавалерийской дивизии имени Котовского  до  командира 35-й гвардейской танковой бригады 3-го гвардейского механизированного корпуса, становится генерал – майором.      Уже в период службы Ази Асланов окончил курсы при Военной академии механизации и моторизации РККА в 1933 году.  С декабря 1943 по апрель 1944 года учился на краткосрочных курсах при Военной академии механизации и моторизации РККА имени И. В. Сталина.      Ази Асланов  был участником  Польского похода в сентябре 1939 года и советско-финской войны 1939-1940 годов. Великую Отечественную войну он  встретил под Киевом, в составе 10-й танковой дивизии, командовал танковым батальоном. Принимал  непосредственное участие в обороне Киева. В феврале 1942 года получил назначение на Крымский фронт, вступил в должность заместителя командира 55-й отдельной танковой бригады . После эвакуации из Крыма в мае 1942 года восстанавливал бригаду на Северном Кавказе.      Уже в июне 1942 года бригада вновь вступила в бой в составе 28-го танкового корпуса 4-й танковой армии на Сталинградском фронте.   19 ноября 1942 года началось контрнаступление советских войск под Сталинградом. В течение суток танкисты Асланова с боями преодолели более 40 километров. 21-го ноября 55-й отдельный танковый полк перерезал железнодорожную линию Сталинград — Сальск.  22-23 ноября, развивая наступление, танкисты Асланова заняли станцию Абганерово и посёлок Верхне-Кумский.      В декабре 1942 года 55-й танковый полк Асланова противостоял передовым частям  армии  фельдмаршала Манштейна, пытавшимся прорваться к окруженной 6-й армии Ф.Паулюса. В ходе ожесточённых боев в районе Верхне-Кумский танкисты Асланова уничтожили 30 танков, 26 орудий, 50 автомашин и до 2-х тысяч солдат и офицеров противника. За  Сталинградские бои  Ази Асланову было присвоено первое  звание Героя Советского Союза. Указ Президиума Верховного Совета СССР от 22 декабря 1942 года  звучал так: «За образцовое выполнение заданий командования на фронте борьбы с немецко-фашистскими захватчиками, проявленное при этом бесстрашие и героизм, за умелое и мужественное руководство подчинёнными частями», подполковнику Ази Асланову присвоить звание Героя Советского Союза.      Газета «Красная Звезда» от 24 декабря 1942 года писала: «История войн ещё не видела бойцов, так мужественно сражавшихся как Ази . Асланов и его боевые друзья. Как бы ни были сильны вражеские танки и пехота им не сравниться с частью руководимой могучим, волевым командиром Героем Советского Союза Ази Аслановым».      В январе 1943 года Ази Асланов был произведён в полковники и назначен командиром 35-й гвардейской танковой бригады 3-го гвардейского механизированного корпуса. 13 января 1943 года  газета Сталинградского фронта «Сын Отечества»  отмечала:  «… тому  как  увязывать танковые операции с действиями пехоты и артиллерии нужно учиться у части гвардии полковника Ази Асланова. Пусть боевое умение танкистов Героя Советского Союза Ази Асланова будет образцом для всех наших подразделений…»      Танкисты Асланова участвовали в освобождении городов Белгород, Сумы, Ахтырка, Полтава, Лебедин, Миргород. В  марте 1944 года Ази Асланов был произведён в генерал-майоры танковых войск. В течение лета и осени 1944 года бригада Асланова участвовала в освобождении городов Вилейка, Минск, Молодечно, Вильнюс, Шяуляй,       Елгава и других. Бригада получила восемь благодарностей Верховного Главнокомандующего. 12 августа 1944 года 35-й гвардейской танковой бригаде было присвоено почётное наименование «Шавлинская».. В конце 1944 — начале 1945 года 35-я гвардейская танковая бригада участвовала в блокаде Курляндской группировки противника.      Ази Асланов не дожил до Великой Победы. В представление командующего 3-м Белорусским фронтом  генерала армии  Черняховского от 4 июля 1944 года о присвоении Герою Советского Союза гвардии генерал-майору Ази Асланову звания дважды Героя Советского Союза подчеркиваются  заслуги в руководстве боевыми действиями бригады и личный героизм  в ходе операции «Багратион».  К сожалению, только  21 июня 1991 года это представление было рассмотрено. И  Герой Советского Союза гвардии генерал-майор танковых войск Ази Асланов вторично был удостоен звания Герой Советского Союза (посмертно).       В Азербайджане стало общепризнанным, что  перед лицом новых возможных угроз следует обратиться к урокам истории, опыту предшествующих поколений в борьбе за независимость и свободу. Жизнь таких людей как генерал Ази Асланов является прекрасным  примером  проявления азербайджанского патриотизма, отличающегося пониманием единства  национального и интернационального, азербайджанских и  всечеловеческих  нравственных ценностей. Шовинизм, узколобый национализм  воспринимался Ази Аслановым как преступление против человечности.      Ази Асланову было бы по душе концепция «азербайджанства», предложенная национальным лидером Гейдаром Алиевым. Ведь эта концепция учитывает объективное единство и вместе с тем многообразие азербайджанской нации. Он бы поддержал политику мультикультурализма, ориентированную на сохранение разнообразия культур.  Азербайджан сейчас относится к числу немногих государств, где мультикультурализм приобрел статус государственной политики. Это  не только гуманная, но  и очень мудрая политика. Она, предотвращая истоки сепаратизма, национальной розни, укрепляет безопасность страны.      Джалиль Халилов, полковник, заместитель председателя Организации ветеранов войны, труда и вооруженных сил Азербайджанской Республики, доктор философии по политическим наукам